Жамият къурумланы да пайдалы гьаракатлары кёп


Республиканы гьар гюнлюк яшавунда гьакимият къурумланы тюзевлю ишлери ону буссагьатгъы ва гележек оьсювюн болдурмакъ учун аслу роль ойнайгъанны гертилиги кимге де арив англашыла. Болса да, гьакимлер гьар заман да тюз юрюй деген пикру халкъ арада толу якълав да тапмай. Шону учун да жамият къурумланы гьаракаты арагъа чыгъа. Оьр канзилердеги ёлбашчылар да шону англай буса ярай, жамият къурумланы таклифлерин тергевсюз къоймай.


 


Бизин республикада да жамият къурумлар кёп. Шо тамаша болур йимик де дюр. Тек пайдалы иш кюте деп айтма да себеплер бар. Шолай абурлу ва айтгъаны болагъан къурумланы бири – Дагъыстан Республиканы Жамият палатасы. Ону аслу иши – Дагъыстан Республиканы ватандашларын ва жамият къурумларын пачалыкъ къурумлары ва ерли гьакимият къурумлар булангъы аралыкъларын беклешдирмек. Жамият палатаны бары да гьукмулары таклиф къайдада юрюле.



Дагъыстан Республиканы Жамият палатасыны составы гьар уьч йылда бир керен алышына. Ону умуми жыйынлары, комиссияларыны ва ишчи группаларыны генгешлери йылда эки керенден аз оьтгерилмей. Жамият палатаны советини таклифи булан гезиксиз жы­йынлар да оьтгерилмеге бола. Йылда бир керен Дагъыстан Республикада ватандашлыкъ жамиятны гьалыны гьакъында да доклад гьазирлене ва печат этиле. Гьар гезик бу къурумну составына 45 адам сайлана.



Жамият палатаны гьар тюрлю тармакъланы къуршап иш юрютеген комиссиялары бар. Гьар-бир ватандаш оьзюню чечилмей турагъан масъалаларына гёре шо комиссияланы ёлбашчылары булан ёлугъуп, оланы кёмеклеринден пайдаланма бола. Комиссияланы председателлери ва оланы заместителлери ватандашланы къабул этеген гюнлени ва заманны гьакъында бу къурумну интернет сайтында язылып бар.



Озокъда, жамият къурумланы пайдалы гьаракатлары бар деп айтсакъ да, оланы кёбюсю гёрюнмей де къала. Тек шо гьаракат булан ювукъдан таныш болсанг, ишлерини гьасиллери де аян болуп арагъа чыгъа.



Жамият къурумланы пайдалы гьаракатларыны гьакъында айтмагъа тарыкълы болгъанда , Къумукъ театрны чебер ёлбашчысы, Россияны халкъ артисти Айгум Айгумовну атын биринчилей эсгермеге тюше деп эсиме геле. Аты айтылгъан артист белгили жамият чалышывчу да дюр. Ол эки керен сайланып, Дагъыстан Республиканы Жамият палатасыны члени болуп да оьз гьаракатын гёрсетген. Инг аслусу, Айгум Элдарович отуз йылланы узагъында Да­гъыстанны театр чалышывчуларыны союзуну председателини къуллугъун кюте. О да – жамият къурум.



Бир нече гюн алда мен Айгум Айгумов булан ёлу­гъуп, ону асувлу гьаракатыны гьа­къында лакъыр этдик. Ону жамият чалышывчу гьисапдагъы къуллугъун ва сагьна яратывчулукъ яшавун бир-биринден айырмагъа къыйын. Шону учун да бизин лакъыр эки де ёлну арасында юрюлдю.



Н.М. (Набиюлла Магьамматов) Айгум Элдарович, сизин яшавугъуз сагьна булан байлавлу оьтгенин халкъ яхшы биле. Болса да, оьмюрюгюзню узакъ йыллары жамият чалышыв гьаракат булан да байлавлу. Шо эки де бир-бирине ошамайгъан, башгъа-башгъа гьаракатлары­гъызны къайсы сизге ювукъдур?



А.А. (Айгум Айгумов.) Воллагь, оланы экиси де магъа бек ювукъ. Биринчиси – оьзюмню тувра борчларым. Мени касбумну къоллап сагьнада яратгъан келпетлер яда чебер ёлбашчы гьисапда этген ишлеримден сююнегенлик, рази къалагъанлыкъ.



Экинчиси – Дагъыстанны театрларыны коллективлерине этеген кёмек ишлерим. Гёлек тондан ювукъ деп айтылса да, экинчиси де бек сыйлы къуллукъ деп эсиме геле.


Н.М. «Театр чалышывчуланы союзу» деп айтылагъан сиз ёлбашчылыкъ этеген жамият къурумну олай имканлыкълары бармы дагъы?



А.А. Союзлар кёп. Оланы бирисини де бизинки йимик имканлыкълары ёкъ. Муна къара гьали, мен сагъа охуюм артистлеге, коллективлеге союзну янындан нече минг манатлагъа кёмеклер этилген (охуй).


Н.М. Расул Гьамзатовну заманында Дагъыстанны язывчуларыны союзу харж янындан да язывчулагъа кёп кёмек эте эди. Оьзюгюз де яхшы билесиз, союзну биринчи даражалы деп айтма ярайгъан абуру да бар эди. Балики, ёлбашчысыны абуру да шогъар таъсир эте болгъандыр. Мен сорама сюегеним, яшырма не бар, сизин абуругъуз шо «Театр чалышывчуланы союзу» деген сиз ёлбашчылыкъ этеген жамият къурумугъузгъа да абур этме тарыкъ экенни англатадыр…



А.А. Туврадан сен де сорамагъан сонг, мен де туврадан жавап бермей къояйым. Озокъда, абурумну да таъсири бардыр. Тек булай бир затны эсгермеге сюемен. Къурумну башын тутгъан адамны оьз гьаракаты болмаса пайда ёкъ. Не башгъа мен ким булан да ёлукъмагъа болагъаным, уллу гьакимлени де ювукъдан таныйгъаным… Мен олардан талап этмесем, олар оьзлер гелтирип бермес чи… Азмы оланы оьзге тюрлю къуллукълары… Жамият палатада ишлейгенде де хыйлы адамгъа кёмеклер этмеге болдум.


Н.М. Артист касбугъузну агьамияты тиеми жамият ишлени кютегенде де?



А.А. Кёбюсю адамлар англамай буса да ярай, сагьнада келпетни яратмакъ учун артистге кёп иш этмеге тюше. Ол, бир янындан, мекенлеше, яшавну ёлларын теренден англайгъан бола. Магъа бир керен бир спектаклде хирургну ролюн ойнамагъа тарыкъ эди. Мен о вакъти къурдашлыкъ юрютеген белгили хирург Рашит Пашаевич Аскерхановгъа шо касбуну англамакъ учун бир затлар сорамагъа сюйдюм. Ол магъа: «Тангала гел, мен сени операция этеген уьйге гийирейим, оьзюнг аз заман къарасанг да, кёп затны англамагъа болажакъсан», – деди. Бардым, халат да гийип Рашит Пашаевич этеген операциягъа къарадым. Къан гёрмегенмен яшавумда… Гертиден де, аз заманны ичинде хирургну касбусуну хыйлы янлары булан таныш болдум. Шо мюгьлет магъа ругь байлыкъны хыйлы артдырмагъа чакъы дагьни берди. Гьар роль не буса да бир затгъа уьйрете. Мекенли ойналмайгъан роллар уьйретмей. Юрекден ойнай бусанг, къаравчугъа да бек таъсир эте, сени де яшавдагъы билим, англав даражангны артдыра.



Н.М. Къайсы келпетни яратагъанда шолай таъсирли агъымны гьис этген эдигиз?



А.А. Мен Къумукъ театрда ойнагъан биринчи гёрмекли баш ролюм Йырчы Къазакъ эди. Олай уллу даражалы шаирни ич дюньясына гёчюп, оьзюнгден де шо даражаны оьтгерегенде, озокъда, адам гьисапда да бир нече канзилеге гётерилесен. Бир-бир гезиклерде болмас, бажарылмас деген оьзенлерден оьтюп чыкъма да бажарыла. Гьар гезик бир дагьни ютасан.


Н.М. Нечик англама бола гьали сен айтгъан сёзлени?



А.А. Шо спектаклде мен сюеген къызъяшны ролюн Барият Муратова ойнай эди. Огъар о вакъти 52 йыл бола, магъа буса – 25. Мен Рустам Алиевичге айтдым: «Нечик ойнайым бу рольну, арабызда 27 йыл бар», – дедим. Ол магъа: «Алгъасама, репетицияланы заманында оьзюнг англажакъсан», – деди. Гертилей де, ойнай туруп, Барият Муратова мени оьзюню торуна тутуп къойгъандай, оюмну алышдырды. Сагьнада нечик тамашалар да болагъанны англатды. Ол гьакъ юрекден ойнап, жагьил къызъяшны келпетине гирме болагъанны англагъанда, мен яшавда да, гьаракат этсе, кёп затгъа етишмеге бажарылагъанны билдим. Сагьнадагъы гьал яшавну сырларын англамагъа да кёп кёмек эте. Шону учун тюгюлмю, герти артист бары да янындан камиллешген адам бола.


Шулай бир затны эсгермеге сюемен. Шавхалны ролюн ойнайгъанда мен ол гертиден де ким болгъанны англадым. Биревлени эсине геле, шавхал бек оьктем адам болгъан деп… Бир гезик ону янына тилевю болуп бир гиши гелген. Бу адам шавхалгъа артыкъ абур этемен деп, ону алдында тобукъларындан тургъан. Шавхал огъар: «Сен нечик тилейсен… Эретуруп эргиши йимик айт сюегенингни», – деген. Ол гиши: «Яхари, сиз шавхал экенге этген эдим шолай», – деп жавап берген. Шавхал: «Этме дагъы гезик. Мен де сени йимик Аллагь яратгъан адамман», – деп, огъар тынглап, мурадын кютген. Бу нени англата? Къумукъ шавхал оьзюню элиндеги эргишилерде эркеклик сакъланагъанны да гьайын эте болгъан. Шолай мюгьлетлер бизин яхшы янларыбызны артдыра. Жамият арада да ишибизни, къатнавубузну мекенлешдире.


Н.М. Жамият къурумланы халкъ учун пайдалы гьаракаты алда нечик эди, гьали нечикдир? Алышынгъан не бар?



А.А. Халкъны да, гьакимлени де бир-бири булангъы аралыкъларын беклешдиреген – жамият къурумлар. Олар адамлагъа билмейгенин билмеге де кёмек эте. Тарыкълы болса, къыйын гелген масъалаларын чечмеге де ёллар таба.


Гьали олар артыкъ кёп буса да ярай. Халкъгъа эркинлик берилгенде, бир-бирде гьатдан озуп гетеген гезиклер де бола. Эгер де герти гьаракаты болса, къайсы жамият къурум да пайдалы болажакъ.


Н. М. Айгум Элдарович! Сизин жамият гьаракатыгъыз яшавугъузда аслу ер тута буса да ярай. Шо янындан этилеген сыйны гертилигин 30 йылланы узагъында Да­гъыстанны Театр чалышывчуларыны союзуну председателини борчларын кютегенигиз де исбат эте. Сагьнадагъы яратывчулукъ гьаракатыгъыз да шолай уллу разиликни талап эте деп эсибизге геле.


Ёлугъуп лакъыр этегенде шо гьакъда эсгерилмесе де, тюз болмас деп ойлашаман. Сагьна яшавугъузну гёз алгъа гелтире туруп, сизин пагьмугъузну исбатлайгъан къайсы савгъатлар сизге айрокъда бек ювукъдур?



А.А. Гёремисен шу «Алтын масканы?»… Темиркъазыкъ Кавказда биревнюки де ёкъ. Магъа шу савгъат 2017-нчи йылда тапшурулгъан эди. О булай болду. Орус театрны о замангъы баш режиссёру Скандарбек Тулпаров немис авторну пьесасына гёре оьзю салгъан «Перед заходом солнца» деген спектаклге Матиосну баш ролюн ойнамагъа чакъыргъан эди. Фестивальда шону гёрген критиклер де, оьзгелер де о келпетге бек уллу багьа берди. Сен яхшы англасын деп, бирлерин охуюм гьали… (охуй).


Владимир шагьарда оьтгерилген «Алтын къапулар» деген халкъара фестивальда буса магъа «Маномахны хрусталь шапкасы» деген шу савгъатны берди (туруп, гелтирип гёрсете). Муну берген кюй де тамаша эди. Неге тюгюл, бу савгъат актёрлагъа берилмей. Театр коллективлеге бериле. Фестивальны жюрисини председатели, РСФСР-ни халкъ артисткасы, СССР-ни пачалыкъ савгъатыны лауреаты Евгения Симонова айтгъан дей: «Не этме герек? Айгумов ойнайгъан театрны коллективи савгъатны къазанмай. Ол къазана. Огъар бермей болмайбыз», – деп, магъа берген. Мен ёкъ эдим, гетген эдим, Скандарбек гелтирди. Россияда бир артистге, актёргъа да шулай савгъат берилмеген.


Н.М. Къумукъ халкъны арасында сизин атыгъызны эшитмеген адам ёкъдур, яратывчулугъугъузну, жамият чалышывугъузну гьакъында айтмакъ учун булай ла­къырлашыв, озокъда, азлыкъ эте. Савболугъуз, баракалла. Гележекде де уьстюнлюклер ёрайман.



А.А. Савбол сен де, Набиюлла. Анадаш газетибизге де шулай гьар даим де халкъыбызны трибунасы болуп юрюмеге насип болсун.




 

Авторизация
*
*
Регистрация
*
*
*
Согласны с условиями сайта?
Генерация пароля