Бузма – тынч, тизме – къыйын деген кюйде, янгыртывланы, тюрленивлени девюрюнде уьлкебизни ва республикабызны оьзге ерлеринде йимик, Къаягент райондагъы юрт хозяйство предприятиелер кётюр болуп, ишлери бузукълашма башлады. Шо заманда юзюмчюлюк булан машгъул болагъан совхозланы орнуна ерли халкъны пикрусу гьисапгъа алынмайлы, ГУП-лар (пачалыкъ унитар предприятие) къурулду.
Алгъасагъан сюрюнер деп негьакъ айтылмай. Айтмагъа сюегеним, алгъасавлукъгъа ёл берилип къурулгъан предприятиелени пачалыкъгъа ва халкъгъа пайдасы аз саялы, гьали оланы орнуна оьрден таба ихтиярлары дазуландырылгъан жамиятлар (ООО-лар) къурмагъа таклиф берилди. Амма райондагъы бир тайпа гюплер шогъар да къаршы иш гёре. Демек, ГУП-ланы республика есликдеги топуракъларын ерли муниципал къурулувларына тапшурмакъны талап эте. Шо гьакъда «Гьюсемегент» деген ГУП-ну директору Рамазан Къурбаналиев нечик ойлаша экен? Тёбенде мен ону булан этген лакъырлашывумну охувчуларыбызны тергевюне де бермеге токъташдым.
– Рамазан, ГУП-ланы заманы гетген деген пикругъа сени янашывунг нечикдир?
– Гьалиден беш йыллар алда мен «Гьюсемегент» ГУП-гъа башчылыкъ этмеге токъташдым. Тюзюн айтсам, гертиден де, шо заман ГУП-да 30 миллион манатны къадарында гьар тюрлю борчлар топлангъан эди. Арадан оьтген вакътини ичинде шону 20 миллион манаты тайдырылды. Пачалыкъ оьзюню къанатыны тюбюнден чыгъарма токъташгъанда гьали ГУП-ланы къысматын ерли халкъ булан гьакълашып-гьаллашып чечмеге тюшегени англашыла.
– Эсгерилген оьлчевдеги борчлардан толу къутулмагъан сонг, 20 миллион манатны нечик тёлемеге бажарылды?
– Буссагьатгъы вакътиде бизде 200 гектар майданны юзюмлюклер елеген. Мен директор болуп ишлейген вакъти биринчи йыл шоланы гьар гектарындан 30 центнер тюшюм алынгъан эди буса, 2019-нчу йылда гьар гектарындан 102 центнер юзюм салкъын гесилди. Шо къалгъан борч да тёленежек эди, эгер де къайтарылгъан юзюмню еринде ишлетеген ёллар тангланып иш юрюлсе. 2020-нчы йылда да 100 гектаргъа янгы юзюм бавлар салма гёз алгъа тутулгъан.
– Рамазан, ГУП-ланы орнуна оьрден таба ООО-лар къурмагъа таклиф этиле. Халкъны пикрусу англашыла, сен оьзюнг шо гьакъда нечик ойлашасан?
– Бирлешсек, гележекде кёмеги тиймей къалмас деп эсиме геле. Неге десегиз, топуракъланы толу кюйде асувлу къоллама, юрт хозяйство продукцияны оьсдюрме ва сатывгъа, сакълавгъа салма, ишлетмеге рагьат болур. Гьюсемегентлилени яшаву-турушу, мадары юзюм ва емиш бавлар оьсдюрюв булан тыгъыс кюйде байлавлу. Гьали де мердешли тармакълар тергевсюз къалмайгъаны гьис этиле. Тек не этерсен, гектарланы айтмагъанда да, 10 сотых пайларында оьсдюрюлген емишни, юзюмню сатывгъа салып хайырын алып болмайгъанлар да бар. Шолайлыкъда, бир тайпалар хыйлы заманын йиберип, харж этип оьсдюрген бавларын къырып тайдырагъанлары да ёлукъмай къалмай. Уьстевюне, бир тайпаланы бавлары ва гектарлары ишлетилмей асувсуз къалагъаны гьакъда да ойлашмагъа герекбиз.
Узун сёзню къысгъасы, биз гележекде, сюйсе кооперативде болсун, сюйсе жамият къурумда къуршалып, бирлешип иш гёрсек, юртлулар учун заралгъа токътамас деп айтмагъа сюемен. Шо гьакъда бугюнлерде ДР-ни Гьукуматында ва Юрт хозяйство министерлигинде оьтгерилген генгешлерде де туврадан айтылды. Пачалыкъны янындан кёмек гьисапда гёрсетилинеген кредитлерден, грантлардан, субсидиялардан, кёмеклерден асувлу кюйде пайдаланмагъа, ломайлап техника, урлукълар, кюйлевючлер, дарманлар сатып алмагъа да учуз токътажагъы гьакъ.
