Даражасына гёре хайыр да бережек



        Дагъыстан оьзтёрече табии байлыкълары, мердешлери, халкъ саниятлары булан бай республика гьисапда танывлу. Артдагъы йылларда, шону гьисапгъа алып, бизин республикабызда туризмни оьсдюрювге тергев артагъаны да ачыкъдан гёрюнюп тура.


2019-нчу йылны октябр айыны 16-19-нчу гюнлеринде 11-нчи халкъара форум да оьз ишин Магьачкъалада башлады ва артындагъы гюнлерде олар республикабызны оьзге районларында ва шагьарларында оьз гьаракатын узатды. Республикабызны Башчысы конгрессни ишини жамын чы­гъара туруп, Дагъыстангъа туризм оьзюню къуллукъларыны ва онгайлыкъларыны даражасына гёре гелим-хайыр да бережеги гьакъда айрыча эсгерди ва шо ишде ерли муниципал къурумларына, жамиятларына уьстюнлюклер де ёрады.


«Дагъыстанны аламатлары» Сарихумдан башлана

 


Алда да аян этилинген кююнде, Дагъыстанны Башчысы Владимир Васильев эсгерилген форумгъа чакъырылып гелген къонакъланы исси кюйде къаршылады. Ол форумну ортакъчылары булан ёлукъду ва «Туризмни оьсдюрювню ёллары ва регион кюрчюлери» деген темагъа гёре оьтгерилген турист конгрессни ишине байлавлу оьз пикруларын, ойларын малим этди.


Гертиден де, туризмни оьсдюрювге байлавлу болуп арт вакътилерде бизин республикабызда оьтгерилеген чаралар тергевню тартмай болмай. Шолайлыкъда, бизин республикабызны районларын ва шагьарларын къуршап, янгы турист маршрутлар ачыла ва пайдаландырыла. Гьалиги заманда шо тармакъда къурулуп пайдаландырывгъа берилген «Дагъыстанны аламатлары» деген маршрут лап да аслусу саналагъаны гьакъда белгили. Шо маршрут да оьзюню бийиклиги
252 метр деп саналагъан Сарихум тавдан башлана. Муна шо саялы да, эсгерилген бойда да туристлени талапларын гьисапгъа алып, гьар тюрлю онгайлыкъланы ва къуллукъланы болдурув, оланы оьр даражада яшавгъа чыгъарыв да тынч масъала тюгюлю англашыла. Шону учун Хумторкъали районда биринчилей эсгиленип къаравсуз къалгъан темир ёл станцияны биналарын янгыртып пайдаландырывгъа къол ялгъама тюше. Сонг да, Сарихум къайыр тавгъа якъ якъдан салынгъан сокъмакъланы туристлени маршрутларына гёре янгыртмаса бажарылмай. Шону учун белгиленген борчну толу кюйде яшавгъа чыгъарылыву ерли милли мердешлени, ашланы, маданиятны, халкъ саниятланы имканлыкъларын гьисапгъа алсакъ, агьамиятлы тармакъны хайыры да артажагъы шекликни тувдурмай.


Дагъыстанны бу ажайып табии аламаты тахшагьарыбыздан 20 чакъырым арекде ерлешген. Демек, шагьардан йыракъ да тюгюл, буса да бу бойда да туристлени къуллукъларын кютювню масъаласын тергевсюз къоймагъа ярамас. Дагъысын айтмагъанда, Европада лап да уллу къайыр тав деп саналагъан Сарихумну жан-жанывар ва оьсюмлюк байлыкълары да алим-ахтарывчуланы, туристлени айрыча тергевюн тарта­гъанны унутмагъа тюшмей. Неге десегиз, алимлер аян этеген кююнде, Сарихум бойда 300-ден де кёп ерли хас оьсюмлюклер гьисапгъа алынгъан ва шоланы ер юзюнде къыт ёлугъагъан журалары Дагъыстанны, Россияны къызыл китапларына да гийирилген. Шону учун ДР-ни табии байлыкъларыны ва экология министерлигине гележекде ерли муниципал къурулувну ва шолай да туризмни ва халкъ саниятларыны масъалаларына къарайгъан министерлиги булан тыгъыс байлавлукъда иш гёрмеге тюшегени гьакъ.


Дагъыстанда туризмни ­оьсдюрювню программасында гьалиге ерли 12 маршрут белгиленген ва шолар республикабызны 18 район ва шагьар муниципал къурулувларындан таба оьте. Эндирей, Къаягент, Шава пачалыкъ къорукъларында ва шолай да Дагъыстан пачалыкъ къорукъгъа гиреген Таргъутавну, Сарихумну, оьзге тюрлю тарихи, маданият, дин эсделиклери де башгъа-башгъа ерли милли халкъ саниятлары булан тышдан гелеген къонакъланы тергевюн тартагъан имканлыкъланы ахтармагъа ва тангламагъа тарыкъ.

 

Нарын-къала булан тамамланмай

 


Халкъара турист форумда СКФО-ну, Россияны ва шолай да тыш пачалыкъланы вакиллери ортакъчылыгъын болдурду. Форумну ишинде актив кюйде ортакъчылыкъ этген белгили россия тележурналист, сапарчы Михаил Кожухов Дагъыстанны Башчысы Владимир Васильев булан болгъан ёлугъувунда эсгерген кюйде, Дагъыстангъа тавлар эли, тиллени таву деп негьакъ айтылмайгъаны гьакъда айрыча эсгерди. Туризмни оьсдюрювню программасында гележеги мекенсиз юртланы, милли мердешлени, тиллени гьисапгъа алып, шоланы барысын да турист маршрутлагъа къошма тюшегени гьакъда так­лиф этди. Демек, Дагъыстангъа къонакълай ял алма гелеген туристлени талапларын генг кюйде ахтарывну натижасында иш гёрмеге тюшегени гьакъында айтды. Дагъыстанны аламатлары Дербент шагьар ва Солакъ шаршарлар булан дазуланмагъа тюшмей.


Халкъара турист форумда ДР-ни туризмни ва шолай да халкъ саниятларыны масъалаларына къарайгъан министри Расул Ибрагьимов да эсгерген кюйде, Дагъыстангъа гелеген туристлени санаву артып тербей. Эгер де эки йыл алда оланы санаву 300 минг эди буса, гьали 600 мингден къолай болгъан ва 2020-нчы йылда миллион турист къаравуллана. Террорчулукъну гележеги ёкъ, дагъыстанлылар шону 1999-нчу йылны август-сентябр айларында болгъан дав агьвалатларда да ачыкъ этип ташдырды. Уьстевюне, бизин республикабызда халкъара террорчулардан уьст гелгенлени гьюрметине оьтгерилген 20 йыллыкъ юбилейге байлавлу чаралар да савлай уьлкени оьлчевюнде юрюлгени шону исбатлайгъан гёрмекли агьвалат болуп токътады.


Муна шо саялы да Дагъыстан ерли экономиканы оьсювюн туризм булан байлайгъаны анг­лашыла. Биз уьстде де эсгерген кюйде, шону учун ерли табии байлыкъланы ва оьзге тюрлю имканлыкъланы асувлу кюйде къоллап хайыр алмакъ учун туристлени талапларын гьисапгъа алып, тийишли онгайлыкъланы ва къуллукъланы болдуруп, шоланы даражасын оьр этип гёрсетмеге герекбиз.


Солакъ шаршарларда да, Дербент шагьарда йимик, туристлени къабул этмеге бир къадар онгайлыкълар яратылынгъан. Шо да форум юрюлеген гюнлерде де ачыкъ болуп гёрюндю. Айтмагъа сюегенибиз, Россияны, СКФО-ну лап да бажарывлу блогерлери-Интернет къоллавчулары ЮНЕСКО-ну бютюндюнья тептеринде Дербент айрыча ерге ес болгъаны гьакъда савлай дюньягъа бирдагъылай малим этдилер. Тюзю, биз де Дербент халкъара туризмни центрына ерли оьсюп гелегени булан разилешмей болмайбыз. Шону булан янаша Дагъыстанда Каспий денгизни имканлыкъларын къоллап дегенлей, агротуризмге, экотуризмге, муниципал туризмге тийишли тергевню бакъдырмагъа тюшегени гьакъда да ойлашмагъа герекбиз.


Озокъда, шону учун туризм тармакъда далапчылыкъ булан машгъул болма токъташгъан ерли гьаракатчы тайпаланы материал ва ругь якъдан иштагьландырыв да – агьамиятлы масъала. Айтмагъа сюегеним, бизин республикабызда да туризмни оьсювюнде монополиягъа ёл къоймайлы, шону учунгъу «тогъатартывда» адамлагъа бирни йимик адилли шартлар болдурулса, пачалыкъны янындан харж, мал-матагь булан кёмек этилинсе, ерли муниципал къурулувларында ишсизликни алдын алма ва шону натижасында налогланы гелимлерин артдырмагъа болажагъы да гьакъ. Форумда ортакъчылыкъ этген Ростуризмни башчысыны кёмекчиси Наталья Осипова да шо гьакъда ачыкъдан эсгергени гележек учун инамлыкъны тувдура.


Дагъыстанны милли мердешлери, маданиятлары, ашлары, опуракъ гийимлери, халкъ саниятлары халкъара турист форумда малим этилгени, тыш пачалыкъланы вакиллери булан байлангъан дыгъарлар гележекде халкъара байлавлукъланы дагъыдан-дагъы беклешдирме кёмек этежегин исбатлады. Халкъара турист форумда оьтгерилген выставканы «2019-2020-нчы йылларда ял алыв ва туризм», «Жанлы туризм», «Яшланы ва агьлюлени ял алыву», «Миллимаданият туризм», «Гастрономия туризм», «Экология туризм», «Муниципал къурулувлары» деген бёлюклери ва Дагъыстанны халкъ саниятларыны фестивалы форумну ортакъчыларына айрыча таъсир этди. Дагъыстан, гертиден де, туризмни эли.

 

Къ. КЪАРАЕВ.


СУРАТЛАРДА: Магьачкъалада оьтгерилген 11-нчи халкъара турист форумну ортакъчылары; Дагъыстанны табиатыны гёзел ерлерини бири – Сулак каньон.

Авторизация
*
*
Регистрация
*
*
*
Согласны с условиями сайта?
Генерация пароля