Буйнакскидеги Агрегат завод сексенинчи йылларда республикада промышленный предприятиелени арасында инг уллу ва алдынлыларыны бириси деп танывлу эди. О йылларда мунда ишлейгенлени санаву 4 минг 500-ге етише болгъан. Гьали 330 адам ишлей.
Бир нече гюн алда мен «Буйнакск агрегат заводу» деген акционер жамиятны генеральный директору Нюрютдюн Нажмутдинов булан ёлугъуп, предприятиени гьалиги гьалыны гьакъында лакъыр этдик. Тюпде шо лакъырлашыв сизин тергевюгюзге де бериле.
_____________________________________________________________
– Нюрютдюн Магьамматович, сиз заводну ишине ёлбашчылыкъ этмеге башлагъан 2003-нчю йылда тозулуп битген уллу коллективден нече адам къалгъан эди?
– О йыл 200 адам бар эди. Бек къыйынлы йыллар эди. Пачалыкъ гёрсетеген плангъа гёре юрюйген предприятие башалман къалса нечик бола?.. Болгъан кюйде амал этип ишледик. Производство бек осал эди. Мал чыгъарылмай эди деп айтса да ярай. 2002-нчи йыл завод 5 миллион манатгъа тюгюл маллар чыгъарма болмады. Ишчилер, администрация къуллукъчулар 8-9 айланы узагъында алапа гьакъларын алмай турду. Тёленме герекли налоглар 100 миллион манатгъа ерли гётерилген эди. Завод тозулагъан ерине етишип, не буса да аякъ уьстден авмай къалды.
– Гьали нечикдир гьалыгъыз?
– Йылда чыгъарылгъан продукцияны багьасы бугюнлерде 180-200 миллион манатгъа етише. Производствону янгыртмакъ учунгъу гьаракатыбыз къыйматлы гьасиллер гёрсетме имканлыкълар бере. Янгы маллар чыгъарабыз. Олар алда Россияда этилмей эди..
Тыш уьлкелерден алагъан малланы ич арада болдурма тарыкъ деген пачалыкъ программаны яшавгъа чыгъара туруп, оьз заводубузну гьалын къолайлашдырма имканлыкълар тувдурагъан ёллар ачыла.
– Бажарыламы олай ишлеме? Тыш уьлкели малларыны сан янына етишеген даражада юрюмек учун, янгы технология болдурма да тарыкъ чы. Сизин станоклар эсгиленгендир?..
– Эсгиленген. Шону учун айтаман, производствону модернлешдирив деген иш бизин завод учун гьалиги заманда биринчи ерде токътай.
– Къайсы тармакъгъа къыйышывлу малланы чыгъарасыз?
– Оборона промышленностгъа тарыкълы, о министерликден гелеген тапшурувлагъа гёре ишлейбиз. Малыбызны 90 проценти олагъа гете. 2020-нчы йылда биз халкъ талап этеген малланы чыгъарывгъа да гюч салып, шо производствону 70-80 процентге ерли гётерме сюебиз. Шолай умутубуз бар. Заводну иши артдагъы эки йылны ичинде яхшы янына багъып алышынды.
– Шогъар не себеп болду? Оборона министерликни тапшурувлары гелмеклиги себеп болдуму?
– Шо бизге аякъгъа турмагъа кёмек эте. Эки йылны ичинде тыш уьлкелерден алынагъан 5 тюрлю малланы чыгъармакъ учун производствону башгъача кюйлеп иш гёрме башладыкъ. Самолётлагъа, вертолётлагъа къолланагъан алатланы гьазирлейбиз. Авиация промышленност маллары, озокъда, бек мекенли этилме тарыкъ. Хыйлылар биз шолай ишлени ахырына чыгъып болар деп инанмай эди.
Буйнакск агрегат заводу гьали чыгъарагъан малланы, ону производство гючю булан тенглешдирсе, 10 процент тюгюл болмай. Гележекни ойлашып гьаракат юрютебиз. Заводну йылда 2-3 миллиард манатны къадарына гьар тюрлю маллар чыгъарма имканлыкълары бар. Биз олай ишлеме башласакъ, шагьаргъа тёлейген налогларыбызны къадары да кёп керенлеге артажакъ. Шону учун да производствону янгыртма тарыкъ. Шо бизин аслу мурадыбыз – гележегибизни кюрчюсю деп айтма ярай.
– Нюрютдюн Магьамматович, Оборона промышленност айтагъан малланы чыгъарагъаныгъыз учун, башгъача айтгъанда, «Пачалыкъ заказны» кютегенигиз саялы, сизге ондан асув артамы?
– О якъдан бизге бир кёмеги аз. Бары да янгыртылагъан ишлер оьзюбюзню харжыбыз булан юрюле. Тапшурувгъа гёре этилеген малланы берсек – акъча геле. Шо ери мекенли.
–Сиз халкъ малларын чыгъармакъ учун производствону кюйледигиз. Гёрмекли предприятиени тозуп къойма ярамас деп, янгы къайдада ишлеме башладыгъыз. Гьали артда бизге экономика «санкциялар» билдирилгенде, предприятиени башгъа якъгъа янгыртасыз. Тангала «санкцияланы» тайдырса, ишигиз йырылып къалмасмы?
– Олай ери де бар. Шону учун айтаман чы, 2020-нчы йылгъа халкъ малланы чыгъарагъан производствону 80 процентге етишдирме сюебиз. Гьали о – 10 процент. Сонг да, тюзюн айтсакъ, тангала не болуп къалажакъны бирев де билмей.
– Мен заводну ичине гиргенде, ону уллулугъуна тамаша болдум. Сизин офис ерлешген бинаны ичи де бек арив онгарылгъан. Эшик-терезеси, дагъы артыкъ арив болма кюй ёкъ. Коридорланы ичи булан ерге узун халилер яйылгъан. Къырда, гирип гелеген ерде, бинаны алдында, накъышланып этилген айрыча майданда чечеклер оьсе…
– Онгардыкъ. Заводну администрация бинасыны ичи-тышы арив болгъан чакъы ишчилеге, къуллукъчулагъа да яхшы. Заводгъа бакъгъан сюювю артажакъ. Оьктемлиги гётерилер, предприятиесини абуру бар деп ойлашар. Шолай гёрюнюшлер ишлейген адамланы гёнгюн гётере, хош эте, ишин мекенли кютмеге иштагьландыра. Коллективни ичинде сыкълашывлукъну тувдура.
– Коллектив деген сёзню эшитгенде эсиме тюшдю. Мен сизин булан ёлукъгъунча, заводну гьакъында аз буса да ахтарывлар этген эдим. Мен яхшы таныйгъан бир нече адам бар бу заводда ишлейген. Олар айтагъан кюйде, сизде коллективни къыйынына-тынчына къол ялгъап этилеген хыйлы пайдалы ишлер бар. Гьалиги заманда олай гьай этив бек аз ёлугъа деп эсиме геле.
– Мен бу заводда 1978-нчи йылдан берли ишлеймен. Завод мени къысматым деп айтсам да, янгылыш тюгюл. Коллектив не къурумну да орта багъанасы болуп токътай. Ёлбашчы оланы гьайын этмей буса, олагъа къолундан гелеген кёмегин болдурмай буса, ол оьзю ишин мекенли кютмейгенликни гёрсете. Сонг да, адам арада гюн сайын аз бола барагъан рагьмулукъ – о бек сыйлы къылыкъ. Бизге ондан арек йылышма ярамай.
– Заводда алдагъы йыллардан берли къалгъан кёп машин къураллар (станоклар) бардыр. Оланы гьалиги производствода къоллама боламы дагъы? Эсгиленгендир.
– Озокъда, 20-30 йыллар алда алынгъан станоклар булан гьалиги тапшурувланы сан янын оьр даражада болдуруп яшавгъа чыгъарма къыйын. Янгы къураллар алабыз. Москвадан тюнегюн къайтдым, шо масъалагъа гёре баргъан эдим. Олагъа да кёп харж гете.
– Ишчилер алапаларын заманында аламы? Орта гьисапда, нечакъы чыгъа айына?
– Алапаланы заманында беребиз. Бир нече гюнге гечигеген кюйлер бола, тек айлар булан артгъа теберилмей. Олар да чарасыз болмаса ишге гелмес эди.
Ишчилени айына, орта гьисапда, 16-17 минг манат чыгъа. 30-40 минг манат алагъанлар да бар. Муна къара гьали, магъа къол салма деп ведомостланы гелтирген. Бу слесаргъа 38 минг манат язылгъан, бусуна – 35, бугъар да – 38 минг. Ишине гёре алапалары да артма яда кемиме бола.
Бизин заводда ишлейгенлеге тюш ашны да тегин беребиз. Тегин дегенде, гьавайын аш языкъсынып берилегенлик булан байлавлу деп ойлашмасын учун, 10-ар манат тутабыз.
– Оборона промышленностну тапшурувуна гёре чыгъарылагъан малларыгъызгъа тёленеген акъча заманында геледир. О янындан четимликлер тувуламы?
– Заманында гелсе де, шону сюйген кюйде харжлама ихтиярыбыз ёкъ. Къалмагъалы кёп. Гьар тюрлю банкларда «счётлар» ачмагъа борчлу болабыз. Биз маллар йибереген ерлени оьзлер айтагъан банкларында счётлар ачма тарыкъ. Буссагьат бизин шолай тюрлю банкларыбыз 50 сама бар.
– Сизин завод ерлешген майдан кёп авлакъны елеген. Гьалиги яшавну тувра гёзюнден къараса, 330 адам ишлейген заводгъа онча ер тарыкъ да тюгюл. Сатса, акъча болар эди…
– Олай ойлашагъанланы гьаракаты булан Буйнакск шагьарда кёп промышленный предприятиелер тозулду, таланды. Бизин 24 гектар ерибиз бар. Бир гектарны да не сатма, не де биревге берме хыялыбыз ёкъ. Эгер де предприятие къуруп, продукция чыгъарып ишлеме сюегенлер болса, топуракъ да берип кёмек де этер эдик. Ёкъ олайлар. Мурат тутуп, ишни яшавгъа чыгъармакъ учун этилеген таклифи булан бирев сама мени кабинетиме гирмеген. Ону-муну бер деп гелегенлер бар.
– Тюз ойлашасыз, йырылса, кёлде сув къалмай. Ёлбашчыдан кёп зат гьасил бола. Бузма тюшсе де, тизе буса да, ону адамлыкъ хасиятлары да оьзлени таъсирлигин гёрсете. Биревлер тизме геле, биревлер тозма геле. Предприятиени гележеги болсун учунгъу гьаракатыгъызда натижалар ёрайман.
– Сиз де савболугъуз. Бизин ишибизге агьамият берип гелгенигиз учун баракалла.
Лакъырлашывну язгъан
Набиюлла Магьамматов.
Суратларда: заводну генеральный
директору Н. Нажмутдинов;
токарь цехни гёрюнюшю.
