Россияны Президентини гетген май айдагъы указына асасланып шагьарлардагъы ва районлардагъы МФЦ-лени гьаракаты республикада яшавгъа чыгъарылгъан уьстюнлю проектлени бирисидир. Адамланы, къурумланы бир ерде гьар тюрлю пачалыкъ ва муниципал къуллукъларын кютеген идаралар (МФЦ) Россияда 2007-нчи йылны орталарында ачылмагъа башлагъан. 2015-нчи йылны февраль айындан тутуп шолай центр Къаягент районда да иш гёре. Февральны 14-нде идара къурулгъанлы 5 йыл тамамлана. Артдагъы гюнлерде бизин Къаягент райондагъы мухбирибиз Магьамматрасул Ибрагьимов идарада болгъан ва ону ёлбашчысы Руслан ЖАЛАЕВ булан ёлугъуп, оьтген йылланы ичиндеги пайдалы ишлер гьакъда лакъыр этген.

– Руслан Зугьумович, 2017-нчи йылда биз сизин булан ёлугъуп юрютеген ишигиз гьакъда тындырыкълы ла­къыр этген эдик. Арадан 3 йыл оьтген, алышынывлар бармы?

– Озокъда. О йыллар янгы иш башлагъан эдик. Гьар къуллукъчуну конкурс оьтгерип ишге къабул этсек де, оланы сынаву заманны, ишибизни талапларына толу жавап бермей эди. Арадан оьтген 3 йылны ичинде коллективибиз толумлашгъан, сыкълашгъан, касбучуларыбыз яхшы иш сынав топлагъан, оланы санаву да 11 адамгъа артгъан.

– Коллективни сыкълашдырыв тынч масъала тюгюл. Кюйге къарагъанда, сиз масъаланы толу чечгенге ошайсыз?!

– Оьзге коллективлер булан тенглешдиргенде, бизин коллективни алдында токътагъан масъалалар бираз башгъача. Айтагъаным, къуллукъчуларыбыз хас масъалаланы чечелер. Бу ишде, биринчилей, сабурлукъ, сонг оьр ва хас билимлер тарыкъ. Бизин касбучуларыбыз барысы да – жагьил адамлар. Жагьил къуллукъчулагъа буса бир-бир гезиклерде сабурлукъ етишмей. Тек бизин ишибизде о – тарыкълы хасият. Шону учун четимлик­лени сабурлукъ булан алдын алмагъа къасткъылабыз.

– 80-90-нчы йылларда пачалыкъ, айрокъда муниципал къурумлар ва олагъа байлангъан идаралар кютеген къуллукълар адамлар учун тарыкълы документлени гьазирлевде мекенли четимлик­лер тувдура эди. Аслу гьалда сизин идара шоланы алдын алмакъ муратда къурулгъан десек, янгылыш болмас. Гёз алгъа тутулгъан масъалалар нечик чечиле?

– Башлап касбучуларыбыз аз эди. Бизге онча инаныв да ёкъ эди. 5 йылны ичинде кёп иш этилди. Маълумат къуралланы имканлыкъларын къолладыкъ, адамланы уьйлерине гирип, юрютеген ишибизни пайдасы эки де якъгъа тиегенин англатдыкъ. Пачалыкъ къурумлар, оланы идаралары, касбучулары булан да иш юрютдюк. Натижада инамлыкъны къазандыкъ. Эгер биринчи йыл адамланы 18000 къуллугъун битдирген эдик буса, бешинчи йылда 50000 къуллукъну битдирме болдукъ. Кютюлеген пачалыкъ ва муниципал къуллукъланы журалары артды, этилеген къуллукъланы санаву 400-ге етишди.

– Руслан Зугьумович, МФЦ лап да кёп кютеген пачалыкъ ва муниципал къуллукъланы жураларын бирдагъы айтгъаныгъызны сюер эдик.  

– Къуллукъланы лап кёп ёлугъагъанлары: гьар тюрлю пособиелер алыв, адамлар учун этилеген енгилликлер булан байлангъан кагъызлар, уьйленив ва бузулув шагьатнамаланы онгарыв, паспортланы алыв, алышдырыв, мюлк есликни онгарыв, яш тапгъан аналагъа акъча маялар учун берилеген шагьатнамаланы алмагъа гьазир этилеген кагъызлар, яшлар бавуна ер алмагъа язылыв ва шолай башгъа документлер гьазирлене.

– Къаягент район юрт хозяйство булан тыгъыс байлангъан. Аслу тармакъда ишлейгенлер къуршалгъан предприятиелер булангъы аралыкъларыгъыз нечикдир?

– Тюзюн айтсакъ, юрт хозяйство тармакъда ишлейгенлер, къуршалгъан предприятиелер булангъы ишлерибиз рази болардай тюгюл. Тек гьаракатыбыз арта. Олагъа да кёмегибиз етише. Тармакъда загьмат тёгегенлеге пачалыкъны янындан кёмек гьисапда берилеген акъча маяланы алмакъ муратда гьар тюрлю документлер гьазирлене.

– Арт вакътилерде агьлюлени, агьлю далапчылыкъны талапларын кютювню, ерли халкъны, оланы юртдан ягъада яшайгъанларыны инвестиция активлиги булан увакъ ва орта бизнесни оьсдюрювню ва генглешдиривню масъалаларына айрыча тергев бериле. Шо гьакъда не айтмагъа боласыз?

– Гертиден де, артдагъы йыллар Россияны ва Дагъыс­танны гьукуматлары увакъ ва орта бизнесде чалышагъан далапчыланы якълай, талапларын гьисапгъа ала, гьар якъдан кёмек этивню чараларын белгилей. Шону тюз англап, биз Дагъыстан Республиканы юрт хозяйство ва сурсат министерлиги учун 38 тюрлю къуллукъ кютебиз. Мундан къайры, далапчы ва инвестиция агентствосуну 16 тюрлю къуллукъларын гьазирлеме кёмек этебиз. Сонг да, увакъ далапчылыкъгъа акъча маялар булан кёмек этеген фондлардан таба документлерин де гьазир этебиз.

– Руслан Зугьумович, бугюн юрт хозяйство булан машгъул болагъанланы къуллукъларын кютювде дагъы да нечик кёмек этмеге гьазирсиз?

– Бугюн бизин далапчылар республика МФЦ-ни Къаягент филиалындан таба юрт хозяйство ва сурсат министерлигинден алынагъан субсидиялагъа арзалар бермеге бола. Шоланы арасында гьайванчылыкъны оьсдюрюв, юрт хозяйство техниканы сатып алыв, болжаллары гетген эсги юзюм ва емиш бавланы тамурундан чыгъарыв ишлени тамамлагъан сонг алынагъан субсидиялар бар. Булай къуллукъланы да бойнубузгъа алмагъа гьазирбиз.

– Бир ерден таба пачалыкъ ва муниципал къуллукъланы кютювде дагъы нечик къайдалары ахтарыла, къоллана?

– Оьтгерилеген ишлер булан разилешип къалмай, МФЦ-ни коллективини алдына салынгъан жаваплы масъалаланы чечивню яхшылашдырывну янгы ёллары даим ахтарыла. Шо муратда Дагъыс­танны далапчылыкъ ва инвес­тиция агентствосу, увакъ ва орта далапчылыкъгъа къолун узатагъан корпорация, пачалыкъ Аманат банк булан бирче иш юрютювню дыгъарлары байлангъан. «Россельхозбанк» булан да шолай аралыкъларыбыз бар.

– Руслан Зугьумович, сизин ва сиз башчылыкъ этеген коллективни ишдеги уьс­тюнлюклери яхшы белгили. Артдагъы гюнлерде респуб­ликаны Экономикасын ва юрт ерлерин оьсдюрюв минис­терлигини ягъындан сизин ишигизге, гьаракатыгъызгъа бирдагъы керен оьр къыймат берилди. Шо гьакъда не айтмагъа боласыз?

– Уьстде эсгерилген минис­терликни касбучулары респуб­лика МФЦ-ге гиреген бары да шагьар ва район филиалланы ишин тергеп, 2019-нчу йылны гьасиллерин чыгъарды. Шолагъа гёре бизин коллектив рес­публикада пачалыкъ ва муниципал къуллукъларын кютювде «Лап яхшы МФЦ» деген атгъа ес болду ва Биринчи даражалы диплом булан савгъатланды. Бу – бизин коллективни гьар гюнлюк загьмат гьаракатына берилген оьр къыймат. Сизин булангъы лакъырлашывдан пайдаланып, коллективде чалышагъан, уьс­тюнлюкге оьз къошумун этген гьар касбучугъа, къуллукъчугъа оьзюмню разилигимни айтмагъа сюемен.

– Руслан Зугьумович, заман да табып, бизин булан этген лакъырыгъыз учун кёп савболугъуз. Сизге савлукъ, ишде уьстюнлюклер ёрайбыз!

– Сиз де савболугъуз!