Белгили йыравубуз, Дагъыстанны ат къазангъан артисти Латип Шайыпов Хасавюрт районну Тотурбийкъала юртунда тувгъан. Мундагъы школаны сегизинчи класын битдирген сонг орта билим алмакъ учун Эндирейдеги школада охувун давам этген ва сонггъу яшавун бу юрт булан байлагъан.

Артдагъы гюнлерде Латип редакцияда къонакълыкъда болду. Огъар йыр дюньясына алгъан биринчи абатларыны гьакъында сорайман.

– Узунотарда охуйгъанда (гьалиги Тотурбийкъала) школаны маданият яшавунда актив кюйде ортакъчылыкъ этип турдум. Гьар оьтгерилеген байрамларда чебер кюйде шиърулар охума, йырлама оьтесиз сюе эдим. Чебер кружоклагъа къошулдум, йырлама, бийиме уьйрендим. Эндирей школаны битдиргенче де, шо кюйде гьар тюрлю байрам чаралагъа къошулуп юрюдюм. Школаны битдирген сонг армия къуллукъгъа чакъырылдым. Эки йыл шо намусну да кютюп къайтдым.

– Не ерде къуллукъ этдинг? Эки йылынг йырсыз, маданиятсыз гетдими дагъы?

– Гетмеди. Бизге ювукъда, Владикавказда къуллукъ этдим. Беш-алты пагьмулу яшланы да жыйып, бизин асгер бёлюкде чебер коллектив къурдум. Репетициялар этме башладыкъ. Орус йырлар, милли йырлар… Конкурсда ортакъчылыкъ этдик. Биринчи ерни алгъанда, командованиени тергевю артды. Бийивлер де салма башладыкъ. Милли опуракълар, чепкенлер тикме кёмек этдилер. Ондагъы телевидениеде бир нече керенлер йырладым. Биринчи ерни алгъан сонг, мени отпускагъа йибердилер. Ярым йылдан сонг бизин асгер бёлюклеге йиберме башлады. Концерт программа къуруп, гьар асгер бёлюкге бара эдик. Орусча йырлайгъан йырларыбызгъа оьзюм шиърулар яза эдим. Командованиеден нече-нече грамоталар, баракалла билдиреген кагъызлар алдыкъ…

–Армиядан къайтгъан сонг къайда ишлединг?

–Къайтгъанда, Эндирейдеги колхозну парторгу чакъыра деп гелдилер. «Сени йырлама да, чебер кюйде шиъру охума да пагьмунг барны билебиз, эсибизде къалгъан. Бизин маданият къалабызгъа чебер ёлбашчы болуп ишге тюш, бажаражакъсан», – деди ол. 1975-нчи йыл эди. Тюшдюм. Шо гюн-бугюн ишлеп тураман, 45 йыл бола.

– Аз заман тюгюл. Эндирейде халкъ театрны тувулунувуна да сен болушлукъ этгенсен дагъы?

– Озокъда. Билемисиз, гиччи заманымдан берли, юртгъа театр гелип, мен бир де къутгъармагъанман. Сагьнагъа шонча да гьасирет эдим, актёрлар ойнайгъанда, мен де шолар булан бирче ортакъчылыкъ этип тураман деп эсиме геле эди. Гезикли керен театр гелгенде тавакеллик этип актёрланы бирисине юрегимни ачдым. «Шонча да гьасирет бусанг, шагьаргъа гел, Ислам Казиев булан ёлукъ», – деди. Гелдим, ёлукъдум, мурадымны айтдым. Ол мени тергемек учун тапшурув берди. Сонг: «Инишим, сен бу касбуну сюе бусанг, сагъа театр бар», – деди. Тюшдюм. Эки йыл театрда ишледим актёр болуп. Дадам Сайитнуров, Барият Муратова, Нажмутдин Макъсутов… Бу пагьмулар булан бирче сагьнагъа чыкъма тюшюп турамы?! Тек анабыз янгыз къалагъангъа, юртгъа къайтдым, шо алдагъы ишиме тюшдюм. Ишлей туруп, неге ярамай юртда халкъ театрын къурма деп ойлашдым. Сексенинчи йыллар, биринчи спектаклибиз де эсимде. Гебек Къонакъбиевни «Яшавгъа гьасиретлик» деген пьесасына гёре салдыкъ. Къаравчулар да кёп сююп къабул этди. Биз ону алып бармагъан юртлар да къалмады. Дагъы да янгылары салынды, ойналды. 1990-ынчы йылда бизин Магьачкъалагъа чакъырды. Ондагъы филармонияны залында да спектаклни ойнадыкъ. Шондан сонг «халкъ театры» деген ат да берилди. Шо сыйлы ат булан иш юрютегенибиз муна 30 йыл бола. Бир фестивальны да къутгъармайбыз. Республикада бар 36 халкъ театрдан биринчи он театрны арасындабыз.

–Театрны режиссёру гьисапда, озокъда, оьзюнг ишлейсендир?..

–Ишлеймен. 2012-нчи йылда республика оьлчевде «Душа Дагестана» деген конкурс биринчилей оьтгерилди. Шонда магъа: «Лап яхшы режиссёр» деген номинацияда диплом тапшурулду ва акъча савгъат да берилди.

– Гьали йырав гьисапдагъы гьаракатынгны гьакъында хабарлайыкъ. Сен янгыз да йырлайсан, бир вакъти группа къуруп да йырладыгъыз…

–Герти. Биз шо вакъти (1995-нчи йыл) тойлагъа да юрюй эдик. «Арив группагъыз бар, телевидениеде неге йырламайсыз?» – дей эдилер. Бардыкъ. «Эндирей» ансамбль. Бир концертибизни язып алды. Гёрсетдилер. Гечеден эртенге сав республикагъа белгили болуп къалдыкъ. О заман «Аман» деген ансамблни оькюрген вакътиси эди. Экинчи биз болдукъ. Дагъы да заман гете туруп, телевидениеде беш концертибиз язылды…

– Гьали де «Эндирей» йырлаймы яда тозулгъанмы?

– Тозулмагъан. Маржанат Гьажиева шагьаргъа гёчген сонг «Эндирей» деп квартет къурдукъ ва ишлеп де турабыз. Фестиваллагъа юрюйбюз, къумукъ халкъ йырлагъа, халкъ кюйлеге йырлайбыз. Йырларыбыз да патриот ругьда, намусгъа, ягьгъа байлангъан йырлар бола. Мен бир йырны ала бусам йырлама, гьазиринде тынглавчуланы гёз алгъа гелтиремен. Шолар нечик къабул этер, нечик мени йырым олагъа таъсир этер деп бет келпетлерин гёз алгъа гелтиремен. Мен авторланы шиъруларын да охуйман, чебер охув. Шиъруну юз керен сама башымдан айландыраман, лентагъа язылып къалагъанда йимик уьйренемен. Тангда тургъузуп айт десе де, мен янгылмай айтып боламан. Шолай ишлемесе, тирелип-тирелип, унутуп-унутуп айта бусанг, къаравчуну гёнгю бузула, ону пешемейгенлик бола. Мекенли гьазирлик болмаса, мен сагьнагъа чыкъмайман. «Ёлдаш» газет булан да, мунда ишлейгенлер булан да арт вакъти аралыкъларым бар, гьалиги технологиялар шолай имканлыкъланы болдургъан.

–Байлавлукъларыбыз уьзюлмесин, уьстюнлюклер ёрайман.

– Баракалла, бизден де иш бузулмас.

 

 

СУРАТДА: Л.ШАЙЫПОВ.