Магьамматгьанапи гьажи Гьамзатов: «Илмугъа мен гьали буссагьатда да иштагьлыман»


«Ёлдаш» газетибизни редакциясында, яшавда да йимик, нечесе тюрлю адамлар булан ёлугъувлар оьтгериле. Оланы къайсы да айрыча тергевню тартардай таъсирли де бола. «Сафар» межитни имамы Магьамматгьанапи гьажи булангъы ёлугъув да – шолайларындан бири. Ону булан дагъы да ёлугъуп, баянлыкъ алажакъгъа артдагъы бир ёлугъувубузда сёйлешинген эди. Узакъ да къалмай бу иш яшавгъа чыкъды. Болгъан лакъырлашывну сизин тергевюгюзге де беребиз.

 

– Яшёрюмлер яшавда ала­гъан абатын гьар гезик ата-ананы рази къалдырагъан кюйде алгъанын сюебиз. Сиз илму булан байлангъан дарс береген муаллим де болуп ишлейсиз. Яшлар илмулу болма тарыкъмы? Ону не маънасы бар?

– Пайхаммарыбызны (с.а.с) гьадислерине гёре адамлагъа пайда гелтиреген бир гесек илму охумакъ бир минг ракат намаз къылмакъдан да артыкъ дей, бир минг авруйгъан адамны гёрме бармакъдан да артыкъ дей. Бир адам оьзюню бир къардашын гёрмеге ёл чыкъгъан болгъан. Огъар адам суратда малайик сорагъан дей:



– Гьей, адам, неге ёлгъа чыкъгъансан?


– Мен къардашымны гёрме бараман.


– Не къуллугъунг, не мурадынг бар онда битдиреген?


– Чечме сюеген бир масъалам да ёкъ.


– Олай буса, неге барасан дагъы?


– Аллагь учун бараман.


– Дагъы къастынг ёкъму?


– Ёкъ. Бир Аллагь учун бараман.


– Сагъа сююнч айтма сюемен. Бир Аллагь учун барагъанынг саялы сагъа уллу зувап языла.

Авруйгъанланы гёрме бармакъ дагъы да гючлю зуваплардан санала. Бир минг авруйгъан адамны гёрме бармакъ учун нечакъы къыйын тёкме тарыкъ? Илмуда тёкме тарыгъы шондан да артыкъ дей. Сонг да, бир минг оьлюню гёмме бармакъдан да артыкъ санала. Пайхаммарыбызны (с.а.с) бир асгьабы Къуран охумакъдан да артыкъмы илму охумакъ деп сорагъанда, булай жавап берген: «Къурандан сен Аллагьны  каламын англап, не этме герекни билип боламысан, эгер де ону билмеге илмунг болмаса», – деген. Бизин динде илму шончакъы да сыйлы. Янгыз бир адамгъа, жамиятгъа, халкъгъа да ону агьамиятлыгъын, алимлер айтагъан кюйде, Къуранны биринчи аяты да англата. Инсан оьзюню гьакъылына, пайдасына, гезигине гёре этеген ишлерин тизип эте. Ону да маънасы бар.

Къуранда да Магьаммат Пайхаммарыбызны (с.а.с.)  уьммети ер юзюнде яратылгъан лап да сыйлы уьмметлерден санала. Аллагьны инг де сыйлы махлу­къаты – Пайхаммарыбызны (с.а.с.) уьммети. Инг де сыйлы каламы да – Къуранны каламы. Биринчилей тюшюрген сёзю де оху деп башлана. Шондан да англашыла бизин динибиз де билимге берилеген агьамият. Ислам динде гьар этилеген ибадатны – къылагъан намазынгны, гьатта айтылагъан сёзлерингни, гьар-бир ишингни де маънасын англап этмеклиги талап гьисаплана. Англап этмек артыкъ бола. Къуранда  намаз къыл, ораза тут, гьаж къыл деп башланмагъан чы. Биринчи ерде, оху деген. Охув булан адам не зат терс, не зат тюз экенни англама башлай. О гьакъда Къуранда кёп аятлар да, гьадислерде  де айтыла.

Дагъы да, инсан дюнья яшавунда нечик гётериле? Кимлер гётериле? Кимлени Аллагь гётере? Къайсы ва не ёлгъа тюшген халкъланы Аллагь гётере? Биз, бусурманлар, Аллагьгъа инанабыз. Гётереген де, ер этеген де Аллагь деп инанабыз. Гьар гюн эртен къылагъан намазыбызда да охулагъан дуа бар. Ону маънасы – «Аллагьым, гертиден де, гьеч ким тёбен болмай, эсгик болмай Сен Оьзюнг этсенг, Сен сыйласанг, Сен Оьзюнг душман гёрюп ер этген адамны  ким къошулса да гётерип болмай». Шолай, бусурманлар охуйгъан дуасы булан Аллагь гётерген адам гётериле, ер этген адам – ер бола деп оьзлени эсине сала. Сыйлы китапда эсгерилген кюйде, герти ва тюз иман салгъанланы гётере. Тюз иманы болмакълыкъны да бек агьамияты бар. Адамны олай иманы да болмакълыгъы яшавунда да тюз гёз къаратывлагъа гелмеклигине себепли бола. Шо саялы да иманны тюз англамакъда адамны ичиндеги мизантерезелерин тюз къурмакъ булан тенглешдирме ярай.

– Гьалиги жамиятыбызны бугюнгю гьалын сиз де гёресиз, билесиз. Шону тюз ёлгъа салмагъа этилеген чаралар бармы?

– Дюнья ягъындагъы (светский) ва дин ягъындагъы алимлерибиз бирче къуршалып ишлейгени кёп болмай. Тек гьали этилеген ишлер гьазиринде, буссагьат дегенлей, натижалар берип болмай. Биз гёреген гьал буса – алдагъы девюрню ичинде айры-айры болуп ишлеп тургъанлыкъны гьасиллери. Бир гемени уьстюнде йимик, тюз якъгъа багъып халкъны айландырмакъ муратда иш гёрме башлагъанда, натижалар болур, болуп да тура. Дагъы да къолай болажакъ, тек олагъа етишмек учун, заман да тарыкъ.

– Сиз ойлайгъан кюйде, бизин яшёрюмлерибиз терс ёллагъа тюшегенине, гьатта «агъачлыкъгъа»  гетегенине ким айыплыдыр, ким такъсырлыдыр? Бир мюгьлетни ичинде, биревлеге тынглап, оланы артына тюшмеклиги не себепдендир? Шо гьалны алдын алмакъ учун жамиятыбыз нечик янашма тарыкъ?

– Гиччи яшланы гьакъында айтсакъ, озокъда, тийишли кюйде къарамагъан буса, ата-ананы такъсыры бардыр деп эсиме геле. Яшлар бавуну, школаны, гьатта жамаатны да айыбы бар. Бизин динде жавапсыз адам ёкъ. Пайхаммарыбыз (с.а.с) айта: «Гьар биригиз сизин къаравчусуз. Барыгъыз да къаравчуларсыз. Сизин арагъыздагъы затгъа Аллагьны алдында сиз жаваплысыз». О саялы да айта ата-ана къаравчудур оьзлени яшларына, о кюйде къатыны къаравчудур дей эрини малына, ожакъгъа бакъгъан якъдагъы тапшурувларына. Имам буса къаравчудур жамаатгъа. Шолай гьар ким къаравчудур дей. Шогъар гёре де такъсыр бир янындан болуп къалмай. Шу гьалгъа барыбыз да – гьакимлер де, дин якъдагъы алимлер де, муаллимлерибиз де, тамазаларыбыз да  жаваплыбыз деп гьисап этемен. Тамазаларыбыз да яшланы тюз ёлгъа салып, олагъа уьлгю болуп яшама тарыкъ деп ойлайман. Аллагьны алдында жавапсыз адам ёкъ. Гьар кимден сорав алажакъ. Гьадислерде эсгерилегени йимик, бираз заманны ичинде ёлугъуп, бирче олтургъанланы гьарисинден сен шо заманны нечик оьтгердинг деп соралажакъ. «Сенден гёзленген кёмекни этдингми? Терс ёлдагъы адам буса, шону тюзлемек учун не этдинг?» Шулай соравлагъа да жавап берме тюшежек.

Школаларыбызда да гьалиги девюрде тарбиялав янына этилеген тергев осаллашгъан деп гьисаплайман. Дарсын берип, къалгъан якъгъа муаллимлерибизни кёбюсю къарамай къоя. Олар да, охувчуларына уьлгю болардай, оьзлени тюз тутма гереклер. Инсанны башгъа махлукъатдан айырагъан гьакъыл да, тарбия да гьисаплана.

Алдагъы халифлерибизни яшавундан бир мисал гелтирмеге оравлу гёремен. Оланы бири оьзюню эки уланын бир илмугъа уьйретмеге бир муаллимге тапшура. Бир гезик яшларын тергеме баргъанда, оланы бириси аякъларын жувагъан муаллимине къумман булан сув тёгюп кёмек эте болгъан. Ол халиф ачувлангъан дей. «Янгыз сув тёкдюрюп къоймай, аякъларынгны да неге жувдурмайсан?» – деп сорагъан. «Мен чи олагъа илму булан бирче тарбия да бергенингни, эдепликге уьйретгенни сюе эдим», – деген. Гьалиги ата-ананы къайсы шолай айтар эди деген сорав да тувулуна. Бизин ислам динибизде къылыкъгъа бакъгъан якъда да алимлени, муаллимлени гётереген кюю шу мисалда да гёрсетиле.

– Дюньясында яшавун тизип болмагъан адам, ахыратын да тизип болмай деген гьакъылны эсгерген эдигиз. Газетибизни охувчуларына, яш наслубузгъа шону маънасын англатсагъыз арив болур эди.

– Есибиз болагъан Аллагьыбыз инсанны яратгъынча алда малайиклеге ва сыйлы Къуранында айта: «Мен ер юзюнде халифат яратажакъман». Олай айтмакъны маънасы – ер юзюнде оьзге махлукъатланы арасын да тизип, низам да салып, Аллагь сюеген кюйде юрютеген адамны ва инсан махлукъатны яратажакълыгъы. Шолай низам да  салып, яшавну къурмакъ учун, башгъа махлу­къатдан айырагъан инсангъа Есибиз берген сифатлар (аламатлар) бар – гьакъыл, ихтияр ва гьислер. Алимлерибиз айтагъанлай, оланы яхшы ва яман янлары да бар. Шоланы яхшы якъгъа къолламакъ учун, адамгъа, инсангъа бир гюч тарыкъ. Шо да тюз кюйдеги имандыр. «Ахыратын низамгъа салып тюз этип болмай, дюньясын тизип низамгъа салып къурмаса», – деген имам Къазали (Аллагьны рагьмусу болсун огъар). Гертиден де, о бош сёзлер тюгюл чю. Пайхаммарыбыз (с.а.с.) дюньягъа гелгендокъ, ахырат, къабур деп турмагъан чы. Ахыратны эсге салып, гёз алгъа тутса да, Пайхаммар (с.а.с.) муъминлени, бусурманланы дюньясын башлап къургъан. Огъар шагьатлыкъ эте бизин тарихибиз. Динибизни тюз англап юрютегенде арапланы ва башгъа халкъланы яшавуну даражасы хыйлы артгъанны тарихибиз де суратлай. Бизин динибиз янгыз ахырат деп айтагъанлар – динни тюз англамайгъанлар. Динибиз дюньяны къургъан, ахыратгъа гёчгюнче.

– Сиз илмугъа нечик гелдигиз?

– Дин илмуну уьйренмеге мен гиччиден башлагъан эдим. Ярымчы класгъа барагъанда мен Къуранны охумагъа, сонг Паравулдагъы медреседе арап тилни билдим, фикхгъа, тажвидге уьйрендим. 1992-нчи йылда Сириядагъы университетни алимлери Дагъыстанны муфтиятында  яшёрюмлени арасында мен алда эсгерген дарслардан экзамен алып конкурс оьтгерди.  Шонда ортакъчылыкъ этген 70 яшны арасындан 12-вю охумагъа алынды. Шо насип­лилени арасында мен де бар эдим. 2003-нчю йылда охувумну тамамлап, ондагъы аспирантураны да битдирип Ватаныма къайтдым. Гьали буссагьатда да охуп тураман – Дагъыстандагъы муаллимлени гьазирлейген университетни аспирантурасында къумукъ ва арап тиллени филологиясына байлавлу илму иш язаман. Дагъыстанны ислам университетини аспирантурасында да дарслар беремен. Бизин динде айтагъанлай, илмуну талап этмеклик бешикдеги замандан башлап къабургъа гиргенче бола. Илмугъа мен гьали буссагьатда да иштагьлыман.

– Берген баянлыгъыгъыз саялы кёп савболугъуз.

– Сиз де савболугъуз.

 

Лакъырлашывну гьазирлеген


Руслан СУНГУРОВ. 


СУРАТДА: Магьамматгьанапи ГЬАМЗАТОВ.

Авторизация
*
*
Регистрация
*
*
*
Согласны с условиями сайта?
Генерация пароля