Яманлыкъгъа къаршылыкъ – бугюнню аслу талабы


Республикада артдагъы вакъти болуп турагъан алышынывлар халкъны яшавун яхшылашдырайыкъ деген мурат булан этилегени шеклик тувдурмай. Регионну ёлбашчысы сайланып битгенде, оьзюне инангъанына баракалла билдире туруп, халкъ учун болагъан яхшылыгъымны этежекмен деген сёзлерини де маънасы ёкъ тюгюл. Адамлар жамият учун биринчилей тюзлюк ва низам тарыкъ экенни англай. Англамайгъанларыбыз да, озокъда, аз тюгюлдюр…


Бетгёрдюлюк бизин булан арив къыйышып яшай



Жамиятны оьсювюн артгъа тарта­гъан инг яман къылыкъ о бетгёрдюлюк буса да ярай. Ондан таба кёп тюрлю тюзсюз ишлер де арагъа чыгъа. Биз оьзюбюз де кёп гезиклер англамайлы яда эс этмейли, тарыкъсыз адатлагъа къуллукъ этебиз. Шоланы бириси – тюзлюкню душманы –бетгёрдюлюк.



Ойлашып къараса чы, «тюзлюк», «гертилик», бу дюньягъа уллу хатирлери къалгъанда йимик, адам арадан гетип барагъанны къайсыбыз да гёребиз. Тюртюп гёзюн чыгъарып айтдым чы деген сёзлер аз эшитиле. Гьакъ юрекден сёйлеме бизин заманда бек къыйын. Неге тюгюл биз кёбюсю гезиклер айтагъаныбыз нечик къабул этилегенине баш агьамият берип сёйлейбиз. Сайки, яхшы болуп гёрюнме сюебиз. Гьаким булан сёйлейгенде де ол нечик ойлашар экен деген пикругъа тынг­лап сёйлейген болуп къалгъанбыз.



Сёз булан оьзюбюзню ишлерибиз алгъа барсын деген ойгъа артыкъ къуллукъ этмек кимде де мердешленген. Юрек бир затны ойлаша, тилибиз башгъа затны сёйлей. Шу бетгёрдю къылыкъ халкъны да, пачалыкъны да бузадыр деп эсиме геле. Неге экенни англама къыйын тюгюл.



Муна бир школада директор, таныш-билишлик булан гьакимлик шанжалда олтуруп, ишырылып иш юрютюп тура. Ону кемчиликлерин гьар-бир муаллим гёре, тек айтмай. Неге тюгюл, оьзюне оьчлю болур деп къоркъа. Директорну артыкъ генг ихтиярлары барлыгъы муаллимни ихтиярларын сёндюре. Бир гюн ишге гелмегени саялы директор ону ишинден тайдырма бола. Ишин тас этме бирев де сюймейдир. Иш аз заман, башгъасын тапма къыйын.



Пачалыкъ янындан школаланы директорларын яда медицина къуллукъдагъы гьакимлени «иш беривчю» деген категориягъа гийирип, олагъа генг ихтиярлар бермек тюз болмагъандыр деп ойлашагъанлар да кёп ёлугъа. Айрыча школа яда савлукъ сакълав ожакъ къургъан адамгъа шолай айтма тийишли буса да ярай.



Бизин алдагъы законлагъа гёре ишчини яда къуллукъчуну ишинден азат этмек учун ол бир нече керен такъсыр алгъан сонг да ону къысматын жамият къурум чече эди. Жамият пикру гьали къолланмай. Шо буса гьакимлени яман ёллагъа, башалманчылыкъгъа бакъдыра. Жамият арада тюзлюкню сакъламакъ учун о жамиятны гючю болма тарыкъ. Профсоюзланы гьали бир абуру да къалмагъан, гючю де ёкъ. Жамият къурумланы, партияланы кёп этип, уллу профсоюз къурумуна къапас тийди буса ярай.





Алдагъы Дагъыстанны къурулушун алсакъ да, партияны обкому, Оьр Совет, Министрлер Совети, сонг буса профсоюзлар геле эди. Гьали профсоюзлар ерлешген бинаны ичине гирсенг, алдагъы жанланывну яртысыны яртысы да къалмагъан. Эгер бизде толу демократия бар деп айтыла буса, жамият къурумланы санаву тюгюл, гючю болма тарыкъ эди.



Биз, жамият буса да, ишчи коллектив буса да, янгыз адам болса да, оьзюбюзню якълап билмесек, уьйренмесек, бир къурум да артыбыздан гелип яхшылыкъ этмежек. Биринчилей, озокъда, тюзлюкню бетине айтагъан кюйге уьйренмесек болмас.


Тюзлюкню айтма да, критика материалланы язма да къыйын тюгюл. Биревню яда ону идарасын макътама къыйын. Критика этегенлени яда тюзлюкню якълап язагъанланы онча сюймей. Олай журналистлени тегенекли кирпилеге ошатып, эрши гёреген гьакимлер кёп.\



Тек шолар ичинден ойлашгъанда оьзлеге айып этедир. Оьзю тюзлюкню якъламайгъаны учун уялып гетме де бола. Ол адам тюз этмейгенни юрегинден англай. … Аз буса да намус ёкъ тюгюлдюр. Гьар ким оьзю оьзюню намусуна тиегенни этгенде, о гьакъда ойлашадыр. «Мен таза адам тюгюлмен чи» деген ой ону ич дюньясында хуртлар йимик айланагъанны ол гёрмей болмай.


Урушбат къайдан гелген, ону ким чыгъаргъан…



Жамият арада инг зараллы, яманлыкъ гелтиреген урушбат деген уллу балагь буса да ярай. Урушбат алыв, озокъда, бек яман къылыкъ. Тек ону агъасы урушбат берив – дагъы да яман. Башлап урушбат берив арагъа чыкъгъандыр. Берген сонг, алмай боламы?.. Урушбатчыланы эки де журасыны берегени инг яман зиян гелтире. Бир янындан, авул-хоншугъа, дос-къардашгъа бергенин айтып макътана. Сайки, ону акъчасы бар. Уланын охума салма яда оьзге ишни яшавгъа чыгъарма амал этген. Тынглайгъан адам да берме тарыкъдыр деген пикругъа къуллукъ этип, юрегине урушбатсыз иш юрюлмейгенни сингдире. Туврадан айтгъанда, урушбат беривчю – зиянны халкъ арада сакълайгъан ва семиртеген адам. Ону заралы алагъандан кёп.



Озокъда, кёплер бу пикругъа рази болмажакъ. Неге тюгюл, олар ойлаша­гъан кюйде, берегенни айыбы ёкъ. Бермесе, ишлер алгъа бармай. Не этме герек?



Мен школада охуйгъанда бизге дарс береген бир учитель бар эди. Ол оьзюн бек простой къайдада тутса да, юрегинден бек оьктем адам эди. Яшларын бирисин де охума салагъанда барып да къарамагъан – болсанг тюш, болмасанг тюшме. Мен кёмек эт деп биревге де бармажакъман. Урушбат бермеге чи оюма да гелмежек деген хасият булан ол дюньяда таза яшап гетди. Ону оьзгелер арив гёрмей эди. Сайки, яшларына кёмек этме алгъасамагъан. Урушбат берме акъчаны къызгъангъан. Оьзюню оьктемлигинден оьзюне зарал этген…



Урушбат бермеге биревлер буссагьатгъы вакъти онча да уьйренген чи, ону эрши къылыкъгъа да санамай. Бажарывлу адам болуп яшама тарыкъ деп эсине геле. Тек урушбатчылыкъ адам арадан таяжакъгъа инанма тюше деп эсиме геле. Ону заралыны гьакъында айтмакъ учун да кёп заман сёйлеме герек.



Коррупция тувдурагъан урушбат булан ихтиярлар якълав къурумлар ябушабыз деп айтса да, этилинеген ишлер кёп гёрюнмей. Урушбатчыны тутгъан деген хабар аз эшитиле десе де ярай.



Намусун сатагъан, урушбат алагъан гьакимлени барысын да тутуп такъсырлама бажарылмай. Оланы барысы да дегенлей юрютеген жинаятчылыкъ ишлерин бек ойлашып, тузакълардан ари йылышып эте. О саялы да тутулагъанлары аз, ювукъдан къарамасанг, гёрюнмей.



Бу мен язагъанланы охуп, биревлер кюлемсиреме бола. Мен оьзюм де кюлер эдим. Неге тюгюл, о гьакъда сёз чыкъса, кёбюсю адамны гьазир оюна гелеген пикрулар булай: «Гьалиги заман урушбат алмайгъан яда къуллугъундан пайдаланмайгъан гьаким бармы? Болса да, ол бизин замангъа къыйышмай. Урушбатчыланы тутуп барысын да туснакъ этсе, ишлеме адам да къалмас эди».



Бир ери къыйын. Биринчи болма бирев де сюймей. Алмаса, берип болмайгъанны биле. Бермесе, сюртюлмесе, бош макътавлар этмесе, гьакимлик канзилерден оьрленме къоймас деп де къоркъадыр. Теренден бузукълашгъан, адатлангъан мердешлени, хасиятланы тайдырма тынч тюгюл. Бу ерде гьакимиятны законлу гьаракаты тарыкъ экени мекенли.


Пачалыкъ да кёмек этер, гьаракат буса – бизден



Бизин жамият арада гёрюнеген бары да кемчиликлер бизин оьзюбюзню бажарывсузлугъубуздан яда билмейгенликден тувула. Гьакимлени къутуртагъан да, оланы коррупция ёллагъа салагъан да – биз оьзюбюзбюз. Биздеги бир-бир гьаллар гьалиги 
яшавну къайдаларына бирдокъда къыйышмай. Биз яманны гёрюп, ону заралын билип, шогъар къаршы иш юрютюп билмейбиз.


 Билмейбиз деп айтсакъ да тюз болмас, сюймейбиз. Неге тюгюл, бизин оюбуз, пикрубуз, агьлюню дазулары булан битип къала. Дагъы оьрге гётерилме болмай деп айтмайман. Абзарны ичиндеги насип – бизин учун биринчи даражада. Шону булан битип къалагъаны яман. Къапуну ачып ёлгъа чыкъгъанда, башгъа дюньягъа тюшген йимик болабыз. Абзар, уьй-эшик арив безендириле. Ёлдагъы, юртну ичиндеги нас да, балчыкъ да, оьзге тюрлю онгайсызлыкълар да гёзге гёрюнмей. Оьзге насиплер де шолай бизден арек яшай.



Бу ерде гьар заман да мунаман деп турагъан: «Не этме герек?» – деген сорав тувула. О соравгъа туврадан жавап берме де болмайсан. Жавапны англатып, ачып-чечип берме де тынч тюгюл. Шо гьакъда да бираз айтайыкъ.



Гертиден де, биз бир-биревню гьакъында аз ойлашабыз. Шо заман да, оьзюбюзню гьакъыбызда ойлаша туруп, заман къалса, сонг ойлашабыз. Шо бизин инг уллу хатабыз буса да ярай. Гишини гьакъында оьзюнгден алда ойлашып, оьзюнгден алда огъар бир яхшылыкъ этсенг – о зая болмай. Сагъа о яхшылыкъ бир нече керен арта туруп къайтып геле. Олай яшама къыйын болса да, бара-бара туруп адамлар шо къайданы англап, шо къайдагъа къайтып яшар деп эсиме геле.



Авторизация
*
*
Регистрация
*
*
*
Согласны с условиями сайта?
Генерация пароля