Бу айда белгиленеген тархланы, болгъан агьвалатланы, байрамланы арасында эсли чагъындагъы адамланы халкъара гюню мени айрыча бек тергевюмню тартды. Гьали сакъалымда «къар иримейген» пенсия чагъыма етишгенде, шону магъа да тиеген ери бармы экен деген ойлар башыма кёп гелеген болуп тура. Эки-уьч йыл алъякъда автобусда, уланъяш мени гирип гелегенимни гёрюп: «Дедушка, олтуругъуз!» – деп ерин бергенде, тюзюн айтсам, ичимден бир тамаша силкинип гетген эдим. Шо магъа бирден оьмюрюмню «гюз айлары» ювукъ болгъанын «замп» – деп эсиме салды.
Къумукъларда, Кавказны оьзге халкъларында йимик, гьар къачан да эсли наслугъа абур этиле гелген. Биздеги шо асил мердешни гьакъында бютюн дюньяда билелер. Асрулар бою тухумчулукъ, уллуланы сёзюне къулакъасыв жамиятыбызны яшав-турушуну, агьлю, дос-къардаш, авул-хоншу, эл аралыкъларыбызны аслу кюрчюсю болуп тургъан. Тухум-тайпа аралыкълагъа бизин миллет нечик агьамият бере болгъанын айтывларындан да ачыкъдан гёрюнюп тура. «Адам тайпа – тухумундан танылар», «Атадан айырылсанг да, тухумдан айырылма», «Терек тамуру булан, адам тухуму булан гючлю» … дей къумукълар.
Озокъда, девюрлер алышынып, етти атасын танымайгъан мангушланы (манкъуртланы) кёп эте барагъан гьалиги дюнья яшав бизин тухумчулукъ мердешлерибизге де таъсир этмей къоймагъан, кюрчюлерин шайлы чайкъалтгъан. Буса да, насипге, тухумну уллуларына айрыча гьюрмет этив гьали де унутулуп битмеген.
Оьмюрюнде кёп къыйынлыкъланы башындан гечирген дадаларыбыз, апайларыбыз ругьдан тюшмей, юреклери булан къатмай, асил сёзю, насигьаты, гьаракаты булан бугюн де къайсыбызгъа да олардан уьлгю алып яшав къурма, алгъа юрюме гюч-къуват бере, дос-къардашны бир-бири булан сыкълашдыра, аралыкъ уьзме къоймай. Оларсыз бизин турушубуз нече де маънисиз ва пакъыр болар эди.
Макъаланы башында мен оьзюм булан автобусда болгъан агьвалатны гьакъында негьакъ эсгермеген эдим. Айтагъаным, уллата деген атгъа ес болмакъ гьар инсангъа ихтиярлар берегенден къайры, алдына бир тюрлю борчланы да сала. Бир гезик Къоркъмаскъала юртну имамы булангъы ёлугъувда ол эсгерген сёзлер бир де эсимден таймай. Къылыкъ-тарбияны гьакъында лакъыр чыкъгъанда имам: «Уллулар уллулугъун юрютмесе, бизин гележегибиз нече де тунукъ ва тумакъ болажакъ», – деген эди. Мени гьисабымда, шо – кёп терен маънасы булангъы сёзлер.
Биз даим Аллагьутааладан уллуларыбызгъа савлукъ, дагъы да узакъ оьмюр берсин деп тилейбиз. Тек заманны барышын токътатып болмайгъаныбызны да яхшы англайбыз. Эрте-геч магъа ва менден сонггъу наслугъа герти дюньялагъа гёчген уллуларыбызны орнун тутма тюшежеги де гьакъ зат. Шогъар биз гьазирбизми? Шо намусну бойнубузгъа алып кютюп боларбызмы? Гьакъ юрекден айтгъанда, мени шу меселдеги соравлагъа гьазир ва толу жавапларым гьалиге ёкъ.
