Уголовный кодексге гёре, хоншусуну тавугъун урлагъан адамны бизин уьлкеде лап да «адилли» судларыбыз уьч йылгъа ерли айланасына тегенекли тел тартылгъан ва терезелерине челтирлер тутулгъан «санаторийге» бакъдырма бола. Не «санаторийни» айтагъаным англамайгъанлар ёкъдур. Гече де, гюн де къатты къаравулну тюбюнде турагъан шолай идарадагъы «ял алыв», мен билсем, гьалиге биревню де савлугъуна савлукъ къошмагъан. Тек такъсырлангъан адамда оьзюн «гюнагьсыз», бош, увакъ-тюек зат саялы эркинликден магьрюм этген пачалыкъ къурумлагъа ачув, оьчлюк тувулунагъанына да шекленме тюшмей.
Тюзюн айтгъанда, ачувланмакъны себеби де ёкъ тюгюл. Бизде, мисал учун, тюкенде бир шиша коньякны урлагъан адам да, пачалыкъны кисесине сугъулуп, миллионлар булан зарал гелтирген тонавчу да бир туснакъ болжал булан такъсырланагъан гезиклер кёп болгъан. Сиз оьзюгюз де шолай кёп мисалланы билесиз. Озокъда, законну алдында бары да ватандашлар бир йимик тенг болма герек, биревге де артыкъ ихтиярлар, енгилликлер берилмей. Тек яшавда биз бюс- бютюнлей башгъа гьаллагъа расланабыз. Кёбюсю гезик жамиятны арасындагъы уьлкедеги законланы юрютеген ва якълайгъан къурумлагъа бакъгъан якъдагъы инамсызлыкъ да шондан тувулуна.
Тарихи мезгиллеге гёре бизден гьали де кёп ареклеге гетмеген совет девюрлени гьалиги заманлар булан тенглешдирип къарасакъ, бир башгъалыкъ ачыкъдан эс этиле. Социализм уьст болгъан уьлкебизде гишини малын урлагъанлар кёбюсю гьалда къодулар, аз-маз туснакъ болжаллар булан къутула эди. Яда оланы ишине ёлдашлыкъ судларда къаралып, айып этив, буварыв булан тамамланып къала эди. Амма пачалыкъ есликге сутурлукъ этгенлеге бир де языкъсыныв болмагъан. СССР-ни Конституциясыны 131-нчи статьясына ( «Жамият, социалист есликни урлагъанлар халкъны душманларына гьисаплана») асасланып, судлар уруда тутулгъанланы хыйлы йыллагъа эркинликден магьрюм эте гелген.
Балики, эсли наслуну «Уьч будай башны» гьакъындагъы закон да эсинде къалгъандыр. Закон судлагъа колхоз тарлавдан бир къапуста башны, уьч гьабижай суманы яда бир увуч будайны урлагъанланы темиркъазыкъ, сибир бойлардагъы лагерлеге бакъдырма ихтияр бере эди. Гетген асруну 70-нчи йылларында буса, эгер де пачалыкъгъа этген заралны оьлчевю о замангъы 10 минг манатдан артыкъ болуп чыкъса, айыплы адамны бары да мал- матагьы чыгъарылып алынагъандан къайры, огъар Оьр судну къарары булан оьлюм суд гесиле эди. Гьали судлар пачалыкъ, жамият есликни тонайгъанлагъа алдагъы йимик къаттылыкъны, чыдамаслыкъны гёрсетмей.
Дагъы да алгъа, чепкенли къумукъ эрлени белинден хынжал таймайгъан девюрлеге гёз къаратсакъ, шо вакътилерде уручулукъ лап сёгюлген, илыкъ хасиятлардан гьисаплана гелген. Уруда тутулгъан адамны жамиятны арасында бир де абуру болмагъан. Ону уьстюнден къуру иришхат этилегенден къайры, шолай адамны сёзю де тутулмагъан, гьисапгъа алынмагъан. Гьасиликалам, шо адам юртдан оьзю къачып чыгъагъан гьалгъа тарый болгъан. Бугюн буса багьалы машинлеге де минип, хан-сарайлардай къалалар да къуруп, халкъны гьисабына байынгъанлагъа: «ол яшап бажара» деп гюнчюлюк этип къарайлар.
Узун сёзню къысгъасы, хоншугъузну тавугъун урлагъанча, башлап яхшы кюйде ойлашып, бары да затны чегип къарагъыз. Неге тюгюл, сонг уьч йыл темир тёшекде де ятып, сизге майлы тавукъ шорпа янгыз тюшюгюзде гёрюнежек.
Макъаланы охуп, биревлер: «Я, нете, бу увакъ уруну къоюп, молундан урламагъа чакъыраму?» – деп ойлашмакъ да бар. Чакъырмайман. Уруну азы да, кёбю де – бир йимик яман иш. Терс хыяллагъа алданып, шо гюнагьны бойнугъузгъа да алып, яшавугъузну бир пайын пуч этмеге тюшеми? Шо урлангъан мал, башгъа янларын айтмагъанда, сиз тас этежек савлугъугъузгъа тиеми деме сюемен. Оьзюгюз ойлашып къарагъыз!
