Яратывчулукъ тармакъда гьар не якъдан да пагьмулу адамлар бола. Шолайланы бириси – Къалсын Акъгёзов. Ол оьзюн шаир де, язывчу да, композитор гьисапда да анадаш халкъына танытма бажаргъан.
Ону хабарлары, романлары, шиърулары айрыча китаплар болуп чыкъгъан. Ол яратгъан макъамлагъа гёре йыравлар йырлар йырлай. Гьали биз де ону янгы шиъруларын охувчуланы тергевюне беребиз.
Адабият бёлюк.
Он беш яшында…
Язбаш геле иссилигин
Яя туруп юрекге.
Сююв себе гёзеллеге
Гёлек тигип терекге.
Йылы он бешге етген
Бир къыз бара орамдан.
Аламатдай арив зат
Яшлыгъындан оралгъан.
Язбашны йылы ели
Елпиллете гёлегин.
Арив ясалгъан саны
Пилпиллете юрегинг.
Язбашындан сукъланып,
Яшавгъа шатлы къарай.
Насипли къысматына
Инанма болма ярай.
Анасыны туфлисин
Изну алмайлы гийген.
Къызашыны сумкасын
Сол инбашына илген.
Гюзгю алда чачларын
Болгъан кюйде тарагъан.
Уллулагъа сукъланып,
Уллу болма къарагъан…
Бу жагьил къыз яшавну
Тюз ёлун табармыкен?
Яда яманлар къуршап,
Бармагъын хабармыкен?
Яшлай эдебин сакълап,
Разилик алармыкен?
Бай яшавгъа, акъчагъа,
Алданып къалармыкен?
Бу къылыкъсыз дюньяда
Адашмай болармыкен?
Сююв табып яшаву
Насипден толармыкен?..
Аривлюк
Огь, сюйгеним, сюемен
Къанатлы къашларынгны.
Сюймей нечик боламан
Эшилген чачларынгны?
Даим оьзлеге тарта
Макънатисдей гёзлеринг.
Сюймей къалма яраймы
Шат макъамдай сёзлеринг?
Сюемен боюнг-союнг
Гьюрю къызгъа ошайгъан.
Сюемен гьайран санынг
Гёрсем юрек бошайгъан.
Аривсен сен акъ къувдай
Эсиртердей юрекни.
Айтайым аривлюкге
Дагъы да не герекни.
Аривлюк булан бирге
Эдеплигинг сюемен.
Къылыкъсыз исбайлыкъгъа
Сукъланмайман, гюемен.
Аривге арив демен
Гёрюнюшге боявлу:
Къылыкъ да, аривлюк де
Магъа эпсиз аявлу!
Къыйышыв
Гьейлар, нече де къыйын
Саламат кюйде турма.
Яшав гьап-гьазир тура
Яшыртгъын къапас урма.
Енгилме сюймесек де,
Къыйналсакъ да не пайда?
Талавурну сюймейген
Сав адамгъа ёл къайда?
Талчыкълы дертлеримни
Чечемен къурдашыма.
Яш болса да, бизнесмен
Дарс бере сырдашына…
«Шо дипломунг береген,
Алапа негер тарыкъ?
Олай турсанг, къурдашым,
Яшавунг болмас ярыкъ.
Алыш-беришге уьйрен,
Гьалиги замангъа бакъ.
Кант этгенден пайда ёкъ,
Ожагъынгны отун якъ.
Амалсыз, алапагъа
Яшама сюемисен?
Бу барагъан барышгъа
Юрекден гюемисен?
Замангъа къыйышмайлы,
Къыйналасан сен гьаман.
Намусунгдан уялып,
Тургъанынг энни таман»!
… Шо дарсны къабул этмей
Юрегим таза толгъан.
Ойлашаман ичимден:
«Ахырат ювукъ болгъан!»
Анам эсиме
тюшсе…
Анам эсиме тюшсе,
Ач йыллар къайтып геле.
Давдан сонггъу къыйынлыкъ
Яшавума ругь бере.
Анам эсиме тюшсе,
Кёрюк токътай гёз алда.
Анабызгъа сыйынып,
Исинедик бир гьалда.
Бишмесе де мичари,
Гьазир эдик пайлама.
Папайны ийисинден
Башларыбыз айлана…
Анам эсиме тюшсе,
Хума таймай гёз алдан.
Гамиш къаймакъ, тушап бал
Таймай эди столдан.
Анам эсиме тюшсе,
Эсге геле нюр бети.
Нагагь башым авруса,
Аясы дарман эди.
Анам эсиме тюшсе,
Терсимден дарс аламан.
Гёнгюн алмагъан гюнню
Гюнагьларын чаяман.
Эсимде татли сёзю,
Анам берген сютлю аш.
Анагъа алгъыш этип,
Шиърулар яза акъбаш!
Сыпкъырылгъан
чана
Дёрт-беш йыллыкъ чагъымда
Чана чабып ойнадым.
Яшлыкъны агъымындан
Тоймагъа чы тоймадым.
Бир гьалларда чанамны
Тёбе башына салдым.
Сыпкъырылып къолумдан
Чана гетип, мен къалдым.
Бош чана алай бара…
Мен де къалдым адашып.
Бу гьалыма бир къара –
Тураман елкем къашып.
Яшав булан талаша
Ишледим, ожакъ къурдум.
Заман булан къыйыша
Татывлу яшап турдум.
Не де гёрдюм, тангладым
Яхшы булан яманны.
Амма мен геч англадым
Намартлыгъын заманны.
Гюнлерибиз санардай…
Аста бизин къарт этип.
Сыпкъырылгъан чанадай
Яшавум къалды гетип.
Халкъыма
Къыпчакълардан
тамурлашгъан
Тамурлары теренде.
Ювшан ийис унутулмай
Къумукъ деген эренде.
Аталагъа алгъыш этип,
Сукъландырып ятланы.
Миллетибиз бирикдирме,
Ерлечигиз атланы.
Бир янынгда – Кавказ тавлар,
Каспий денгиз – бир янда.
Я намартлыкъ, я осаллыкъ
Гьеч болмагъан санынгда.
Явлар гелген, давлар оьтген,
Амма халкъынг къачмагъан.
Къанын тёгюп, жанын берип,
Душмангъа ёл ачмагъан.
Къысматыбыз къыйыкъсытып,
Яшав бизге терс гелди.
Тарлыкълагъа тарысакъ да,
Эркинликге ёл берди.
Дагъыстанны халкъы булан
Даим бирге яшайыкъ.
Дослукъ булан загьмат тёгюп,
Гьалал ашны ашайыкъ.
Сабур халкъым, сыйлы халкъым,
Элге къуллукъ этейик.
Мол яшавну гьайын этип
Мадарлыкъгъа етейик.
Эренлери ат чапдыргъан
Тюзню ругьу токъмукен?
Миллетибиз бирикдирме
Бир Солтанмут ёкъмукен?
Каспий денгиз
Каспий денгиз, къайта гелдим янынга
Неге мени къаршылайсан ачувлу?
Нече-нече яллыкъ берген саныма
Неге мунча толкъунларынг да дувлу?
Терс яшавгъа къыжыратып тишлерим,
Кёмек излеп сагъа багъып чабаман.
Адилликде чечилмейли ишлерим,
Юрегимни дертин сагъа ачаман.
Мен гелгенмен сенден насигьат алма,
Ойламайдым турадыр деп сен дувлап.
Болмайлы яшавну ёрукъгъа салма,
Замангъа къыйышмай къалгъанман адап.
Эсде ёкъдан акъча гирип арагъа,
Ташгъын болуп, яшав терсликден
толгъан.
Бай да этмей долларындан садагъа
Къара халкъгъа манатлар да къыт
болгъан.
Мен чыкъгъанман заман булан дуэлге,
Яхшы-яман токътагъанбыз бетге-бет.
Юрек чанча: «Тюзлюк тарыкъмы элге?
Халкъны къоюп, оьз гьайынгны сен де эт!»
Бу барышгъа бир кар этип болмайлы,
Намус булан, ягьым булан къайнаша.
Яшавумну бир пакарын тапмайлы,
Чыкъгъан эдим сени булан ойлашма.
… Денгизни гьалегин англадым бирден:
Магъа къайнаша – мен дарсаламан.
«Осал ой саялы, денгиз, геч менден,
Тюзлюкню якълама гьазир къаламан».
Гюнчюлюк
Уьйлер къуруп ярамадым хоншума,
Машин алып айырылдым ювукъдан.
Огь гюнчюлюк, увунг яйып халкъыма
Не къалгъансан айырылмай къумукъдан?
Къыйыныбыз булан къурдукъ уьйлени,
Гьалал тапгъан ашабызны ашайбыз.
Гюллемейбиз гьеч биревню яшавун,
Халкъ арада татывлукъда яшайбыз.
Аталаны адатларын абурлап,
Яхшылыкъгъа, яманлыкъгъа етебиз.
Саламатлы уланланы гётермей,
Бир-биревню мунча чайнап нетебиз?
Гюнагьсызны башын уьнем сёйлейсен,
Не этсенг де, юрек дёнмей, тил тоймай.
Яшдан берли санталыкъда яшамай,
Жанталашып айланмагъа ким къоймай?
Миллетим бай алимлерден, пагьмудан,
Намус-ягьдан биревден артда къалмай.
Тек нетерсен, чатакъ сала гюнчюлюк,
Халкъны гьалы айтардай алгъа бармай!
