Шейит-Ханум АЛИШЕВА: «Къумугъумну къысматыны сёзюмен»


Дагъыстанны халкъ шаири Шейит-Ханум АЛИШЕВА – оьзтёрече поэзиясы булангъы шаирлерибизни бириси. Ону шиъру тизивдеги, къапиялашдырывдагъы хаты булан харшы оьзгеленикине ошамай. Ону назмуларын уьйренчикли дёрт сатыргъа, етти, тогъуз, он бир бувунгъа бёлюп охумагъа бажарылмай. Тек ойлашдырагъаны булан охувчуну оьзюне тарта. Бу гезик де ол Йырчы Къазакъ булан бирче къумукъну тарихин де, ата-ананы да, тувуп оьсген ата юртну да, сюювню, сагъынчны да йырлай, тюзге тюшюп къош этгенлеге: «Алгъасатма мени!» – дей. Ону поэзиясына сиз де «чомулуп» къарагъыз.





 



Йырчы Къазакъгъа



(Тапшурмалы сатырлар)




 



Гьайт, аривюм!



Къалаларынг къангалы,



Бир бурлугъуп бакъ чы мени юзюме!



Бу барлыкъны



Сенсиз ёгъун англадым.



Сенден жавап гёзлеп къалдым сёзюме…







 



Тенгиримни



Сююв деген тёрюне



Тизден чёгюп, оьзден башым ийгенмен.



Етмек учун



Сюювюмню оьрюне



Соравланы боюнсадай илгенмен…



… «Менмен!» дейген



Эренлер де эзилип,



Сюювюне сойралгъанлар, чёкгенлер.



Сыралы бир гьислер



Сонгсуз созулуп,



Къыраманда къанлы гёзьяш тёкгенлер…



Мажнундай манг



Болма къоймас миллетим,



Инче гьислер



Бир бал, бир ув ичимде.



Къумугъумну



Минг дерти, минг негети,



Оьзден бою, къатты къолу бичимде.







 



Булгъанышып



Сувлар агъа ташгъынлап,



Юз-минг ой, дерт,



Уялагъан зар жаным.



Не гёрмедим,



Не гетмеди башымдан?!



Шыбышлайман:



Гьей, аривюм! Райгьаным!







 



Дазувларым мени



Сенсен Райгьаным!



Язывларым мени



Сенсен Райгьаным!



Янывумсан! Гюювюмсен, Райгьаным!



Аллагь язгъан сюювюмсен, Райгьаным!







 



Нече тюрлю



Сёз де гелди, сатыр да,



Къантамурлар



Къайнашдырды, тарсайды.



Тутма герек ерде



Оьзюн батырдай



Аривюме Гьайбар къала ясадым!



Гюнтувушну, гюнбатышны йырладым.



Гюнеш тувуп



Гюнбатышгъа етгинче



Къыбла булан



Темиркъазыкъ сырлары



Юрегимни зар, гьасирет этди чи…







 



Къысматланы къысгъачларын



Къыркъ буруп



Тогъаслана ёллар аркъа-торкъалы.



Умутлар уя эшип,



Уьй къуруп,



Уьягьлюге сююнч отав, сыр къала.







 



… Уьртюлери сют ийисин алмагъан,



Уьлюшлеге уьлепе ун къалмагъан.



Отсуз очакъ –



Сувсуз къазан къайнармы?!



Эртен негьакъ



Увуртларын чайнармы?!…



Къадагъагъа къагъылгъандай бу



къазыкъ



Ожакъ еси –



Бир амалсыз, бир языкъ.







 



***



Гьашыкълыкъны



Гьайран нюрлю саламы.



Гьашыкълыкъны



Минг негетли къаламы,



Гьашыкъ гёнгю



Юз-минг тюрлю боламы,



Гьашыкълыкъны



Бал, яв этип аламы…



… Сююп бизин яратгъан сонг



Бир Аллагь!



Бу дюньягъа Гьакъны



Гьатлы пурманы



Гьатдан озуп Аривюм бар,



Райгьаным!



Къурбанынгман, къурбанынг!



… Яратгъаным мени олай гёрдю чю,



Сююв де бир



Олай сююв берди чи!



Оьртенинде сатырларым уютду,



Оьз барлыгъым, оьз менлигим унутдум…







 



***



… Тюгенмеслик ат, хат къойгъан



халкъыма,



«Къазакъ!» – десем, Таргъутавум



чалкъына.



Тизден чёгюп сужда къылар



оьрюм – Ол!



Талайымда тахлы, тажлы тёрюм – Ол!



Йыр дюньяны



Къазагъыман, къулуман.



Йыр сатывну



Манатыман, пулуман.



Йыр аламны



Аршгъа элтер ёлуман.



Йыр аламны



Башгъа этер къолуман.



Йыр аламны



Тик таву,



Дол тюзюмен.







 



Йыр аламны



Талпын-толкъун къанаты,



Гьаваланы саркъа сесин сеземен.



Къумугъумну къысматыны сёзюмен



Сав дюньяны къаратып,



Бир Аллагьым яратып,



Татар огълу



Йырчы Къазакъ оьзюммен!..



2010 йыл.



 








Билемен



(Реанимациядан сонг)



 



Яп-ярыкъ болуп къалды



Къап-къарангы ер!



Тап-тарыкъ болуп къалды –



Гёрмей эдинг, гёр!



Энни гёр!



Энни сююн!



Къайгъы-дерт



Тююн-тююн,



Керт-керт,



Чечме башла,



Юлкъа башла,



Азатла, эркин эт,



Оьзюнгню оьзюнгню



Эркелет!



Сююнчде чайылсын юзюнг!…



…Мюгьлет эди,



Бир мюгьлет!



Ябурулуп, бюркелип



Даимангъа юмулма



Къалгъанда эки гёзюм…



…Янгыдан яшатмагъа –



Аллагьны аламаты!



Нюрлю учгъунун атып,



Жан алып,



Жан яратып,



Ярыкъ гюнге къаратды!…



… Тангнамазгъа тураман,



Суждалы баш ураман–



Аллагьымны пурманы!



Гечеси булан гюню,



Юлдузу булан айы,



Минг-юз тюрлю табиат,



Магъа берилген пайы –



Гьайран сигьрулу къысмат!…



…сезиле



Инче гьислер



Эзиле.



Назлы сеслер,



Янгыра барлыкъ,



Эсде, эсде,



Гёремен, сююнемен,



Яшав – бир мюгьлет!



Жандан, къандан оьтгере,



Гертилигин билемен.







Энни…



 



Ана жан, Ата къан…



Казим булан Дайгьанатгъа



 



Сув тюгюл, сют тюгюл –



Увуз къан къатыш



Тувмадан тунгучуна ичирген…



… Нече-нече яз,



Нече-нече къыш



Шу мюгьлет – Ана гёзден гечирген…



Ата къан,



Ана жан –



Бармы гьеч сорагъан,



Бармы англагъан?!



Къарны чюйре-чюйре айланып,



Тырпыллай къан оьзенде –



Ана жан…



… Бавру янып, ягьгъа байланып



Къыжырлай агъаргъан къоллар тизинде –



Ата къан…



Къувана бавруна басгъан баланы –



Эр саны сойралгъан, батгъан къанына …



… Эки къыз авлетим мени –



Нюрлендирген, тюрлендирген аламым,



Шолай гетдилер дюньядан,



Къан тамычылы гьарзи басды жаныма…



… Ата къан, Ана жан…



Ананы кёкюрегин паралап,



Атаны юрегин бичакълап,



Азиз балаларын аралап –



Азрейил сувуруп ала къучакъдан.



Бала булан бирче гёмюлген–



Гёнгюлюнг тарт, чыгъар къабурдан!



Яратгъан Оьзю язгъан оьмюрлер –



Инангъанлар гьасси болмай, сабурлар!



Хатабалагь гьатсыз – минг тюрлю хаты,



Аллагьны пурманы – ургъан сагьаты,



Оьзю солкъ эте ташывун къанны,



Оьзю сюйгенлени Оьзю къутгъара –



Азабындан бу ялгъан дюньяны…







 



Балыкъларым тирилди







 



Балыкъларым мени тирилди –



Денгиз инанды.



Балжибинлерим уянды –



Гюллер къуванды.



Билегим – билегинге таянды –



Аялар янды.



 








Алтын кекелли уланъяш



Кюлеп-кюлеп силлей



ал жыгъыржакъны!



Сюйгеним!



Аста!



Гьали де



Билмейбиз, билмей



Бир-биревден биз айрылажакъны!







 



Алгъасатма мени







 



… Алгъасатма мени –



Бу ёлну да бар ахыры, арты,



Яратгъан Оьзю берген яшавну,



Оьзюдюр болжалын гьызагъан тартып.



Саналмай яшы ва къарты,



Сыналмай гьалсызлыгъы, къудраты…







 



Алгъасатма мени –



Сабурсуз адамлардан тюгюлмен!



Тёбемни теше, чокъуй тюйлюген –



Оьзденлени оьр гёрсем де бугюн мен –



Оьксюзлени къысматына сююнмен…



Алгъасатма мени –



Алдыгъызгъа да тюшюп юрюдюм,



Халкъгъа ич-баврум бишип юрюдюм,



Халкъым учун жан берсем де къайырмай.



Билгенимни бирлеп, гёрмей минг



гёрдюм,



Гене барны ёкъдан айырмай –



Гёкню къаралап, акъны аралап



Сабийдей акъпейил халкъым –



Абур-сый кимге?!



Кимге зар-талкъын?!



… Алгъасатма мени –



Къарнайы, накъырасы, зурнайы



Къоркъунчлар чалып,



Къавумдан-къавумгъа пелекет салып,



Сансымай, саламсыз хоншуна,



Юртдан юрт къура



Оьз кепине,



Оьз хошуна.



Ес болуп тура



Къош этгенлер тюшюп тавундан…



… Нечик ятарлар



Къара ерни къысас берер баврунда?



Чыкъмасмы арасындан гьалалы



Гьакъсызлагъа гьакъыл берер савунда?!



… Алгъасатма мени!







 



Менде яшай…







 



… Таргъу бетде



Къабурлары буса да,



Менде яшай – оьлмеген



Биринчи язывдан эки къызъяшым.



Агьым-зарым бёлмеген.



Гьеч бир адам къалмады –



Яннавурума таян.



Болду гьар къызардашым,



Мени къызгъанып, аяп,



Дос-къардаш, бар къурдашым…



…Гёз алдымда лавуллап



Тура яра гьызлары –



Юрегим ер бавурлап



Излей, гёзлей къызларым –



Бири – энемжаялы,



Бири – чарчымлы яшмын…



Эсделиклерим – ташгъын.



 








Оьзлер булан







 



Атамны ожагъы,



Анамны очагъы –



Къаршыламай энни



Яйып къучагъын,



Бир тамаша гьава зангырлай,



Агьлы-зарлы сув



Агъа ингырлай.



Тереклер чайкъалыша талкъынлы.



Гёммек тютюн



Авлап алмай къалкъыны.



Яшлыгъым яшай эди менсиз де



Эркелеп бу уьйлени тёрюнде,



Бу абзарда ойнап,



Чабып эринмей…



… Оьзлер булан алып гетгендей –



Гёленткиси сама гёрюнмей…







 



Атамны ожагъы,



Анамны очагъы –



Сагъынч бозлатып



Гёзьяшым агъа,



Сыкъма-сув гюлмеллимни буччагъы…



… гёнгюлню гюллери



Сёнген сонг, дагъы



Ачылмажакъ энни



Ата-Анамны къучагъы.



 








Етти къызардаш







 



Етти къызардаш –



Тотай бийкени къызлары,



Сююп, сююндюрюп гьалал ярадыкъ



Алишни уланы Арслан-Алиге –



Солкъ болсун учун яра гьызлары,



Уланларыдай болма къарадыкъ …



Дёрт уланъяшдан бири сама да



Къалмады агьлюге аркъа таявгъа,



Етти къызардашгъа – эркъардаш



Амалым! – деп, айтма аявлап…



… Къатынгиши къылыкъ,



Эрен хасият –



Ата-анабызны ваъзасы етген,



Гьайт! – дегенде,



Вайт! – деп чыкъма, илыкъмай



Ата-анабыз уьйретген…



 


Авторизация
*
*
Регистрация
*
*
*
Согласны с условиями сайта?
Генерация пароля