Казим КАЗИМОВ «Тёшюбюзде туражакъсан жан болуп»


Гьалиден бир йыл алда, июль айны бешинде, ювугъубуз Казим Казимовну агьлюсюне, тухум-тайпагъа бек авур къайгъыны гётерме тюшдю. Эсде-пусда ёкъ ерден Казимни уланы Магьаммат машин булан хатаргъа тюшюп, ата-анагъа, тухум тайпагъа унутулмас къайгъылы иш болду.




Къайгъысын-дертин ачыкъ къыргъа чыгъарма болмагъан Казим ачытагъан юрек сырларын акъ кагъызгъа гёчюрген. Шолай сама этсе енгил болар деп ойлашадыр.




 



Ата къан




 



Сув тюгюл, сют тюгюл, тер тюгюл агъагъан,



Къыздырып юрекни кёрюгюн ягъагъан.



Гьарам ашдай авуз-бурнумдан гелеген,



Хапарсыз хатардай отавум елеген.



 



Азав биздей азиз жаныма батагъан,



Аявлу баламдай, тынышсыз ятагъан.



Сув тюгюл, сют тюгюл санымда агъагъан



Ташгъынлардай ташый – Ата къан!



 



Гёнгюмде гюрюллеп, кёклерде балкъагъан,



Боямыш булутда боз къувдай къалкъагъан,



Тангчолпан юлдуздай, тёрлеге къайтагъан,



Тамурумда ташып –   Ата къан!



 



Англайман. Бугюнлер Аталыкъ къытагъан,



Кёплер бар Атасын акъчагъа сатагъан,



Намусдан къачагъан, сёзюнде турмайгъан,



Къысматын бабалар айтгъандай



къурмайгъан.



 



Кант – оьчлю душманым. Уьюрсюз



яшайман,



Дюньяны гьайгетген къыржангъа ошайман.



Оюма гелгенни ойлашмай айтаман,



Сан-саным сызлата: – Ата къан!



 



***



Сёйле магъа анамны сют тилинде



Кавлап-тавлап сююндюр гёз тиримде.



Ойгъа батсам, танг пердени тартып гер,



Мунг дюньяны къайгъы-дертин чачып бер.



 



Ёммакълар айт: бир болгъан, бир болмагъан.



Масхарангны явдур хотгъап-сингдирип.



Чырма башым, сёзлер айтып онгмагъан,



Йырлат, йылат юрегимни сындырып.



 



Гёзлериме тиклен – гёрюп ярамай,



Танавума тиреп оьчлю тыныш ал.



Ушатар деп, ушатмас деп къарамай,



Хырданымдан хабып оьлер гьалгъа сал.



 



Яягъымны яллат, чиркит санымны,



Сингириме сингдир сырын сигьруну.



Сан да этмей ал сувуруп жанымны,



Гьакъылымдан гьайгет ерсиз пикруну.



 



Ана тилим – ярыкъ гюнюм, ярлыгъым



Инамлыгъым, иманым ва барлыгъым.



Балавузлу ана тилим болмаса



Кимесе ким этер мени яллыгъым.



 



Сёйле магъа анамны сют тилинде,



Ону сююв къоруй мени терегим.



Дюньядагъы ниъматланы бирин де



Осуз къабул этмей мени юрегим.



 



***



Гьарам дейлер: макъам чалмакъ,



тынгламакъ,



Гьайран англы бир гьашыкъны тангламакъ.



Гьарам гьайсыз гёнгюревлер этмек де,



Тенгир тюзлеп мурадына етмек де.



 



Гьарам дюнья ниъматлардан сююнмек,



Гезме къурмакъ, гёз тойдуруп гийинмек.



Уллу гюнагь: билип илму барламакъ,



Умутлу бир аргъумакъны торламакъ.



 



Гьарам чы дюр юртун, элин ташласа,



Ятны досдан ювукъ гёрюп хошласа.



Гёзден салып оьр къылыкъны, адилни,



Садагъачы кепде сыйсыз яшаса.



Къулчулукъдан къуллукъ алгъан къадини



Къыртыш оьсген сакъалына ошаса.




***




Гьайт, достлар я! Чабувулда ув ичген



Явбатырым бугюн неге къазаплы?



Урушларда уьстюн гелип сыр чечген



Бети ёкъдур ол гёрмеген азапны.



Бети барлар бети ёкъдан къоркъалар,



– Вёре, баав геле!- десе ёрталар.



 



Гьайт, достлар я! Ярышларда сыналгъан



Девюрню дув дёгерчиги бошагъан.



Тогъайлары-гегейлери къырылгъан,



Гьалы битип авгъан нартгъа ошагъан.



 



Чабувуллар алгъан билмей «токътаны»,



Аргъумакълар сан этерми нокътаны.



 



Сынавларда сют улакъдай ойнакълап,



О гюнлерден бу гюнлеге етгенбиз.



Дыгъыжары битип, къалгъан маймакълап



Къувзакъ къумукъ оьзденликге нетгенбиз?



 



Гьайт, достлар я! Кант этмекден пайда ёкъ,



Биз гётермес къара гюнлер къайда ёкъ!



 



Ругьубузну юмурукъгъа къуяйыкъ,



Ягьлыланы яннавургъа жыяйыкъ.



Къысмат къоруп наслуну жан азыгъын,



Биз чайкъарбыз Ерни темир къазыгъын!



 



***



Айтар сёзюм тамагъыма тюйрелген,



Жымчыкъ бала йимик учма гьасирет.



Тавуш бавлар чырмалышгъан, бюрелген



Тырпыллайгъан жанны къысып гьар тирет.



 



Умутуна етме сююп ёл чыкъгъан



Эсге сала о сёз азиз баламны.



Бир албагьны къаршы этип, тунчукъгъан,



Къайгъы-дертге чомгъан ярыкъ канамны.



 



Авузланма чакъы ругьум къалмагъан,



Ачсам алам ютар чакъы агьым бар.



Юрек салмай туруп намаз къылмагъан



Капирликге кёпюр турар ягьым бар.



 



Сёз-жымчыкъны азат этме урунсам



Юрек этим юлкъунажакъ, билемен.



Талашма деп, тартышма деп буюрсам,



Авлетимни нюр келпетин гёремен.




 



Ахшамгъы макъам




 



Хапарсыз хатаргъа тарып дюньядан чакъсыз гетген уланым Магьамматны ярыкъ эсделигине




 



«…Бал чагъында балам гетип билгенмен,



Къайгъыланы ёкъдур ондан авуру».




 



Абдулмежит Межитов.




 



1.



Бир янгылыкъдай алам



Бет ачма гьазир, янгы.



Балагьгъа тарып балам,



Болду бирден къарангы…



 



Тунукъ ахшам, къат бошлукъ



Хум-хуват хыял, яшлыкъ.



Гёз-гёз болуп бозаргъан



Гёнгюмде гюйген хошлукъ.



 



Кёрдеги атам-анам



Ажжалгъа эп тапмагъан.



Азиз баламны алгъан,



Огъу – магъа батмагъан…



 



Сыймай эдим дюньягъа



Яшымны гёнгю къурчгъа.



Энни яшав – къадагъа,



Аякъ тюпде ёнгурчгъа.



 



Атымны атсыз чайнай,



Хатымны хатар къыйнай.



Умут отда яллагъан,



Инам-иман къалмагъан.



 



Къызларым!.. Огь! Оьктем къызларым,



Чанг къонмай сакълагъан гьызларым.



Азиз балам, арив балам, акъ балам!



Ол дюньяны талавлары такъ, балам!



Тенгирлерден гелген терс-онг язывгъа



Чул билдирмей ёл чыгъасан, сакъ балам!



 



Асхартавдай асил эди хыялынг,



Алыслардан гелди аччы хабарынг…



Башлыкъ этип ата-ананы умутун



Ата юртда тапдынг алтын жабарынг…



 



Яй ахшамгъы мунг макъам



Торлап тувгъан пашман йыр,



Инг ярыкъ нюдюрюме



Салып токътады ахыр.



 



Танглар къатмас терезеге телмирип,



Гюнлер тувмас гюнтувушгъа бозарып.



Исивю ёкъ, сююнчю ёкъ, деми ёкъ



Дёрт там тынгъан… Алып мени арагъа,



Къайгъы-дертин бюркюп юрек ярагъа.



 



Эмлерини эби ёкъ зор дюньялар



Терс язывну тюбюн тапмай, къызаргъан.



Ара бёлмей чалынагъан гьуялар



Дёрт тамдагъы мен етимге бозаргъан,



Азиз балам батгъычларда узалгъан.



 



Къаршымда там — улуй, чокъуп гёзлерин,



Артымда там — тырнап йырта тизлерин.



Онгумда там — яр басгъандай кюстюне,



Солумда там – сарнай, авуп уьстюме.



 



Къара пурха къансавгъандай ингырлай,



Къайгъы-дертден толгъан ичим зангырлай.



Багьанасыз багъанасы майрылып,



Чёкген йимик ерлер, кёкден айрылып.



 



Ягьым сынып авзун ачгъан агьымны,



Йик-йилиги бошап къалгъан чархымны.



Къара къаргъыш етип къолгъа алгъандай,



Бир болгъан, бир болмагъан – мен



болгъандай.



 



Адамланы кёбю – досдур, азы – ят,



Оьзю оьлюп, аты къалгъыр – тазият!



Къарыш-къарыш оьлченекен къара ер,



Къара ерни къабул этмей баса тер.



 



Тююрленип турса къаргъыш къарнында



Юрекдеги мурадына ким етер?..



Къагьрулары алты санны сызлата,



Загьрулары ичим-баврум ачыта.



 



Къарангы кёр – тюпсюз тузакъ… Ойларым



Къанат язма болмай эпсиз талчыгъа.



Дюнья тюссюз, къайгъыланы гьюрюдей,



Гёмюлмейли къамаламан тунчугъа.



 



Акъырагъан шыплыкъ баврум ярагъан,



Дюнья сувукъ сюлче болуп къарагъан.



Улуй туруп ал увузлар къусгъандай,



Къуюлагъа къамап авзум къысгъандай.



 



Гюйген китап… Ачып онган бетлерин,



Хоталайман дёнген юрек дертлерим.



Гетген гюнню къарасына къабунуп,



Эс тапдырып уянгъан бир негетим



 



Инбашымда тирилгендей зор гючлер,



Тас этмесге тах инангъан мюгьлетим



Чырмалышып ятдымыкен гьёкюнчлер?..



Бала къушну йимик яшдан къорудум,



Айрылыв да бир сагъынч, — деп ёрадым.



 



Умутубуз болгъан экен тавбашда,



Ажжалыбыз къонуп эки инбашда.



Уллу ниъмат гёзлейгендей ажжалдан,



Тынышынга тынглап тургъан тажжал да.



Гёрме сююп дёрт де якъны барласам,



Сесленмейли яв-юрегим ярасан.



 



Билип-билмей барып къалсам къабургъа,



Сынынг — сынгъан сюегимдей, къабургъа.



Буюгъуп тар бурунчакъда токътагъан



Яшдагъы бир нарыстадай гёремен.



Тар къабурдан тартып алма кюй буса



Ойлашмайлы жанымны да беремен.



 



Гёз алдасан, амма ярыкъ сесинг ёкъ,



Сен болмагъан дюньяланы есси ёкъ.



Дюнья эди исивюм де, игъым да,



Сен марзайып турагъангъа ягъымда.



 



«Сизсиз гьеч зат гёзлериме гёрюнмей,



Турма къойса Тенгир бизин, сюрюнмей», —



Дей эдинг сен, сагъынч ташып къанынгда.



Сынташ болуп орайгъансан янымда.



 



2.



«Дёрт тамдаман, тамдан-тамгъа дёрт абат,



Гёленткимни сюйрей туруп талгъанман.



«Чыкъ! Чыкъ! Чыкъ!» – деп къырсайса да там сагьат



Янгызлыкъдан чыгъып болмай къалгъанман»



 



Азиз яшым, жаным, къаным, къарчыгъам…



Эсге алгъан сайын юрек талчыгъа.



Эс де недир, гьеч эсимден таймайсан,



Гёз алдасан, унутма да къоймайсан.



 



Янгыз яшав жаныма ят, бирикмей,



Сенсиз ерде бизге яллыкъ герекмей.



Тюлюнгде йыр болгъангъадыр чавушунг,



Тюшюбюзге гелип гире тавушунг.



 



Айланышынг енгил, ерге кёп йимик,



Асиллигинг бир дюньягъа кёк йимик.



Гёгюрчюндей болуп, гюн де, гече де



Гюрюллейген эдинг дюнья оьлчевде.



 



Алам бизге гюл омузлу шар эди,



Багъдат бавда бишген къызыл нар эди.



Сукъланардай ожакъ ясап, уьй къуруп,



Яшар йимик, элни нюрден толтуруп.



 



Эки къызынг сени эки гюн йимик,



Азиз олжанг, тютюлмеген юн йимик.



Дюньялыкъны бал-дагьнисин тас этип,



Янгыз ананг бозлай къалгъан яс этип.



 



Сыр билдирмей юрюсем де нарт болуп,



Ичкъынаман, къавжагъан бир къарт болуп.



Тар талигьин ойлап, гьасси бу нартны



Улуй туруп аламан гьар абатны.



 



Шо къарт менмен, аркъа – белин тас этген,



Яраланып, янгызлыкъда яс этген.



Оьтген гюнюм тилип-тилип бойлайман,



Къайда хата йибердим деп ойлайман.



 



Ойлай-ойлай, оьмюр зардан толакен,



Бир себепсиз ажжаллар да болакен.



Суаллар минг, гьакъ жавап бир гёрюнмей,



Авланаман, гёмюлмеген оьлюдей…



 



Гьайсыз гюнюм оьлчеп-чегип бир гючлер



Сан-санымны титирете гьёкюнчлер.



 



Яныбыздан айрылып сен гетгенли



Бу жагьанны бир пакары ёкъ балам.



 



Бу дюньяны бары-ёгъу не болсун,



Яннавурунг тутуп яшынг болмаса.



Барман, бирмен, нюрмен деген балангны



Хыялына етип онгма къоймаса.



 



Сакълап турмай тёлелени-тёрлени,



Нетдикен деп ойлап турмай орунда.



Тенгирлерден гелген шо терс тёрени



Тогъас болуп токътамадым ёлунда.



 



Ингырлана, ичим толгъан агь булан,



Аманатдай къалгъан аччы ягь булан.



Гёрер гёзге гёлемсиз, ят оьмюрню



Гебинлемей ким гечирер сагь булан.




 



«Къан булан гирген – жан булан чыгъар».



Къумукъ айтыв.




 



Гетдинг, яшым, йырланмагъан йыр болуп…



Гетдинг бирден, чечилмеген сыр болуп…



Толуп-тоюп ачылмагъан бюр болуп,



Гетдинг гёзге гёрюнмеген нюр болуп.



 



Гёнгюревдей, гёнгюлюбюз тоймайгъан,



Гёгюрчюндей гёммек кёкде ойнайгъан.



Байлап гетдинг гече булан гюнюбюз,



Боп-бош этип досдан толгъан уьюбюз.



 



Къара пердев салып Гюнге, Айлагъа,



Абат алмас йимик этдинг яйлагъа.



Гёз алдасан, балам, къайда гетсенг де,



Юреклерден таймажакъсан нетсенг де.



 



Мийибизге уражакъсан къан болуп,



Тёшюбюзде туражакъсан жан болуп.



Авторизация
*
*
Регистрация
*
*
*
Согласны с условиями сайта?
Генерация пароля