З. Зайнарбековну 70 йыллыгъына
Къыбла къумукъланы арасындан макътавгъа, абургъа, сыйгъа лайыкълы уланлар аз чыкъмагъан. Олар яшавну къайсы тармагъында да юреги танглагъан саниятына берилип, ким де сукъланардай асувлу уьстюнлюклеге, оьрлюклеге етишип, халкъын сююндюрюп гелгени юреклени рази этмей болмай. Шо оьрде эсгерилген ойларымны, пикруларымны генглешдире туруп, Къаягент районну бырынгъы Оьтемиш юртундан чыкъгъан оьзден улан Зайнарбек Зайнарбековну гьакъында сёз юрютме сюемен.
Зайнарбек 1949-нчу йылны март айында тувгъан. Яш йылларын ата юртунда оьтгерген. Ата юртуну гёзел табиаты булангъы талаларында, тогъайларында эрте-тез гётерилген гюнешни алтын шавлаларына йыртыллап, якъут ташлагъа парх берип гече салынгъан чыгъына йибиген отлукъларда ялан аякъларын чайып, гезикли гезивлеге баргъаны Зайнарбекни яш юрегине таъсир этмей болмагъан, юрегинде илгьамлыкъ торайтгъан. Булар бары да адабиятгъа муштарлы юрекни анасы Айбикени эмдирген акъ сютю, къаны булан сингип, Зайнарбекни юрегини назик поэзия гьислерин оьрчюкдюрюп, огъар гьайран таъсир этгени ачыкъ.
Шогъар гёреми, Зайнарбек мактапда охуйгъан заманындан берли, адабиятгъа тергевюн бакъдырып, ону сююп, юрегинде торайгъан гьислеринден шиърулар тохуп, атын арагъа чыгъара. Охувчулар да ону адабият яратывчулугъуна гьайлы янашып, адабият терегини емишлерини хас татывуна онглу къыймат берелер.
Зайнарбекни шиърулары район газетде, республика газети «Ёлдашда» чыкъма башлай. Къаягент районну шаирлерини шиърулары къуршалгъан «Энемжая» деген ортакъ китапда да ону шиъру жыйымы чыгъа.
Ону шиъруларыны къайсын алса да, юреги айтып язылгъаны англашылмай тюгюл. Шону исбат эте ата юртуна гьашыкъ болгъан, огъар бакъгъан патриот сюювюню оьлчевюн артдыргъан шаирни «Ата юртум» деген шиърусу да.
Гюнеш къонуп,иржаягъан еринг бар,
Тарихчилер макътап гелген еринг бар,
Женнетдеги гьюрюкъызлар сёйлеген.
Балтатыгъан алай асил тилинг бар.
Къой-къозулар юлдузлардай яйылгъан,
Тизилишген нартлар йимик тавунг бар,
Бюлбюллери тангда туруп йырлайгъан
Гюл чечекден толгъан алма бавунг бар.
Гёресиз! Ата юртуна багъышлап нечик таъсирли назик лирикагъа берилген сёзлер язгъан Зайнарбек. Ата юртун, халкъын, ону гёзел табиатын гьакъ юрекден сюймесе, шолай исси сёзлер юрекден чыкъмай.
Къаламын чарлап, поэзия тарлавунда бир къадар сынав топлагъан яш шаирни Совет Армияны сыдыраларына чакъыра. Ол эки йылны узагъында Германияда ерлешген Совет Армияны бёлюклерини биринде къуллукъ этген. Оьз заманында Зайнарбекни ата-анасы Къурбанали ва Айбике Зайнарбековлагъа асгербашчыланы атындан Ватанны герти къорувчусун, лайыкълы уланын тарбиялагъан саялы бир нече керен разилик кагъызлар да гелген.
Асгер къуллугъуну болжалында да Зайнарбек адабиятгъа яшдан берли юрегинде къабунгъан учгъунларын сёнме къоймай.
«Постдаман» деген шиърусунда ол булай яза:
Къолумда – автомат, белимде – бичакъ,
Постдаман, кютемен элимни борчун.
Гьазирмен тёкмеге азиз къанымны,
Азиз элимни азатлыгъы учун.
Аявлу Ватаным, парахат тур чу,
Душманны аягъы дазудан гирмес,
Эретургъан постда мендей уланлар,
Йыртгъычны тырнагъы тюгюнге тиймес.
Асгерден къайтгъан сонг Зайнарбек ДГУ-ну филология факультетини къумукъ бёлюгюн яхшы къыйматлагъа битдире.
Сонг 1986-нчы йылдан берли, оьтемиш мактапда ана тилден дарс берип ишлей. Юреги айтып танглагъан санияты булан янаша ол, дагъы да жамият ишлерде де ортакъчылыкъ эте. Мактапны коллективин сююп, оьзюн де сюйдюрюп дегенлей олагъа онглу янашып, муаллимлени гьарисини хасиятына гелишип, ери гелгенде, кёмеклешип де гелген. Муаллимлерден къайры, ата юртуну, халкъыны разилигин де къазангъан.
Ол мактапда «Тангчолпан» деген адабият кружогуна кёп йылланы узагъында ёлбашчылыкъ эте. Шо кружокгъа адабиятгъа гьашыкъ пагьмулу охувчулар къуршалып, кёп пайдалы ишлер юрюте, шиърулар, макъалалар яза.
Зайнарбекни яратывчулугъунда лирикагъа да ер берилген:
Аривлюгюнг алтын тажгъа ес болгъан,
Татлилигинг май айдагъы бал йимик.
Гьар-бир сёзюнг сююндюре юрекни,
Сени юзюнг балкъып чыкъгъан ай йимик.
Зайнарбекни адабиятгъа муштарлыгъындан къайры, бирдагъы кёп къужурлу жамият иши бар. Ол ата юртунда оьз сиптечилиги булан тарих – маданият музей ва уьлкени уьйренив кружок къуруп да бажаргъан. Шо иш алда оьтген девюрлени наслуларыны яшав гьалындан кёп маълумат бере, яшёрюмлени юреклеринде патриот гьислерин тувдура, ана топурагъына бакъгъан сюювюн оьсдюре.
Зайнарбек Къурбаналиевични юбилейи булан къутлай туруп, мен де огъар яхшы савлукъ, чебер яратывчулукъ ёлунда уьстюнлюклер ёрама сюемен.
Гьажи Гьажиев. Избербаш шагьар.
«Тюрленди язбашдай айлана яным»
Зайнарбек Зайнарбеков
О дюньягъа оьзюм гелип къалайым
Башым тутуп айланаман, ойдаман,
Сагъа неге кёмек этип болмадым.
Къуш баласын алып айланагъандай,
Эмчилерден эмлер излей айландым.
Гёзьяшларым тура мени агъызып,
Сени гёрмей мен оьлемен сагъынып.
Сёйлегенге сёзюм айтып болмайман,
Сёзлер къала тамагъыма тыгъылып.
Атъёкъкъушдай тав-ташланы айланып,
Атынг айтып, сени гьаман излеймен.
Къапу алда таш хасиге олтуруп,
Сен геле деп танг болгъунча гёзлеймен.
Умут уьзмей, къаршылашыв болур деп,
Айланаман энишлени-оьрлени.
Авузлары ачылмасдай ябылгъан,
Къара ерни, къабурланы, кёрлени.
Яшавумну мен тапмайман тынывун,
Гюн чыгъаргъа, батагъангъа бакъмайман.
Айланамны гюл-чечеклер алса да,
Сагъа ошар гюлню бир де тапмайман.
О дюнья да, бу дюнья да тенг тюгюл,
Авур янын мен бойнума алайым.
О дюньядан бу дюньягъа гелген ёкъ,
О дюньягъа оьзюм гелип къалайым.
Сюювсюз
Сюювсюз къалалар узакъгъа бармай,
Эне ташларсыз кюрчюлер чёгер.
Ташлары ярылар, къалкъысы тамар,
Ичинде яшаву къаралай сёнер.
Сюювсюз яшнамас бахчалар, бавлар,
Мунгайып туражакъ чечеклер, гюллер.
Къутсузлукъ чер болгъан булай Эллеге,
Янгурлар явса да, яшнамас ерлер.
Сюювю болмаса тувгъан элине,
Ят ерде оьксюздей гьалгьайгъа яшар.
Балалар уьстюне гелер деп даим,
Бабалар къабурдан телмирип къарар.
Тюшлеринг тюллеге айлансын
Тюшлеринг тюллеге айлансын,
Ойларынг тахланы безесин.
Сени гёрген ал гюллер де
Гьайран аривлюгюнг гюллесин.
Тюшлеринг тюллеге айлансын,
Пашманлыкъ юрекге гирмесин.
Гёзсувлардан сагъа себейим,
Яманны гёзю гьеч тиймесин.
Тюшлеринг тюллеге айлансын,
Гёр дагъы да, мени герегим.
Гёрген тюшлерингни тюшлесем,
Аламат, ял таба юрегим.
Гюнешдей иржайып, узатдынг къолунг
Гюнешдей иржайып, узатдынг къолунг,
Кюйленди къомуздай мунгайгъан жаным.
Тавларым шатман чечекден толду,
Тюрленди язбашдай айлана яным.
Кёгюмню елеген булутлар къачды,
Пашманлыкъ ёюлду, юрегим ачды.
Минчакъдай тагъылып башланды сёзлер,
Тумангъа батылгъан гёзлерим ачды.
Язылды, созулду иелген белим,
Тамаша! Тапмагъа болмайман сырым.
Табиат шатлана, къувана мендей,
Шат болуп йырлайман сыралы йырым.
Сол къолум гюлледи мени онг къолум,
Ишлеге арт берип айлана оюм.
Сюйгеним, не бола бирдагъы шолай,
Узатсанг бир магъа эки де къолунг.
Насигьат
Халкълар сени гюллер йимик уьй тутгъур,
Башгъалагъа уьлгю болсун ишлеринг.
Макътавлагъа лайыкъ болсун юрюшюнг,
Тюллеге айлансын асил тюшлеринг.
Аминтавгъа минип
дуа этейим
Сагъынчлыкъдан ишлер гелмей къолумдан,
Уьйден чыкъсам, къайтма тюше ёлумдан.
Не ойлар да геле экен юрекге,
Ойлар мени алып бара арекге.
Бир затым тас болгъандай излеймен,
Излейгеним не зат экен, билмеймен.
Мен бараман биз сыр чечген ерлеге,
Умут этип сени юзюнг гёрмеге.
Ойларымдан гьеч таймайсан нетсем де,
Гьатта чыгъып ягъалагъа гетсем де.
Танглар къата, кюллю алам жанлана.
Магъа шатлыкъ гьеч гёрюнмей бир сама.
Жан сюйгеним, сагъынаман нече де,
Сени къайдан, не ерлерден излейим,
Жанынг сени женнетлерде болсун деп,
Аминтавгъа минип, дуа этейим.
Базарда
Къатыны: – Базар битди, ошавлусун тапмадыкъ,
Сен гиймеген гьеч къалмады бир гёлек.
Не гийсенг де, къаркъаранга къыйышмай,
Тонкъунг яз чы, ярай буса, тонкъу эшек.
Эри: – Къыйышмай деп, ярамай деп турасан,
Къой, териден этип сама гиейим.
Элли йылы гьеч аркъамдан тюшмединг,
Айт чы, къатын, тонкъу болмай нетейим.
