Генги генг, терени терен уллу оьзен болгъан. Огъар Юваш оьзен дей болгъанлар. Тек тели янгурлар болса, о ташгъынлы, ташывлу да бола болгъан. Оьзенни бир ягъасында субай оьсген тереклери булангъы къалын агъачлыкъ, бириси ягъасында аркъа-торкъалы бойда уьлкюлю орман болгъан. Агъачда аюв, уьлкюлю орманда буса къоян къавум яшай болгъан. Къоянлар ювукъдагъы тарлавлардан ону-муну урлап яшай. Аюв буса кёп гезеп, кёп къыдырып, ябагъы сыртын тереклеге сыдыртып, къыйыны булан тапгъан балын-явун ашай.

Аюв, гьавдан къавшалып къайтып, ахшамокъ ятып, эртенлер геч тура. Къоянланы арасында бир гьаясызы, ерге ярыкъ тюшгюнче туруп, этме зат билмей ялкъа болгъан. Бир гюн шо къоян хоншусу аювну ачувландырып кеп алма токъташа. Тавукъчакъда туруп, бек татли юхлап турагъан аювгъа: «Ва Аюв! А-а-юв! Гючлю ташгъын геле, тур, къач!..» – деп, чакъсай салып къычыра.

Ининде юхлап турагъан аюв, гьай-гьарайны эшитип, эсер-месер болуп, артына-алдына къарамай къачма уруна. Къоян буса, оьзенни бириси эрневюндеги аркъасында токътап, къурсагъын да тутуп кюлеп къатып къала.

Аюв, эс тапгъандай болуп, артгъа бурула. Къараса – ташгъын ёкъ. Оьзюн къоян иришхат этегенни билип, аюв бек бузула, къагьарлана. Токътагъан еринде олтуруп, ойгъа бата. Къоян буса, атыла-чююле туруп:

Аюв-яйыв ябагъы,

Анакъ чакъы тамагъы,

Баса балны баягъы,

Сокъта йимик яягъы,

Маймакъ-маймакъ аягъы,

Юхлайгъанда хоруллай,

Къазапланса хонтурлай,

Ач къурсагъы къоруллай.

Эринчек ол, тез турмай,

Бетин, тишлерин жувмай,

Анай десем, ананы! –

Ванай десем вайнанай! –

деп йырлай туруп, аркъадан артылып, чита тарлавгъа багъып гете.

Аювну бек кепи бузула. Шо гюн ону ашыны пакары да болмай. Ахшам пашман болуп уьйге къайта, юхлама ята. Юхусу гелмей, орунда кёп талаша, танггъа таба ташдай болуп юхлап да къала.

Бир арада, юхлап шишген шо баягъы къоян дагъы да эки уьюрю де булан туруп къычырма башлай. Аюв яман гючю булан тура, ачуву чекесине чыгъа, тек этме зат билмей. Баягъы сарынын да гёнгюрев эте туруп, къоянлар читалыкъгъа тербене, гёрюнмейген болуп гете.

Аюв нечакъы ачувланса, ёнкю къоянны шончакъы бек кепине геле экен дагъы. Аюв бу кюйден тазза инжий. Бир чара гёрмесем бажарылмай деп токъташа. Гьавгъа да бармай, оьзю гече ойлашгъан затны этмеге гирише. Къуругъан агъачланы чокъуп, ёнуп, шолардан гиччирек къайыкъ къурашдыра туруп гюнюн йибере. Ахырда да, къоян тургъунча, гечелетип оьзенни ари ягъасына чыгъып пысып токътай. Къарангыда къоянны уясын танымасман деп, онгайлы ерде гёз гьисаплап чончайып къала. Къалгъыву геле. Гьай нечик де, танг къатгъынча чыдай.

Ярыкъ билинип гелеген чакъда, бираз ариде, герилип, созулуп айланагъан, къоллары булан гёзлерин окъалап тербейген къоянны гёленткисин гёре. Аякъларын гьаран-гьаран баса туруп, аюв артдан къоянгъа багъып тербене.

Тёбечикге оьрленген къоян, шашып-шашып:

– Аюв, А-А-аюв!.. – деп, чагъан йимик тавуш этип, баягъы, къычырма уруна.

Сандыракъ «сарынын» башлама турагъанда, артдан гелип, аюв къоянны къулакъларындан тутуп, созуп:

– Не болгъан? Не къычырасан, аччыда, гёганда къалгъан зат йимик. Айт гьали шо «сарынынгны! – дей базыкъ ва ачувлу тавуш булан.

Бу мюгьлет къоянны башы-гёзю айланып гете. Бети къача. Савлай чархы къыл йимик къартыллама башлай. Тиреле-тулула туруп:

– Вай-вай! Аюв а-а-къа, дагъы этмежекмен. Ярашма сюемен. Я-раш-ма… Я-рашма, – деп къоян ялбара.

– Ярашып да, ярашмай да не этежек эдинг, къоян экенсен къоян, – деп, аюв эсден тайма аз къалып турагъан къоянны йиберип къоя. Шонда къоян гюлледей болуп чанг чыгъарып гетген.

Шондан сонг къоянны гёлеми алышынгъан дей: созгъанда къулакълары узун, гёзлери къылый, арт аякълары уллу ва оьзю бек къоркъагъан да болуп къалгъан дейлер.

 

Абдулла Бугленли.