Къакъашура юртлу шаир Абдул Рашитовну поэзиясы булан охувчулар тезден берли таныш. «Жанымны сеси» деген биринчи китабы гьалиден 20 йыл алда чыкъгъан. Шондан берли къумукъча да, орусча да чыкъгъан 12 шиъру китапланы автору.
Оьзюню шиъруларында шаир ойлары, пикрулары булан тарихлеге чомула. Къан тёгюлген, сан сёгюлген тездеги давланы гёзден гечире. Аз оьмюрде давлагъа-шавлагъа чабып айланмай, намусгъа, ягьгъа таянып Аллагьгъа къуллукъ этме чакъыра. Яшлыкъ тез гетип, къартлыкъ гелгенге кюстюне. Гьар тюрлю касбулагъа гёре яшавун байлап, пагьмулу кюйде иш гёреген адамларыбыз баргъа сююне.
Чеберлик янын алсакъ, автор шиъруларында чатыраш къапияны уста кюйде къоллап бажаргъан. Къыйын экенге, кёбюсю шаирлер шолай къапияны къолламай. Англама тынч тили, чебер язылгъан шиърулар таъсирли чыкъгъан.
А.Рашитовну янгы шиъруларын охувчуланы тергевюне беребиз.
Адабият бёлюк.
Сёнген сеслер чалына…
Дёнген топуракъ, тонгъан сув,
Заман аста алына.
Дангыл майдан, еллер дув,
Сёнген сеслер чалына.
Ярып кёкню омузун,
Гюн ялын-учгъун чачып,
Къарт дюньяны къомузун
Сёйлете ичин ачып:
Бир девюрню бир девюр
Булут йимик япгъанын.
Къавум болуп гёнгю кюр
Башгъасына чапгъанын.
Ат кишневлер сес бере,
Къынгыр къылыч сызгъыра.
Бирин-бири терс гёре,
Бири-бирисин къыра.
Дав майданны уьстюнде
Учуп айлана къушлар.
Яра оьтюп кюстюне,
Агь урагъан тавушлар.
Къара къанлар агъылгъан,
Нечесе жанлар сёнген.
Яш умутлар дагъылгъан,
Топуракълыкъгъа дёнген.
Гьар басгъан аякъ тюпден
Эслейгенге сес геле.
Гёрмейген чанг бюртюкден
Тарихлерин эсгере.
Мен нече минг йыл алда
Инсанны саны эдим.
Тюзленмеген дюньяда
Тюзлюкню яны эдим.
Нечев мени таптады,
Нечев тамгъа сылады.
Адам башы къапдады,
Кюледи, сонг йылады.
Бир къысым топуракъда
Нече жанны бар сеси.
Дюнья къурулув гьакъда
Жыйыла бара эсим.
Биз гелген аз яшавда
Негер де къыйналабыз.
Умутлар – токъ ашавда
Сонг чангъа айланабыз.
Ким не гьаракат эте
Яшама сююп-шашып.
Ахыры къайда гете,
Бир къарагъыз ойлашып!
Бизин яратгъан негер?
Намусунгну тарт – ягьгъа!
Насипни сюйсенг эгер,
Макътавлар эт Аллагьгъа!
Дёнген топуракъ, тонгъан сув,
Заман аста алына.
Дангыл майдан, еллер дув,
Сёнген сеслер чалына…
Гёз алдан оьтгерип –
яшлыгъым…
Гюн батды… къызаргъан булутлар,
Мельте Ай токътагъан хырындан.
Юрегим толтургъан умутлар
Айрылма къоймайлар йырымдан.
Оьзенден кёп сувлар агъылгъан,
Гечелер гезейген тав юртум.
Башлапгъы сююв гьис ягъылгъан,
Яшлыкъгъа тартагъан умутум.
Гёз алдан оьтгерип яшлыгъым
Акъсакъал жыяман эсимни.
Тери тондан этип башлыгъым
Гёнгюрев этемен сесимни.
Яшлыкъны гьислери сезиле,
Учгъунлар учурув башлана.
Къартлыкъны къатыву эзиле,
Тор япгъан гёзлерим яшлана…
Гюн гюнню теберип, ай айны
Акъдыра яшавну йылларын.
Къомузум – яшлыкъны бир пайы
Эсге алып чертеген къылларын…
Биревден де тиймей гьеч пуршав,
Янгызлыгъым ойлап айтаман,
Нече де тез гетди бу яшав,
Гьай аман, гьай аман, гьай аман…
Чанкабет-тав
Чанкабет-тав – юртумну тёр тахчасы
Аввалгъылар табан тиреп чал эшген.
О гележек дюньяланы бокъчасы
Гюнагьлы да, гюнагьсыз да ерлешген.
Язда яшыл, отда къозу багъагъан,
Къышда къарда чана сюйреп чабагъан.
Ата юртну сеси болуп агъагъан,
Ахыр бир гюн гелип яллыкъ табагъан.
Къаравулгъа салгъан йимик оьзлени,
Къарагъачдай, салынгъан сынташлары.
Эсге алып тезде айтгъан сёзлерин,
Заман-заман геле къалгъан яшлары.
Алгъасайсан, уллу гюнлер етесен,
Урунасан ел сыйпайгъан сынташгъа,
Арап тилде дуаларынг этесен,
Не ой да бар шо заманда бир башда.
Юрек йылай эсге алып ананы,
Алдынгда – таш, тюбюнде кёр – ол ятгъан.
Яда юрек излей гетген баланы,
Тамчы тама гёзлерингден тор япгъан.
Сюйсенг бай бол, сюйсенг бол сен
хан-пача,
Не хайыр бар, сав дюньяны эллесенг.
Гюню етсе, гелип мунда онгача
Бу тар кёрде ятагъанынг билесен.
Чанкабет-тав – юртумну тёр тахчасы,
Ата юртну къыбла ягъын елеген.
О гележек дюньяны бав-бахчасы
Сююп-сюймей къайсыбыз да гелеген.
Сёйлетемен…
Тангны ели оьпген гюлню тилинден
Сёйлетемен сююв гьисни шыбышлап.
Уллу атам – Адамны арт белинден
Яйылгъан дей, сююв гьиси инг башлап.
Тюш гёрюнюп уллу анам – Гьаваны
Адам эслеп, санын сююв елеген.
Гьеч бирев де бу хапарсыз гьаваны
Болмагъан дей, нечик енгме билеген.
Женнетлеге сююв гьиси яйылгъан
Бу не аврув, яв юрекни къайната.
Бу гьислеге гюл-чечеклер чайылгъан
Ийислесенг, сан-санынгны ойната.
Сен сюйген булан ондан пайда ёкъ,
Сен сюйгендей ол да сени сюймесе.
Къайтарышын этмегенлер къайда ёкъ.
Сююв недир? Билмей шолай гюймесе.
Пагьму
Яхшы ишни гёрсе, къарап ойлашып,
Бек пагьмулу адам ол деп токътайлар.
Усталыгъы оьтюп гетмей деп, шашып,
Авузундан бал тама деп, макътайлар.
Бирлер чырны тизе ташны ойнатып,
Бирлер сурат эте жаны бар йимик,
Бирлер яза ич-бавурунг къайнатып,
Эт-этингден айрылардай гьар йилик.
Бирлер хали согъа гьайран бахчадай,
Бирлер шиша, бирлер темир къайната,
Бирлер агъач ёна тамгъа тахчадай,
Бирлер йырлап сан-санынгны ойната.
Бирлер сююв гьисни йипдей ийирип,
Сюйгенини гёнгюн кёкге чюйдюре.
Бирлер буса оьлюр гьалгъа гийирип,
Бир умутсуз къайгъыларда гюйдюре.
Гьар ким де бир къарагъанда бар пагьму,
Айтмагъа бир гьал алгъанда тамаша.
Адамлыкъда, намуслукъда ва ягьда
Болма тарыкъ пагьму булан янаша.
Акъ гюллевдей болма тарыкъ пагьмусу,
Болмас йимик юрек — бояв – къаралы,
Пагьму булан бирче юрюп рагьмусу,
Гьеч биревге тиймес йимик заралы.
Тап шо ерде
Тап шо заман, тап шо ерде язаман
Юрегиме тийгенде окъ-жаясы.
Тап-ташдырып айтмагъа да базаман,
Язмай къойсам, яшавумну заясын.
Не язмагъа билмейгенде ойлашып,
Гелмейгенде сёз-сёзюне тагъылып.
Юрегинге чанчылгъанда – къайнашып,
Ойлар геле сёз – булакъдай агъылып.
Гьона шонда ярай къалам чертмеге,
Азман сёзге асил омуз гийдирип.
Юрекдеги мурадынга етмеге,
Тийишсизге тийишлисин тийдирип!
Шаир
Къурдашым Бадрутдинге багъышлана
Шаир десек, дёрт гьарп булан айтыла,
Бу дюньяда недир ону гереги?
Шаир гьаман къомуз къылдай тартыла,
Не ерге де ете ону юреги.
Шаир – сабий, къуннакълангъан бешикде,
Эки сюйген яшны сююв емиши.
Шаир – къартлыкъ, бир гюн гирип
эшикден
Къайтармагъа болмайгъан сен эришип.
Шаир – сююв, гьар-бир санынг сызлатып,
Хапарсыздан сююндюрюп гелеген.
Шаир – къайгъы, къаралыгъы бозлатып,
Гёз тюплерин гёзьяш къатмай елеген.
Шаир – хазна, баш къайнатып, ой бишип,
Гьар бувундан чебер маъна сезеген.
Чёплеп-чёплеп, чач эшгендей, сёз эшип,
Гьар ойдан бир шиъру этип тизеген.
Шаир – адам, шаир – асил табиат,
Шаир – гёзел, гёз-гёрюнюш – Аламы.
Шаир – гьаман язылагъан жанлы хат,
Тенгиримни жан салынгъан къаламы.
