Ой къуруп иш гёреген заманлар гелген

Бизин булан дос тюгюл пачалыкълар билдирген санкцияланы шартларында айлана якъдагъы халкъара байлавлукълар бузукълаша барагъа­ны уьлкебизни ва халкъны яшав-турушуна таъсир этмей къоймайгъаны ачыкъ болуп гёрюне. Муна шо саялы бизге де Россия булан дос тюгюл пачалыкълар уьлкебизни аманлыгъына ва шолай да яшавлукъ-экономика якъдан оьсювюне четимликлер тувдурагъаны булан разилешмеге кюй ёкъ. Демек, къыйынлыкълагъа чул бермейли, ватандашланы, айры-айры къурумланы, предприятиелени коллектив-лерин сыкълашдырып къайратлы ва хайырлы загьматгъа къуршамакъ учун асувлу ёлланы ахтармагъа ва тангламагъа тюшегени гьакъ.

 

Гьалиги заманны шолай агьамиятлы масъаласына багъышлангъан ДР-ни Гьукуматында оьтгерилген уллу генгешде ону Председатели Абдулмуслим Абдулмуслимов малим этген кюйде, гертиден де, айлана якъдагъы гьаллардан баш къачырмайлы, къыйынлыкъланы ёрукълашдырмакъ муратда пачалыкъны ва далапчылыкъ булан машгъул болагъан тайпаланы арасындагъы байлавлукъланы беклешдирмеге тюше. Айтмагъа сюегенибиз, бизин халкъыбызны ва пачалыгъыбызны талайлы гележеги учун пачалыкъ йимик бизнесге белсенгенлер де бир муратгъа байланып иш гёрсек, яшавубузну ва экономикабызны даражасы оьсежеги шеклик тувдурмай. Шону учун гьалиги заманда айлана якъдагъы къоллавчуларыбызны ич ва тышдагъы талапларын гьисапгъа алып, сатылагъан малланы ва этилинеген къуллукъланы багьаларын ёрукълашдырма имканлыкълар яратагъан асувлу ёллагъа ва къайдалагъа гёчмесек бажарылмай.

 

Ерли бюджетлени толумлашдырыв – агьамиятлы

 

Биринчилей, къытлыкъны-къыс­тавуллукъну шартларында Дагъыс­тангъа да федерал бюджетден гёр­сетилеген кёмек харжлагъа харлылыкъда турмагъа тюшмей. Шону учун яшавлукъ-экономика оьсювню пачалыкъ федерал ва регион программаларыны оьлчевюнде ерли муниципал къурулувларында жыйы­лып пайдаландырылагъан бюджет маяланы асувлу кюйде къолламакъ агьамиятлы. О саялы да оьз имканлыкъларын ахтарып, ерли бюджетлени бар имканлыкълагъа гёре толумлашдырмагъа таклиф этилине.

Айтмагъа сюегенибиз, айлана якъдагъы къыйынлы гьалланы гьисапгъа алып, уьстде де эсгерилгени йимик, муниципал къурулувларыны ерли бюджетлерин оьз имканлыкълары-гьаракаты булан 3 процентни оьлчевюнде резерв фондларын болдурма тарыкъ. Тек не этерсен, гьалиге ерли шолай агьамиятлы янашывгъа республикабызны муниципал къурулувларындагъы янашывлар бир йимик тюгюл.

Базар аралыкълар оьмюр сюреген девюрде онгача адамланы ва шолай да къурумланы далапчылыкъ гьаракатын гьисапгъа алып, предпринимателлени якълавгъа пачалыкъны янындан этилинеген харж кёмеклер артып тербей.

– Дагъыстанны яшавлукъ-экономика оьсювюн болдурувда далапчылыкъ гьаракат гележекде аслу ерни тутажагъы гьакъда унутма тюшмей, – деди, оьз пикруларын малим эте туруп, ДР-ни Гьукуматыны Председателини биринчи заместители Руслан Алиев. – Шону учун РФ-ни Гьукуматыны янындан оьмюрю 25 йылдан оьтмейген далапчы тайпалагъа грантлар токъташды-рылып, лайыкълыларына оьз ишин ачмакъ учун 100-500 минг манатланы къадарында кёмек харжлар берилежек. Шогъар байлавлу болуп бар имканлыкълагъа гёре республика бюджетден де аз-маз харжлар гёрсетиле…

 

Оьз ишин башлайгъанлагъа…

 

Янгыз оьз ишини тюгюл, халкъны ва пачалыкъны пайдаларына кёмек болдурма муштарлы далаплы адамлар, къурумлар гьаракатына ва бажарывлугъуна гёре гьар тюрлю енгилликлерден пайдаланмагъа болагъаны гьакъда бирдагъы да айрыча эсгермеге тюше. РФ-ни Президенти Владимир Путинни тапшурувуна гёре Россияны Гьукуматына базар аралыкълагъа бойсынып далапчылыкъ булан машгъул болагъан тайпалар айры-айры тармакъларда, айырып айтсакъ, янгы къайдалы экономикагъа гёчювде уьлгю гёрсетегенлер гьар тюрлю болжаллагъа гёре 2022-2024-нчю йылларда хайырына салынагъан налогларындан эркин этилежеклер.

Шолайлыкъда, пачалыкъ олагъа оьз хайырын производствосун генг­лешдирмеге, демек, янгы иш ерлени ачмагъа имканлыкълар бережеги шексиз. Уьстевюне, март айдан тутуп, далапчылыкъ булан машгъул болагъан­ тайпалар кёп къадарда юрюлеген гьар тюрлю тергевлерден тартынмай иш гёрмеге болажакълар. Планлашдырылгъан ва ерлерден ге­леген арзлагъа гёре юрюлеген тергевлер ватандашланы ва пачалыкъны пайдаларын якълайгъан къурумланы янындан изну берилмей туруп оьтгерилмежек.

Далапчылыкъ булан машгъул болагъанлар, айрокъда агро-промышленный тармакъда ишлейгенлер, оьзлер оьсдюрген продукциясын сатывгъа чыгъармакъ учун кёп харж этмеге борчлу бола. Шону алдын алмакъ учун АПК-ны къуллукъчуларына енгилликлер яратмакъ муратда темир ёллардан юклер ташыйгъанлагъа 2,3 миллиард манатны оьлчевюнде субсидиялар гёрсетилинген. Шолайлыкъда, Россияны регионларыны арасындагъы экономика, юк ташыв байлавлукъланы артдырмагъа четимликлер бол­мажакъ ва къоллавчулар лап да тарыкълы сурсат маллардан къыйыкъсытылмажакъ.

Ерлердеги далапчы тайпалар школалагъа, ясли-бавлагъа ва шолай да яшлар сакълайгъан уьйлеге сурсат малланы ёрукълу багьалары булан йибермек учун дыгъарлашагъа­ны да гележек учун инамлыкъны тувдура. Шону учун ДР-ни билим берив, юрт хозяйство ва сурсат министерликлерине кемчиликлеге ёл къоймай чалышмагъа тюшежеги де гьакъ. Лап да аслусу, юрт хозяйствону машинлешдиривде, сугъарывда ва шолай да азыкъ-ландырывда топуракъчылыкъны тюшюм даражасы да гётерилежек…

 

Асувлу ишлейгенлер якълав таба

 

Базар аралыкълар оьмюр сюреген девюрде Дагъыстанны яшавлукъ-экономика гьалын камиллешдиривге байлавлу юрюлеген гьаракатда асув береген тайпалар якълав таба. Далаплы предприятиелени санавун гьисапгъа алыв ва олагъа кёмек­лешив узатыла. Айлана якъдагъы къыйын­лыкълагъа да къарамайлы, оланы санаву къолайлаша гелегени гьакъда да ери гелгенде айрыча эсгерме тюше. Регион оьлчевдеги агьамиятлы масъалаланы ёрукълашдырывгъа лайыкълы къошум этеген къурумлар импорт малланы орнуна, къоллавчуланы талапларын гьисапгъа алып, ерли малланы къадарын ва сан янын артдыра.

Тармакъ министерликлени так­лифлерине гёре, яшав ва экономика масъалаланы ёрукълашдырывгъа шолай лайыкълы къошум этеген предприятиелени санавун 67-ден бу йыл 81-ге етишдирмеге гёз алгъа тутулгъан. Озокъда, гележекде олар пачалыкъны янындан айрыча кёмек­лер-енгилликлер булан да таъмин болажакълар. Неге десегиз, эсгерилген ёрукъда чалышма муштарлы далапчы тайпалар къоллавчуланы талапларын гьисапгъа алып, айлана якъда артып тербейген багьаланы да кемитме токъташгъан.

Уьстде де эсгерилгени йимик, агропромышленный тармакъда болдурулагъан продукцияны сатывгъа чыгъарагъан, сакълавгъа салагъан ва ишлетеген центрланы къуруп пайдаландырывгъа бермек учун юрюлеген гьаракат генглеше. Айтмагъа сюегенибиз, «Къызлар агрокомплекс» деген акционер жамият булан дазуланмайлы, шо кюйде чалтикни, авлакъ ниъматланы, юзюмню ва гьайванчылыкъ продукцияны ишлетип гьазир маллар чыгъарагъан предприятиелени санавун къолайлашдырыв респуб­ликаны башгъа-башгъа бойларында давам этилине.

 

Далапчылыкъны якълавну чаралары

 

Далапчылыкъны якълавну регион чаралары артдагъы йылларда аслу гьалда ДР-ни далапчылыкъ ва инвестиция агентлигини сиптечилиги, демек, гьаракаты булан оьтгериле.

Эсгерилген агентлигини башчысы Гьажимурат Абашилов аянлаш-дырагъан кюйде, гьалиги заманда далапчылыкъ булан машгъул болагъан­ тайпалагъа харж булан кёмеклешив башгъа-башгъа тармакъларда яшавгъа чыгъарылгъан. Дагъы да ачыкълашдырып айтсакъ, бу йылны биринчи кварталында «Даглизинг» деген фондну янындан далапчылар булан борчгъа харж алмакъ учун 15 миллион манатны оьлчевюнде 6, 75 процентлик 6 дыгъар байлангъан. Оьзбашына иш гёрегенлеге де экевге 1 миллион манат борчгъа харж берилген.

Санкцияланы шартларында далапчылыкъ булан машгъул болагъан тайпалагъа борч харжланы уьстюне салынагъан процентлерин 3 процентге ерли тёбен тюшюрюп бермеге гёз алгъа тутулгъан. Шону учун енгил пачалыкъ кредитлер булан далапчыланы иштагьландырмакъ муратда миллион манатланы оьлчевюнде ломай акъча маяланы асувлу кюйде пайдаландырмагъа умут этиле.

Уьстде эсгерилген лизинг фонд булан бирче арт вакътилерде увакъ ва орта бизнес булан машгъул болагъанлагъа борч харжлагъа ес болмакъ учун ДР-ни резерв фондуну янындан кёмек гьисапда 40 миллион манатны оьлчевюнде 8 далапчыгъа ихтияр берилген.

Далапчылыкъны якълавну ре­гион­ чараларыны натижасында промышленностну пачалыкъ къурумларында 250-ден де къолай оьлчевде маллар чыгъарагъан 70 предприятие гьисапгъа алынгъан. Тышдан гелеген малланы орнуна 30-дан да кёп промышленный предприятиелени гьазир продукциясы ерлешдирилген.

Озокъда, далапчылыкъ булан машгъул болагъан тайпалагъа гёрсетилинеген енгил пачалыкъ кредитлени ва оьзге тюрлю харж кёмекни оьз пайдасы учун къоллама муштарлы тайпалардан къорумакъ учун да тийиш­ли чараланы гёрмесе бажарылмайгъаны гьакъ.

Заманны талапларын гьисапгъа алып, ой къуруп асувлу ёлланы ахтарып ва танглап бажармакъ да уллу даража, гьюнер гьисаплана. Юрюген ёл алыр. Ёлу ёкълагъа, янгы ишге урунагъанлагъа буса сокъмакъ да ёл.

 

Къ. КЪАРАЕВ.


 


Суратда: Дагъыстанны Башчысы Сергей Меликов гьалиги заманны талапларына гёре ишлейген «Экотар» деген ихтиярлары дазуландырылгъан жамиятда болгъан вакътисинде.


 

Авторизация
*
*
Регистрация
*
*
*
Согласны с условиями сайта?
Генерация пароля