Йырчы Къазакъ ватанында болуп турагъан гьаллагъа ичибушуп, къыйналып, йыракъ ят эллерде яшав сюреген Магьаммат-апенди Османовгъа: «Тамаша заманлар тюрленген», – деп яза болгъан. Юз йыллар алдын машгъур шаирибиз айтгъан оьткюр сёзлер бугюн де агьамиятлыгъын тас этмеген экен. Россияны Ахтарыв комитетини Дагъыстан ахтарыв управлениеси Къаягент районну башчысы Магьамматэмин Гьажиевге къаршы уголовный иш ачгъан. Сайки, ол гетген йылны декабр айында законсуз кюйде республиканы ихтиярындагъы 25 минг квадрат метр топуракъны Гьюсемегент юртну жамиятына берген ва шону булан пачалыкъгъа 25 миллион манатны къадарында зарал гелтирген. Тамаша тюгюлмю дагъы! Башгъалары йимик тышдан гелгенлеге сатмагъан, урламагъан, халкъына берген.
Неге пачалыкъны ихтиярларын якълайбыз деп айланагъан шо къурумлар юз минг гектарлар булан таламтакъыш этилип, дарбадагъыны чыгъарылып турагъан къотан топуракълагъа тергев бермей ва уголовный ишлер ачмай? Неге федерал есликдеги денгиз бойланы елегенлени жавапгъа тартмай? Олай негелени дагъы да хыйлы узатма бола.
Гьюсемегентни масъаласы шу къайдалы эрте-геч арагъа чыгъажагъы алданокъ англашыла эди. Эсигизде бар буса, бу йылны июн айында Дагъыстанны мюлк ва топуракъ аралыкъларыны янгы министри Е.Толстикова Гьюсемегентге байлавлу айрыча генгеш оьтгерген эди. Генгешге прокуратураны, Ич ишлер министерлигини, Ахтарыв комитетни, налог жыйыв къуллукъну вакиллери де чакъырылгъан эди. Гиришив сёзюнден тутуп Е.Толстикова оьзюню янашывун аян этди ва къалгъанлагъа да не ёрукъда сёйлеме тюшегенни англатды. «Бир-бир ГУП-ланы (пачалыкъ унитар предприятиелер) башчылары къоллайгъан топурагъын оьзлени еслигине гьисаплайлар. Янгылыш болалар!» – деп башлады ол. Огъар гёре башгъалары да рази болуп, «амин» деп турду. Биргине-бир Росреестрни башчысы С.Магьамматов къаршы чыкъды. «ГУП-лар Мюлк министерлигине тарыкъ тюгюл. Оланы гележеги ёкъ.Барысын да япма тарыкъ», – деди ол.
Белгили кюйде, 1996-нчы йылда Дагъыстан гьукуматы ерли халкъдан ихтияр да алмай, соравсуз- соргъусуз дегенлей Къаягент райондагъы совхозланы ГУП-лагъа айландырдылар. Шонча ГУП гьали дагъы бир районда да ёкъ. Башгъа тав районларда бары да топуракъ халкъны арасында пайланып битген. Гертиден де, оланы экономика якъдан асувлулугъуна хыйлы соравлар тувулуна. Мисал учун, оьзбашына ишлейген ижарачылар юзюм бавларындан ГУП-лардан эсе эки керен артыкъ тюшюм къайтара. Шо биревге де яшыртгъын зат тюгюл. Демек, экономиканы оьсгенин сюе бусагъыз, топуракъны ерли администрацияланы ихтиярына къайтарып, халкъны арасында пайлама герек деген гьасил чыгъа. Ерли жамият шону тезден берли талап эте. Мюлк министерлигини мурады башгъа. Олар ГУП-ланы акционер жамиятлагъа айландырып, топуракъны акъчалы-бокъчалыланы къолуна берме сюе. Къаягент топуракълагъа тезден берли гёз салгъанлар бар. Олар кимлер экенни къаягентлилер яхшы биле.
Къаягент район къумукъланы тарихинде, маданиятында, гьалиги яшавунда айрыча, оьзтёрече ерни тута. Аллагьутаала бу ерлеге хыйлы табиат ниъматларын берген. Табиатына гёре, топурагъына берилген, загьматдан баш къачырмайгъан, бек къонакъчылыкъ хасияты булангъы оьзден халкъы да бар. Районну дазуларындан бир Солакъ чакъы уллу оьзен де агъа болгъан буса чы, женнет ерлеге де гьисаплама ярар эди.
Артда болгъан агьвалатгъа байлавлу районну башчысы М.Гьажиев оьзюню Инстаграмында районлуларын артыкъ къарсаламай, сабур болмакъгъа чакъыра. Озокъда, шулай мюгьлетлерде гьакимбашчыны чыдамлыгъындан, гьалны тюз англайгъанындан, гьатта тавакаллыгъындан кёп зат гьасил бола. Шо якъдан Магьамматэмин Нурутдиновичге баракалла билдирме тюшедир. Гертиден де, сабурлукъ тарыкъ, бирев де балта, сенекге харманма айланмай. Тек янгыз аманлыкъны къоруйгъан къурумланы ва оланы артында яшынгъан бир тайпа тону майлыланы адиллигине умут этип, пысып турсакъ да дурус болмас. Шу ерде мен бизин жамият къурумларыбызны жанлы къуршалывун къаравуллайман. Бизин оьзге районларыбызны башчыларына да бир сама оьзлер йимик ёлдашын якълап, асил сёзюн айтмагъа ярар эди.
