Адилликге элтеген ёл тынч болмас



      Бугюнлерде биз 75 йыл алъякъда бизин къумукъ юртлар Таргъуну, Кахулайны, Албёрюгентни яшавунда болгъан, бизин ата-бабаларыбыз, уллу аналарыбыз башындан гечирип гетген къыйынлы агьвалатланы гезикли керен эсге алабыз ва белгилейбиз.



Гьали бир мюгьлетге сама гёз алдыгъызгъа гелтирме къарагъыз чы! 1944-нчю йылны язбашгъы айлары. Табиат узакъ къышдан уянып, янгырып турагъан вакъти. Уьч де юртну колхоз авлакълары сюрюлген, урлукъ чачылгъан, емиш бавлар чечек ачгъан, юзюм борлалагъа къуллукъ этилген. Ат йылкъылар, гьайван-мал тав бетлердеги яшгъарып чыкъгъан яшыл отда гюч ала. Дав битме де аз заман къалып тура. Юртлу халкъ Уьстюнлюк болуп, азиз аталары, эркъардашлары, агьлю черлери къайтар деп бозарып турагъанда, гелип элбузарлар, тав уьлкесинден де оьтюп, Москвалагъа ерли аты айтылгъан макътавлу колхозланы жамиятына сегиз сагьатны ичинде палтарыгъызны жыйып, ата юртларыгъыздан чыгъып, гёчюп гетигиз дейлер…



Гьали де ва дагъы да ойлашаман ва англап, къабул этип болмайман. Давну къагьрулу йыллары, душман булан къанлы давларда къырылып турагъан къызыл асгерчилеге азыкъ тарыкъ. Таргъутавну ал бетлеринде ерлешген юртлар фронтгъа молундан эт, сют, емиш, будай бакъдырып тура. Ала-саладан республиканы гьакимияты шо юртланы гючден Хасавюрт бойлагъа гёчюрме токъташа ва шону булан бай колхозланы тоза.



Муна мени алдымда архивден алынгъан «9-нчу Январ» колхозну о замангъы председатели Шапи Дадаев ДАССР-ни Оьр Советини Президиумуну башчысы Тахтаровгъа язгъан кагъызы. Охуйман: « Ёлдаш Тахтаров! Дагъыстан гьукуматны къарары булан бизин колхоз Хасавюрт районгъа гёчюрюлгенли арадан эки ай гетди. Магьачкъалагъа юрюй туруп, тазза инжидик. Бирев де бизин талаплагъа къулакъасма сюймей. Тарыкъсыз бош ёммакъ булан башыбызны чырмай. Бугюнге ерли тийишли къурумлар колхозубузну биналарын, адамланы яшавлукъ уйлерин къабул этмеген ва гьагъын да тёлемеген. Къачан тёлежеги де белгисиз. Биналар, уьйлер, аранлар эшиги-терезеси булан юлкъунуп, таланып тура. Юзюм бавларыбызгъа шагьрны халкъы оьзлени гьайван-малын отлама чыгъара. 7 гектар ерге юзюм бавлагъа салынгъан къазыкъланы бирисин сама къоймагъанлар. Османюртгъа гёчген колхозчуларыбыз акъчасы ёкъ саялы, янгы гирген уьйлерин, абзарларын онгарып болмай…». Тахтаров Шапи Дадаевни кагъызына не жавап бергенин биз билмейбиз.



Я янгыз сизге зиян болгъанмы? Сизин йимик нече-нече тав юртну гючден гёчюрген дейгенлер де бар. Гёчюрген, дурус. Тек шо юртланы о вакътилердеги гьалын, турушун бизин юртлар булан ювукъ этмеге де ярамай. Олар учун шо сюргюн бизин халкъгъа йимик уллу къайгъы, дерт болуп токътагъан болгъан буса, бугюнлерде къумукълагъа къошулуп шо къагьрулу агьвалатны бирче белгилежек эди.



30-нчу йылларда берекетли, эркин топуракълары булангъы Таргъуда, Кахулайда ва Албёрюгентде колхозлар къурулуп, арадан 10 йыл да гетмейли, миналы халкъны гьаракаты бютюн Дагъыстангъа уьлгю болуп токътагъан, ерли жамиятны мадарлыгъы артгъан. Мадарлы халкъ буса харлысыз бола, онда оьзденлик янгыра, гючю де сезиле, сёзю де тутула. Шону о замангъы бир тайпа гьакимлер де бек яхшы англагъан. Шо саялы гётерип болмай, гюнчюлюк этип, ерлерине ес болма сююп, пачалыкъны гючю булан уьч де юртну башына балагь гелтирген.



Арадан 75 йыл оьтгенде де гьакимият къумукъ юртлагъа бакъгъан якъда этилген тюзсюзлюкге толу кюйде мюкюр болма сюймей. О замангъы бары да архив документлени аян этме алгъасамай. Тек эрте-геч адиллик уьст боларгъа мен инанаман. Тынч чечилер масъала тюгюл экенни де бек англайман. Тек жамият оьзюню ихтиярларын якълавда биригип, сыкълашып, гьакимият къурумлар булан тенге-тенг сёйлеме болагъанны Къарамандагъы къаршытурув да ачыкъдан гёрсетди. Адилликге талпынывну ёлу натижа гелтирмей де къоймай. Шо рагьмулу ёлубузда Яратгъаныбыз бизге гюч де, ругь да, чыдамлыкъ да берсин!

Авторизация
*
*
Регистрация
*
*
*
Согласны с условиями сайта?
Генерация пароля