Дагъысын айтмасам да, Убай Мусаевич Алиев юрт хозяйство тармакъда 30 йыллар ишлеген. Демек, производствону гётеривде оьзюню мекенли къошумун болдургъан. 1970-нчи йылларда «Дёргели» совхозну директору Багьавутдин Пайзуллаев Убай Мусаевични оьзюню разилиги булан юрт хозяйствогъа къайтаргъан. Башлап ол совхозда къуш ферманы бригадири, сонг тувар ферманы заведующийи болгъан. Ол бир гьавур гьайванланы семиртип сакълайгъан ферманы бригадири болуп да ишлеген.

Шо йылларда У.Алиев Дагъыстан юрт хозяйство институтну заочно охуп битдире. Ону Багьавутдин Пайзуллаев «Дёргели» совхозну баш зоотехниги этип белгилей. Шо вакъти совхозну 3 мингден де къолай къара тувары, 600-ден къолай савулагъан сыйырлары болгъан. Убайны гьаракаты булан о вакътиде гьайванчылыкъ тармакъ бир къадар оьсген. Неге тюгюл, биринчилей, ол гьайванланы жынслашдырывну масъаласын чечген.

Убай Алиев «Эльдама» къуш фабрикни баш зоотехниги болуп да ишлеген. Жижеклени гюнлюк эт алыву нормадан хыйлы артгъан. Убай къуш фабрикде ишлеген чакъы заманны ичинде планлар артыкълыгъы булан толмай бир йыл да къалмагъан.

Гьайванчылыкъ тармакъда ишлеген йылларында Г.Валиянматовну, М. Шанавазовну, М.Гьажиевни ва оьзге касбучуланы кёмеги булан фермаларда суткада 30 литргъа ерли сют береген сыйырланы санаву мекенли кюйде артма башлагъан. Шо вакъти Къурман Гьажиев ёлбашчылыкъ этеген савун фермасында «Юлдуз» деген сыйыр суткада 35 литр сют бере ва шолай сыйырлар дагъы да арта.

Совхозну баш зоотехниги У.Алиев гьайванланы жынслашдырывгъа айрыча агьамият бере. Совхозну беш де сют болдурагъан фермаларында да Германиядан, Голландиядан гелтирилген лап яхшы урлукълардан жынслашдырыв юрюле. Натижада совхоз гьар юз сыйырдан 90-95 жынслы бузавлар ала.

Шо кюйде, совхозда йылдан-йылгъа сыйырланы санаву ва сан яны арта, олардан алынагъан сютню къадары да артып юрюй. Бир сыйыргъа гьисап этгенде йылда 2800-3000 кило, майлылыгъы да 3,7-3,8 процентге етишип сют савула.

У.Алиев совхозда этни къадарын артдырмакъ муратда да мекенли чараланы гёре. Эт учун сакъланагъан таналаны байлавгъа салып емге тута.

Шолай сакъланагъан таналар тез оьсе. Бир танагъа гьисап этгенде суткада 800-1000 грам авурлукъ алына.

Шо кюйде, совхоз йылда 1000-1200 тон эт болдура ва пачалыкъгъа сата.

Гьайванчылыкъдан алынагъан продукталаны артдырмакъ учун яхшы мугькам ем база болдуруп, емлени гьайванлагъа югъагъан къайдада ашатмакъ муратда Убайны сиптечилиги булан «Чакъады-Кершен» ва «Урдугум» участкаларда ем цехлер къурула. Ем цехлени совхозну яхшы бажарагъан механизатору Исрапил Жанмурзаев ишлете. Ем цехлерде къатты емлени увакълашдырып, олагъа тюрлю-тюрлю маддаланы къошуп берелер. Цехде онгарылгъан емлени шо ишге жаваплы Камил Мусаев машин булан совхозну савун фермаларына иссилей етишдирип, фермаланы заведующийлерин жаваплы этип тапшура.

Оьрде эсгерилген гьайванчылыкъ тармакъда этилинген бары да ишлер совхозну баш зоотехниги Убай Алиевни сиптечилиги ва ёлбашчылыгъы булан юрюле. Шону учун пачалыкъ Убайны загьматда етишген уьстюнлюклери саялы эки керен «Къайратлы загьматы учун» деген медаллар булан савгъатлай. Къарабудагъгент районну исполкомуну къарары булан Убай Алиевге хас кюйде учуз багьадан шо заман «Жигули» машин сатып алма имканлыкъ бериле.

Районда биринчилей Убай Алиевни ёлбашчылыгъы ва сиптечилиги булан бузавлар 7 гюнден сонг аналарындан айрылма башлагъан. Баш зоотехникни таклифи булан шо бузавлагъа хас кюйде онгарылгъан сют бериле. Сыйыр сютню орнун тутагъан сютню ичиривню натижасында бир баш сыйыргъа гьисап этгенде 243 литр, савлай совхозда буса бузавлагъа ичирмек учун айырылгъан бары да сыйырлардан йылда 15 116 литр сют эконом бола.

Бузавланы оьсювю де арта. Бир бузавгъа гьисап этгенде суткада 728 грам авурлукъ алына. Шо алда алынагъанындан эсе 214 грамгъа артыкъ бола. Ишни муна бу къайдаларын шу оьрде эсгерилген кюйде къоллагъанда совхозну гьайванчылыкъ тармагъына пайдалы бола.

У.Алиевни сиптечилигин шо замангъы КПСС-ни район комитетини биринчи секретары Б.Ибашев эслей ва ону толу кюйде якълай. Ол Убайны иш сынавун уьйренивге ва къоллавгъа байлавлу болуп районну хозяйстволарыны касбучуларын чакъырып семинарлар оьтгере. Шо семинарлар яхшы пайда да бере, районда гьайванчылыкъны продукталыгъы гётериле.

Совхозда сакъланагъан 4500-ге ерли къой малланы пайдасы аз экенге, Убай Мусаевич оланы кёп юн ва эт болдурагъан «Дагестанский горный» деген жынсгъа айландырмакъ учун Кули ра­йонну «Гьарун Сайитовну» атындагъы колхозундан, Хунзах районну «Батлаич» деген хозяйствосундан 160 ирк гелтирип, совхозну Куват Куватов ёлбашчылыкъ этеген къой фермасына тапшургъан. Баш зоотехникни гьар гюнлюк тергевюню тюбюнде одаман Дада Бадуев, къойчулар Загьир Насрутдинов, Юсуп Лабазанов ферманы жынслы маллагъа айландыра ва гьар малдан 1,8-2,0 кило юнню орнунда 5 кило юн алына, 80-90 грам бир суткалыкъ авурлукъну орнунда 150-160 грам эт къошула.

Убай Алиев районда биринчилей къуш эт болдурувгъа да агьамият бере. Ол Москва областны жынслашдырыв хозяйстволарындан айланып, олардан самолёт булан йымырткъа гелтирип, фаб­риклени инкубаторларында жижеклер чыгъартып сакълама башлай. Шолайлыкъда, совхоз къысгъа заманны ичинде кёп къуш эт болдура ва сатма башлай. Натижада, бу чараны партияны обкому да арив гёре ва Дёргелиде Эльдама участкасында къуш фабрик къурула.

«Эльдама» къуш фабрикни баш зоотехниги гьисапда Убай Алиев гёрсетген натижалагъа фабрикни ёлбашчыларыны янындан яхшы багьа бериле. Убай гечесин-гюнюн бир этип, бу предприятиени экономикасын гётермек учун этген къошумларын, фабрикни директору Агьмат Гьюсейингьажиев гьали де унутмай:

– Мен Убай Мусаевич булан иш уьст­де яхшы танышман. 1973-нчю йылдан 1992-нчи йылгъа ерли ол бизин арабызда ишледи, – дей Агьмат. 1985–1992-нчи йылларда мен «Эльдама» къуш фабрикни директору эдим, Убай буса баш зоотехник эди. Убай гюнлюк ишлейген адам тюгюл, ону гележекни гьайын этегенлиги ва шогъар талпынагъанлыгъы предприятиени аслу гьаракатчысы гьисапда билине эди. Мени булан фабрикде янаша ишлеген чакъы йылларда Убайны гьаракаты бир минутгъа да сёнмеди. Ол Москвадан, Загорскийден, Ленинграддан емге къошагъан кёп тюрлю къошумлар гелтире эди. СССР-ни кёп уллу шагьарларында къуш этни оьсдюрмеге тарыкълы болагъан затланы артын уьзмей гелтирип юрюдю. Ону илму якъдан алагъан гьар абаты производствогъа уллу къошум эди. 1988-нчи йыл бизин фабрикни алдына салынгъан планланы толтурувда, учуз эт болдурувда етишген натижаларына республикабызны янындан лап да яхшы багьа берилди, республикада биринчи ерге чыкъдыкъ. Бир къушну суткалыкъ эт алыву 27 грамгъа гётерилген эди, шо йыл къушланы аман сакъланыву 94 грамгъа етишди, фабрик пачалыкъгъа 2070 тон эт тапшурма болду. Бу уьстюнлюклер саялы Убайгъа республика, район гьакимликлени, мени янымдан да баракаллалар, акъча савгъатлар берилди. Убай Алиев бизин абурлу ветераныбыз гьисапда гьали де абургъа лайыкълы

Убай Алиев хыйлы заман юртдагъы школада ишледи. Оьсюп гелеген яш нас­луну билимлерин артдырывда ва тарбиялавда лайыкълы къошумун болдуруп, абурун дагъы да оьрге гётерди.

Убай Алиев «Къарабудагъгент район» муниципал районну башчысыны янындагъы тамазаланы советини члени де дюр. Оьзю де – Уллу Ватан давну ва загьматны ветераны.

Алдагъы гюнлерде РФ-ни Пенсионный фондуну Къарабудагъгент райондагъы бёлюгюню ёлбашчысы Абдуразакъ Айдиев Убай Мусаевич огъар багьалы савгъат берген. Айтагъаным, гьюрметге лайыкълы тамазагъа тийишли абур этиле.

 

Къара Къараев.

Суратда: Убай Алиевге   Къарабудагъгент районну пенсия фондунда савгъат

тапшурагъан вакъти.