«Къанлы язбаш» – эсде

Гьар юртну да тарихинде кёп йыллагъа эсде къалардай агьвалат бола. Боташюрт Хасавюрт районну тарихиндеги пашман агьвалат да унутулмасдай эсде къалгъан. Шо агьвалат тарихге «Къанлы язбаш» деп гирген.



1917-нчи йылны язбашында боташюртлулар Яхсайсувдан таба авлакъларын сугъармагъа сув алагъан татавулну тазалама ва онгарма деп ишге чыгъалар. Шо да Россияда ала-пелекетлер башланып, толкъуну Дагъыс­тангъа етишген заман бола.


Гюн ортагъа таба Хасавюрт бойдан таба оьтюп барагъан паровоздагъы бирев къалакъайын силлеп: «Шундан гетигиз, артда военный эшелон геле», – деп къычыра. «Биз, башгъа, нетебиз, татавул къазабыз», – деп, юртлулар ишин давам эте. Арадан кёп заман да гетмейли, ишлейгенлени туврасында эшелон токътай. Шондан тюшген офицер не ишлейгенни сорай.


Юртлуланы арасындан орусча тил билегени Герейхан Орусханов авлакъланы сугъарма татавул къазагъанны англата. Тек офицер «окоплар къаза» деген оюндан таймай…. Шо гюн 67 боташюртлу ва къонакълай барып къаршы болгъан 1 эндирейли де оьле. Балики, оьлгенлени санаву аз болма да ярай болгъандыр, эгер де солдатлар яралангъанланы сюлчелеп де оьлтюрмеген буса. Шонда тюбеги ва хынжаллары булангъылар бир нече офицерни ва солдатны да оьлтюре.


Юрт йылав- ясдан мангырашып къала, адамы оьлмеген агьлю болмай, бир гечеден сав юрт кирлер гие. Оьлтюрюлгенлени ва яралангъанланы ташыма, гёмме адам етишмей, хоншу юртлардан чакъырыла. Уллулар айтагъан кюйде, оьлюлени уьч гюн гёмгенлер.


Юртлу шаир Агьмат Умаров шо йылларда гюнагьсыз оьлтюрюлген юртлуларына шиъру язгъан. Шо шиъруну да ажамчадан къумукъчагъа Агьматны уланыны уланы Явмидин гьалиги язывгъа айландыргъан.


Чара ерли школаны муаллимлери Агьмат Умаров язгъан шиъруну охув булан башланды.


Сонг Боташ юртда бу агьвалатгъа багъышлангъан чараны юрютеген школаны директору Зайгибат Умарова юрт башчысы Юсупбек Биймурзаевге сёз бере. Ол да гелгенлер булан саламлаша. Ондан сонг Хасавюрт районну депутатларыны жыйыныны председатели Марат Ахаев сёйледи.


– Муна шулай язбашны гюнлеринде Боташюртну эргишилери юртгъа сув гелеген Бойтатавулну онгарма ва теренлешдирме токъташа, – дей ол. – Олар да бир-бири булан масхара этип, тогъушуп ишлейлер. Бир атлы Хасавюртдан таба поезд гелегенни айтса да, юртлулар шо ерден таймай. Бир янындан, оланы оьктемлиги къоймай, биревю яндан алгъанда, булар татавул къазалар. Тек гьал башгъа болуп чыгъа: туврасына гелип токътагъан поездден тюшген офицер булар пайдалы иш этегенге инанмай. Шо ерде эришив бола ва эки де яндан атышыв бола. Натижада гючю артыкъ асгер 68 боташюртлуну оьлтюре.


Юртгъа къара къайгъы тюше, оьлгенлени алып юртгъа гелтирме арбалар етишмей, оланы гёмме, олагъа къабур къазма хоншу юртлардан адамлар гелелер. Пашманлыкъгъа дёнген юртлулар гечелер ярыкълар якъмай ва бир нече йыл той этмей туралар.


Юртума шулай къайгъы дагъы гелмесин, барыбызгъа да бир-биревден сююнюп яшама насип болсун! Бу гечингенлерибизни де Аллагь гюнагьларындан гечсин! – деп тамамлады сёзюн М.Ахаев.


–Шо йыл бизин атабызгъа, шону тенглилерине де 17–18 йыл бола болгъан, шо саялы шо саны къатмагъан уланланы татавул къазмагъа алмагъан, – дей Да­гъыстанны ат къазангъан муаллими Абдулвагьап Вагьабов. – Ол юртдагъы старшинаны дрёхюн де гьайдап Хасавюртгъа жыйынгъа баргъан болгъан. Жыйында старшина кёп де турмай, атама: «Гьайда, Жанакъай, юртгъа балагь гелди», – деген. Переездге геле туруп, о ябыкъ экени билине. Шо заманда Яхсайсув бойгъа багъып тюбек-пулемёт атылагъан тавушлар бола. Булар юртгъа бармай, бир амаллар этип, шо тавушлагъа багъып гьайдай. Етише туруп, гетип барагъан поездни артын гёрелер. Буланы гёз алдына къызыл къангъа батгъан юртлулары гёрюне. Старшина: «Оьлгенлени къой, яралыланы юртгъа етишдирейик», – дей. Атам да булан бирге башлап олар юртгъа 4 яралыны гелтирген. Гюн батгъанча юртгъа адамланы ва сюеклени ташып тургъанлар. Юрт ма­нгырашып къалгъан болгъан. Шолай гюнлерден Аллагь сакъласын, дагъы гелмесин шолай гюнлер бизге.


–Аллагь рази болсун сизге барыгъызгъа да, шо агьвалат болуп, бизин юртлуланы гёмюп башлагъан заманда, бары да райондагъы халкъ бизин къайгъыбызгъа ортакъчы болгъан, гьали арадан кёп йыллар гетгенде де гелгенсиз, – дей, гёзьяшларын сибире туруп, педагогиканы ветераны Солтакъ Арсланханов да.


Ондан сонг сёйлеген Россияны язывчуларыны союзуну члени Гюлбагъдат Омарова, Гьайбулла Агьматов, Рашитхан Боташев, Болатхан Халилуллаев ва башгъалары да шо агьвалатгъа гёре оьзлени эшитгенлерин айтдылар.


Артда чыгъып сёйлеген юртлу далапчы Байтази Арсланханов шо агьвалат болгъан ерде уллу белги салма сюегенни юртлуланы арасына салып ойлашгъанны айтды ва оьзюнден болагъан кёмекни этежекни де билдирди.


Жыйынны ахырында бары да эргишилер къабурлагъа барды, оьлгенлеге салынгъан эсделикни янында уллу зикир этдилер.


Гебек КЪОНАКЪБИЕВ,


оьз мухбирибиз.


Суратда: къайгъылы митингден гёрюнюш.

Авторизация
*
*
Регистрация
*
*
*
Согласны с условиями сайта?
Генерация пароля