Жыйылгъанлар булан саламлаша туруп, Хасавюрт район администрацияны башчысы Загьир Боташев оьзюню юбилейин оьтгереген Мурат Аджини уьлкени инг де белгили алимлерини сыдыраларына къошма ярайгъанны айтды.
– Мурат Аджиге янгыз язывчу деп айтма бажарылмай, – дей З. Боташев. – Ол – белгили журналист, алим, тарихчи, философ. Тюрк халкъланы гьакъында язгъан китаплары бизге чи нечик де, бютюн дюньягъа белгили. Олар онлар булангъы тиллеге гёчюрюлген.
Жыйынны къалгъан янын юрютме экономика илмуланы доктору Расул Къадиевге тапшурулду. Сёз ёругъуна гёре айтгъанда, ол жыйынны бек къурумлу юрютдю.
– Къурум комитетни ортакъчылары гезикли конференцияны Яхсайда оьтгерме гёз алгъан тутгъан эди, – деди Р.Къадиев. – Районну башчысы Жамболат Салавов буса шо жыйынны шу залда оьтгергенни сюйдю. Мурат Аджи янгыз къумукъланы тюгюл, савлай Дагъыстанны, дагъы да айтсам, Россияны оьлчевюндеги язывчу, – деди. – Биз огъар оьзюбюзню баракаллабызны билдиребиз. Мунда оьзю неге ёкъ арабызда деген соравлар болмакъ бар. Юбилейинде Мурат Аджи ортакъчылыкъ этип болмай, ол авруй, тек оьзюне этилеген абур-сый учун барыгъызгъа да баракалла билдире. Ону юбилейи бугюнлерде Россиядан къайры да, 8 пачалыкъда оьтгериле.
Къалсын Акъгёзов, Россияны язывчуларыны союзуну члени:
–Уллу чагъына етгенде де бир-бир адамлар мен киммен, мен къайдан гелгенмен, мени ата-бабаларым кимлердир деген соравланы гьакъында ойлашмай. Биз оьзюню 70 йыллыкъ юбилейин оьтгереген Мурат Аджи шо масъалаланы уьстюнде ишлей туруп, сав оьмюрюн йиберген деме ярай. Алтайдан Европагъа ерли пачалыкъ къуруп яшагъан тюрк миллетлени къыйынлы яшавуну гьакъында яза туруп, Мурат Аджи белгили алимлер булан тогъа тартып да, гертиликни, сонг да яшырылгъан ва басдырылгъан маълуматланы аян этме бажаргъан. Ону «Полынь Половецкого поля», Европа. Тюрки, Великая степь», «Кипчаки», «Кипчаки. Огузы», «Тюрки и мир: сокровенная история» ва башгъа китапларын охуп, дюньягъа башгъа гёз булан къарама башлайсан, юрегингни ругь байлыгъы арта. Адамны тарих илмулагъа гьаваслыгъы арта ва дюньядагъы халкъланы тарихин ахтарывда тенгсиз оьрлюклеге етишдире.
Анвар Байсунгуров – Яхсай юртну вакили:
– Мурат Аджи бизин тарихге гёзюбюзню ачды, эсибизни уятды. Ону китапларын охугъанда, мени юрегим янгыдан сюрюлген тарлав йимик болду. Ол айтагъан кюйде, жамиятны инг де авур балагьы – оьзюню тарихи тамурларын унутмакъда. Тамурсуз халкъ болмай. Мурат Аджи Яхсайгъа уьч керен гелген, мен ону булан ёлукъгъанман. Ол: «Ата тамурларымны къыдыра туруп гелгенмен», – дей эди. Шо ёлугъувлардан сонг мен оьзюм де миллетимни тарихин ахтарма, тухумумну тарих терегин къурма айландым. Ол бир керен гелгенде биз йыбав этмек учун Амай Исмакъовну чакъырдыкъ. Ол да бал татытып къумукъ халкъ сарынланы айта эди. Янындагъы биз Муратгъа къумукъча гёчюрюп айтма башладыкъ, тек ол бизин тез токътатды: «Мен йырлагъа таржумасыз тынглама сюемен, олар мени юрегиме балгьам бола», – деди. Мурат Аджи оьзюню язывлары булан тюрк халкъны тарихин, Кавказны, къумукъланы, ингдеси, Яхсайны атын савлай дюньягъа малим этди. Биз огъар яхшы савлукъ ва яратывчулукъ ёлунда уьстюнлюклер ёрайбыз.
Бадрутдин – шаир, Дагъыстанны Пачалыкъ савгъатыны лауреаты:
– Мен Мурат Аджини терен салып сюреген сабан булан тенглешдиремен. Ол язывчу ва тарихчи гьисапда алдына салагъан масъалалар янгыз къумукъланы тюгюл, башгъа миллетлени къысматына да тие. Сюювню де, гертиликни де миллети болмай. Дюньяны яртысы тюрк тилни тюрлю-тюрлю диалектлеринде сёйлейгенни гьакъында юреги авруп язагъан язывчулардан Мурат Аджи инг де гёрмеклиси деп гьисап этемен. Къумукълар Европаны да, Азияны да ортасында яшай, гьар заманда да Азиядан гюнбатыш-темиркъазыкъгъа багъып иссилик гелген. Къурдашым Иштван Къонгур да айтгъанлай, шо иссилик Европаны бузлама къоймай сакълай. Шолай, юреклерибизни уллу ва оьктем этеген иссилик бар Мурат Аджини китапларында да.
Шихмагьаммат Дугужев – врач, Кёстек юртну вакили:
– Мен тезде Европаны пачалыгъында бир конференцияда ортакъчылыкъ эте эдим. Шонда бир бойда мен Мурат Аджини гьакъында сёйлейген къазахланы, уьзбеклени гёрдюм. Инаныгъыз, бираз уялдым. Мени миллетимни гьакъында язагъан адамны олар менден яхшы таный экен. Шондан сонг мен ону бары да китапларын охудум ва оьзюмню оьзюме янгыдан ачдым. Мурат Аджини сайтына кёп адам гире, ону китаплары башгъа тиллеге гёчюрюле, ону китаплары инг де кёп охулагъан китаплар деп де гьисап этиле. Ону язывларында тюрк миллет оьр этилинмей, ол башгъа миллетлер булан къыйышывда яшама гереклигин айта. Бугюнлерде бизин уьлкени ёлбашчылары да орус ва тюрк маданиятны гелишли биригивю гьакъда кёп айта. Шо буса Муратны китапларында тезден айтылгъан. Мурат Аджини китаплары бизин оьтген девюрюбюзню тюгюл, гележегибизни де гьакъында хабар бере.
Тажутдин Бижамов – юстицияны генерал-лейтенанты, профессор:
– Мурат Аджини китаплары савлай дюньягъа белгили. Ол этген ахтарывланы дюньяда бирев де этмеген. Мурат бир миллетни башгъасына къаршы салмай, ол тарихни харап этгенни гьакъында талчыгъып яза. Ол – бизин эревюллю уланларыбызны бириси. Бек саламат ва гьакъыллы адам. Мен ону булан тыгъыс къурдашлыкъ юрютемен ва шогъар бек оьктеммен.
Гебек КЪОНАКЪБИЕВ,
оьз мухбирибиз.
