Янгы тувгъан яшланы башмайы лап тизив кюйде ишлеме башлай. Неге тюгюл, гьеч зат кар этмей, гьеч зат къазапландырмай, къыйнамай.
Башмайны рагьатлыгъы ва рагьатсызлыгъы – инсанны къаркъарасыны гьалын гьар якъдан гёрсетип бере. Адам аврумай буса, шо рагьат ишлей. Амма адам аврума башлагъанда буса, огъар гюч бола, аврувну гьалын яхшылашдырмакъ учун, къарышып ишлеме башлай. Башмай къаркъараны ишин ёрукълашдыра, къаркъара буса ону таъмин эте, къуллукъларын кюте.
Башмайы бузулса, адам оьле. Тек къаркъара бузулса да, башмай юрекни, бюйреклени кёмеги булан да ишлеп бола. Башмай – «гьакьыл сандыгъы». Шонда адамны англав-билим яшаву иш гёре. Шо саялы да, гьакъыл оьзюню тахы этип башмайны сайлагъан. О буса гьеч оьзге бир зат булан да тенглешдирме болмайгъан ишлени эте. Шо саялы да къаркъараны къалгъан санлары ону бары буйрукъларын-буварывларын кюте, огъар гюч бере.
Башмайгъа кёп гюч тарыкъ. Булай айтгъанда, шо бек ач ва ашамчыкъ зат, ара бёлмей тойгъанча азыкъ алып турма сюе. О къаркъараны ишин ёлгъа салып тура, арив юрютме къаст эте. Яхшы савлугъу булангъы ва ону сакълама сюеген, гьавада кёп айланагъан, ишни де, ялны да низамын билеген къаркъара башмайны толу кюйде таъмин этип бажара.
Олтуруп кёп ишлейген адамлар янгыз ашны кёп ашайгъанлыкъдан семирип, базыкъ болуп къалмай. Базыкълыкъ кемчилик деп гьисап этиле. Заманлар оьтген сайын, къаркъара да къартая, гючю тёбенлеше. Шону себеплери кёп: ярлы яшав, ашама ярамайгъан затланы ашав, къаркъараны гючюн алагъан, осаллашдырагъан къыйын гьаллар, олтуруп кёп башын ишлетив, къарыв бермейген ашланы ашав.
Нечик болса да, башмай рагьатлыгъын тас эте, къыйналып ишлеме башлай. Шо заман о оьз чараларын гёре: къаркъараны яшыртгъын, артгъа салгъан гючлерин арагъа чыгъара, ишге сала. Адам, мисал учун, бирден азма башлай. Шо гючлер де таманлыкъ этмесе, савлай къаркъараны яшаву учун айтардай агьамияты ёкъ санланы ишлетмей къоя, сёндюре. Мисал учун, аякълары, бутлары ишлемесе де, къаркъараны къалгъан яны яшап бола. Шо заманда башмайгъа къаркъараны къалгъан санларын ишлетме тынч бола.
Яда инсанны башы авуртма башлай, баш аврувлары тута. Врачлар шогъар онча тергев бермей, таблеткалаp берип къоя. Олар да кёмек этмей. Сонг баш аврувгъа юрек аврув къошула, сонг буса къан етишмей, адамны аякълары сувукъ бола башлай, бир-бирде, уюп, къурушуп къала. Адам онча авруйман деп де гьисап этмей. Ишге бара, ишден къайта, дарманлар ичип тербей. Аврувланы чакъырагъан ва инсанны инжитеген зат буса –къантамурланы ичинде къанны юрюшюне четим этеген тююрлер. Шолар башмайны тамурларында ерлешип олтура, тамурлар къысыла, къанны айланышы осаллаша. Сонг да, башмай юрекге гюч этип, шону уллу къыйынлыкъда ишлеме борчлу эте, къанны юрюшюн башгъа кюйде пайлай, бутланы къансыз къоя.
Олай болгъанда, баш аврувлар тутма башлагъанда, гьавада кёп болма, кёп юрюме, бажарыла буса, чапма башлагъыз. Эгер инсан юрюп, чабып, ишлеп болмай буса, ашайгъан къайдасын алышдырмай буса, оьзюне гюч алмакъ учун, къаркъарада шишик яралма башлай. Шишиклени заралсызы да, зараллысы да бола. Заралсызы, бир чыгъып, дагъы оьсмей. Яманы буса, Аллагь шондан сизин сакъласын, яман гюню булан иш гёре – шише, арта, оьсе, тамур ташлай. Сайки, башны талапларын кюте, огъар гюч-азыкъ бере.
Шолай азыкъ булан башмай гененип яшай, тек къаркъара уллу балагьгъа тарый. Олай болгъанда, къаркъара оьзюн якъламакъ, къорумакъ учун чара излей туруп, балагь шишикни яратып къоя. Шо буса башмайны ашатмакъ, огъар азыкъ бермек учун тарыкъ.
Шо саялы, англашынып къала, яман шишикни тайдырса да, химикатлар булан яда шавла уруп сёндюрсе де, шишик янгыдан оьсме башлай. Башмай буварып тура чы (огъар азыкъ тарыкъ, аждагьагъа йимик). Сонг шо янгыз оьзюн ойлашагъан йимик, шишик шишип, тамурлар атма башлай. Шо шишиклерден къайры, башмайгъа азыкъ-гюч алма дагъы ер ёкъ.
Шо саялы да ракдан уьстюн гелмек учун, кёп гезиклерде башгъа къайдаланы къоллайлар – отланы, герекли хас ашланы яда халкъ медицина гёрсетеген къайдаланы, гьатта дуаланы. Шолай гезиклерде къаркъараны артгъа салынып тургъан башгъа гючлери кёмекге геле. Муна шолай, онкологияда экстрасенслер, оьзге къайдалар кёмек этме бола.
Операциядан сонг да къаркъараны гючлерин янгыдан жыймакъ учун, кёп иш этме герек бола. Къысгъача айтгъанда, яшав къайдасын алышдырма, яшавгъа къаравларын, янашывун алышдырма герек. Шо буса – бек къыйын иш. Инг аслусу – къаркъараны гючлерин тарыкъ даражада сакъламакъ. Шону учун буса сав-саламат яшавну гьайын этме тюше.
Башмайны рагьатлыгъы ва рагьатсызлыгъы – инсанны къаркъарасыны гьалын гьар якъдан гёрсетип бере. Адам аврумай буса, шо рагьат ишлей. Амма адам аврума башлагъанда буса, огъар гюч бола, аврувну гьалын яхшылашдырмакъ учун, къарышып ишлеме башлай. Башмай къаркъараны ишин ёрукълашдыра, къаркъара буса ону таъмин эте, къуллукъларын кюте.
Башмайы бузулса, адам оьле. Тек къаркъара бузулса да, башмай юрекни, бюйреклени кёмеги булан да ишлеп бола. Башмай – «гьакьыл сандыгъы». Шонда адамны англав-билим яшаву иш гёре. Шо саялы да, гьакъыл оьзюню тахы этип башмайны сайлагъан. О буса гьеч оьзге бир зат булан да тенглешдирме болмайгъан ишлени эте. Шо саялы да къаркъараны къалгъан санлары ону бары буйрукъларын-буварывларын кюте, огъар гюч бере.
Башмайгъа кёп гюч тарыкъ. Булай айтгъанда, шо бек ач ва ашамчыкъ зат, ара бёлмей тойгъанча азыкъ алып турма сюе. О къаркъараны ишин ёлгъа салып тура, арив юрютме къаст эте. Яхшы савлугъу булангъы ва ону сакълама сюеген, гьавада кёп айланагъан, ишни де, ялны да низамын билеген къаркъара башмайны толу кюйде таъмин этип бажара.
Олтуруп кёп ишлейген адамлар янгыз ашны кёп ашайгъанлыкъдан семирип, базыкъ болуп къалмай. Базыкълыкъ кемчилик деп гьисап этиле. Заманлар оьтген сайын, къаркъара да къартая, гючю тёбенлеше. Шону себеплери кёп: ярлы яшав, ашама ярамайгъан затланы ашав, къаркъараны гючюн алагъан, осаллашдырагъан къыйын гьаллар, олтуруп кёп башын ишлетив, къарыв бермейген ашланы ашав.
Нечик болса да, башмай рагьатлыгъын тас эте, къыйналып ишлеме башлай. Шо заман о оьз чараларын гёре: къаркъараны яшыртгъын, артгъа салгъан гючлерин арагъа чыгъара, ишге сала. Адам, мисал учун, бирден азма башлай. Шо гючлер де таманлыкъ этмесе, савлай къаркъараны яшаву учун айтардай агьамияты ёкъ санланы ишлетмей къоя, сёндюре. Мисал учун, аякълары, бутлары ишлемесе де, къаркъараны къалгъан яны яшап бола. Шо заманда башмайгъа къаркъараны къалгъан санларын ишлетме тынч бола.
Яда инсанны башы авуртма башлай, баш аврувлары тута. Врачлар шогъар онча тергев бермей, таблеткалаp берип къоя. Олар да кёмек этмей. Сонг баш аврувгъа юрек аврув къошула, сонг буса къан етишмей, адамны аякълары сувукъ бола башлай, бир-бирде, уюп, къурушуп къала. Адам онча авруйман деп де гьисап этмей. Ишге бара, ишден къайта, дарманлар ичип тербей. Аврувланы чакъырагъан ва инсанны инжитеген зат буса –къантамурланы ичинде къанны юрюшюне четим этеген тююрлер. Шолар башмайны тамурларында ерлешип олтура, тамурлар къысыла, къанны айланышы осаллаша. Сонг да, башмай юрекге гюч этип, шону уллу къыйынлыкъда ишлеме борчлу эте, къанны юрюшюн башгъа кюйде пайлай, бутланы къансыз къоя.
Олай болгъанда, баш аврувлар тутма башлагъанда, гьавада кёп болма, кёп юрюме, бажарыла буса, чапма башлагъыз. Эгер инсан юрюп, чабып, ишлеп болмай буса, ашайгъан къайдасын алышдырмай буса, оьзюне гюч алмакъ учун, къаркъарада шишик яралма башлай. Шишиклени заралсызы да, зараллысы да бола. Заралсызы, бир чыгъып, дагъы оьсмей. Яманы буса, Аллагь шондан сизин сакъласын, яман гюню булан иш гёре – шише, арта, оьсе, тамур ташлай. Сайки, башны талапларын кюте, огъар гюч-азыкъ бере.
Шолай азыкъ булан башмай гененип яшай, тек къаркъара уллу балагьгъа тарый. Олай болгъанда, къаркъара оьзюн якъламакъ, къорумакъ учун чара излей туруп, балагь шишикни яратып къоя. Шо буса башмайны ашатмакъ, огъар азыкъ бермек учун тарыкъ.
Шо саялы, англашынып къала, яман шишикни тайдырса да, химикатлар булан яда шавла уруп сёндюрсе де, шишик янгыдан оьсме башлай. Башмай буварып тура чы (огъар азыкъ тарыкъ, аждагьагъа йимик). Сонг шо янгыз оьзюн ойлашагъан йимик, шишик шишип, тамурлар атма башлай. Шо шишиклерден къайры, башмайгъа азыкъ-гюч алма дагъы ер ёкъ.
Шо саялы да ракдан уьстюн гелмек учун, кёп гезиклерде башгъа къайдаланы къоллайлар – отланы, герекли хас ашланы яда халкъ медицина гёрсетеген къайдаланы, гьатта дуаланы. Шолай гезиклерде къаркъараны артгъа салынып тургъан башгъа гючлери кёмекге геле. Муна шолай, онкологияда экстрасенслер, оьзге къайдалар кёмек этме бола.
Операциядан сонг да къаркъараны гючлерин янгыдан жыймакъ учун, кёп иш этме герек бола. Къысгъача айтгъанда, яшав къайдасын алышдырма, яшавгъа къаравларын, янашывун алышдырма герек. Шо буса – бек къыйын иш. Инг аслусу – къаркъараны гючлерин тарыкъ даражада сакъламакъ. Шону учун буса сав-саламат яшавну гьайын этме тюше.
