Гьалиги заманда юртну бир башындан бириси башына ерли 10 чакъырым ёл оьтмеге герек бола…
Лап да аслусу, мунда оьмюр сюрегенлени умуми санаву бир кюйде турмай, даим оьсе. Шолайлыкъда, йылда ерли къумукъ ожакъларда янгы тувгъан 300 яшны тавушу янгыра…
Юртдагъы 3 орта билим береген школаланы гьар йыл дегенлей 100-ден де кёп охувчу яшлар тамамлай. Шоланы арасында 1 номерлиси лап да тезги ва уллусу санала.
Бугюнлерде, дагъы да ачыкълашдырып айтгъанда, февраль айны 20-нда эсгерилген орта умуми билим береген орта школаны абзарында оьтгерилген митинг къаягентлилени чи нечик де, айлана якъдагъы юртларда яшайгъанланы да тергевюн тартмай ва къуршамай болмады.
Неге тюгюл, ДР-ни Гьукуматыны 357Р номерли 2014-нчю йылны ноябр айындагъы республикабыздагъы гёчювюл гьайванчылыкъда башалман кюйде амалгъа гелген юртларына айрыча административ статус беривюне байлавлу буюруву (распоряжение) ерли халкъланы разисизлигин тувдура. Шолай, ерли халкъ булан гьакълашмай этилинеген ишлер де оланы къаршылыкъ билдирип митинглеге чыкъмагъа борчлу этегени англашыла.
– Гьюрметли къаягентлилер, мени сиз биригиз де танымай тюгюлсюз, – деп башлады оьзюню сёзюн Къаягент райондагъы сиптечи группаны башчысы, Къумукъ милли мажлисни район къурумуну председатели Нуцалхан Нуцалханов, – гьали-гьалилерде школаны жыйынлар залында биз райондагъы ГУП-ланы топуракъларыны къысматына байлавлу болуп оланы акциялашдырывгъа къаршылыкъ билдирип, топуракъланы ерли муниципал къурувларыны еслигине бермеге тарыкъ деген къараргъа гелдик. Шо кююнде бизин юртланы жамиятлары райондагъы гёчювюл гьайванчылыкъны топуракъларын да республика еслигинден тайдырып, ерли муниципал къурулувларына тапшурмакъны талап этебиз. Ол гюнлерде Башлыгентде болгъан Гьапкъайгент, Тёбенгент, Жавангент юртланы жамиятлары – мингден де кёп адам шо талапны толу кюйде якълайгъанын ачыкъдан ташдырды. Бугюнгю жыйында да мингден де къолай гьюсемегентлилер, къаранайавуллар, алхожагентлилер ва эки де Къаягентни жамиятларыны вакиллери ортакъчылыкъ этегени гьакъда да айрыча эсгермеге герек. Узун сёзню къысгъасы, шу гюнлюк низамгъа салынгъан масъалагъа байлавлу болуп биз, жыйынны ортакъчылары, бугюн де бир къараргъа гелербиз деп ойлайман. Шогъар байлавлу сизин учун, бар буса, соравлагъа жавап бермеге де гьазирмен. Буюругъуз!
– Къаягент районда гёчювюл гьайванчылыкъны топуракълары нече гектар майдан ерни бийлеген?
– Бизге белгили болгъан кююнде, районда гёчювюл гьайванчылыкъны топуракълары, умуми кюйде алгъанда, 16 минг гектар майданны елеген деп гьисапгъа алынгъан.
– Къайсы районлагъа берилген, олар шо ерлерден нечик ва не учун пайдалана?
– Лаваша, Агъул, Сергокъала ва Дахадаев районлагъа берилген. Шо ерлерден-отлавлукълардан пайдаланагъанлар бизин районгъа, республикагъа ва пачалыкъгъа асув бермей. Сюйген кюйде оьз пайдаларына къоллай. Шогъар да къарамайлы, республикабызны Гьукуматыны уьстде эсгерилген буюрувуна гёре къотан хозяйстволарда башалман кюйде амалгъа гелген законсуз юртланы закон булан гертилеме умут этиле.
– Сиз халкъ булан гьакълашагъаныгъыз яхшы, тек шолай буюрувланы яшавгъа чыгъарма деп танглангъан къурумларда болгъанмысыз, олар не дей?
– Болгъанбыз, ДР-ни мал-матагь ва юстиция министерликлеринде болгъанбыз. Гьалиги министрлер шо къотанларда юртлар бугюн къурулмагъан, гьали болгъунча неге къурма къоя эдигиз деп бетлей. Тек биз шолай алда болгъан янгылышлагъа дагъы да бойсынма хыял этмейбиз ва гележек варислерибизни алдында бетибиз, намусубуз ярыкъ болгъанны сюебиз. Шо саялы да ГУП-ланы ва гёчювюл гьайванчылыкъны топуракъларын ерли муниципал къурулувларына берип, сонг шо башалман кюйде къурулгъан юртланы къысматына да оьзтёрече янашмагъа тарыкъ боладыр деп ойлайбыз. Демек, олар ерли муниципал къурулувларына табии болмагъа тарыкъ.
Районну сиптечи группасыны башчысыны сёйлевюнден ва соравлагъа берилген жавапларындан сонг да митингде чыгъып оьз пикруларын малим этген ёлдашлар аз тюгюл эди.
– Бизин халкъыбыз арта, топуракъларыбыз буса артмай ва къолдан чыгъарыла, – деп, разисизлик билдирип сёйледи загьматны ветераны къаягентли гьюрметли тамаза Магьаммат Гьажимуратов. – Бугюн арагъа салынгъан агьамиятлы масъаланы мен толу кюйде англайман. Эгер де шулай буюрув яшавгъа чыгъарылса, бизин къалгъан топуракъларыбыз да къолдан чыгъарылажагъы гьакъ. Биз оьз топуракъларыбызны къолдан чыгъарма рази тюгюлбюз.
– Биз, къумукълар, гьали болгъунча юхлап тургъаныкъ таман, – деп узатды оьзюню сёзюн ругьани Абдулхаликъ Дадаев. – Шо топуракъланы бизге ата-бабаларыбыз къоллавгъа-есликге деп къоюп гетген. Оланы къолдан чыгъарсакъ, бизин артыбыздан гелеген наслуларыбызны гележеги нечик болур?! Совет гьукумат бузулгъандан сонг шону бары да къыйынлыкъларын неге къумукъ халкъ гётерме герек деген соравгъа уьстдеги гьакимлерибизге жавап бермеге тюше. Къумукъну къыйыкъсытып, оьзге миллетлени пайдаларын якълайгъанлыкъ эришивлюклени-давлашывланы ёлу экени гьакъда да унутма тюшмей.
Митингде болгъан сёйлевлени, талапланы жамын чыгъара туруп, шоланы толу кюйде якълап, Къумукъ милли мажлисни исполкомуну председатели Зайнитдин Сулейманов да арагъа салынгъан масъалагъа байлавлу болуп ону ортакъчыларына оьзюню пикруларын ва ойларын малим этди.
Шолайлыкъда, митингни ортакъчыларыны толу кюйдеги разилиги булан эсгерилген буюрувну гери урмакъ деген къарары къабул этилинди. Неге тюгюл, ГУП-ланы ва гёчювюл гьайванчылыкъны топуракъларын ерли халкълар булан гьакълашмайлы, законсуз кюйде, башалман къурулгъан юртлагъа берив ва акциялашдырыв гьалланы бирден-бир гьакитмеге имканлы. О саялы бары да дагъыстан халкълагъа зараллы шулай буюрувну яшавгъа чыгъарыв давлашывлагъа гелтирмеге болагъаны булан разилешмеге тюшмей.
Бизге белгили болгъан кюйде, артындагъы гюн Оьтемишде болгъан митингни ортакъчылары да Башлыгентде ва Къаягентде болгъан жыйынланы къарарларын толу кюйде якълагъан.
Лап да аслусу, мунда оьмюр сюрегенлени умуми санаву бир кюйде турмай, даим оьсе. Шолайлыкъда, йылда ерли къумукъ ожакъларда янгы тувгъан 300 яшны тавушу янгыра…
Юртдагъы 3 орта билим береген школаланы гьар йыл дегенлей 100-ден де кёп охувчу яшлар тамамлай. Шоланы арасында 1 номерлиси лап да тезги ва уллусу санала.
Бугюнлерде, дагъы да ачыкълашдырып айтгъанда, февраль айны 20-нда эсгерилген орта умуми билим береген орта школаны абзарында оьтгерилген митинг къаягентлилени чи нечик де, айлана якъдагъы юртларда яшайгъанланы да тергевюн тартмай ва къуршамай болмады.
Неге тюгюл, ДР-ни Гьукуматыны 357Р номерли 2014-нчю йылны ноябр айындагъы республикабыздагъы гёчювюл гьайванчылыкъда башалман кюйде амалгъа гелген юртларына айрыча административ статус беривюне байлавлу буюруву (распоряжение) ерли халкъланы разисизлигин тувдура. Шолай, ерли халкъ булан гьакълашмай этилинеген ишлер де оланы къаршылыкъ билдирип митинглеге чыкъмагъа борчлу этегени англашыла.
– Гьюрметли къаягентлилер, мени сиз биригиз де танымай тюгюлсюз, – деп башлады оьзюню сёзюн Къаягент райондагъы сиптечи группаны башчысы, Къумукъ милли мажлисни район къурумуну председатели Нуцалхан Нуцалханов, – гьали-гьалилерде школаны жыйынлар залында биз райондагъы ГУП-ланы топуракъларыны къысматына байлавлу болуп оланы акциялашдырывгъа къаршылыкъ билдирип, топуракъланы ерли муниципал къурувларыны еслигине бермеге тарыкъ деген къараргъа гелдик. Шо кююнде бизин юртланы жамиятлары райондагъы гёчювюл гьайванчылыкъны топуракъларын да республика еслигинден тайдырып, ерли муниципал къурулувларына тапшурмакъны талап этебиз. Ол гюнлерде Башлыгентде болгъан Гьапкъайгент, Тёбенгент, Жавангент юртланы жамиятлары – мингден де кёп адам шо талапны толу кюйде якълайгъанын ачыкъдан ташдырды. Бугюнгю жыйында да мингден де къолай гьюсемегентлилер, къаранайавуллар, алхожагентлилер ва эки де Къаягентни жамиятларыны вакиллери ортакъчылыкъ этегени гьакъда да айрыча эсгермеге герек. Узун сёзню къысгъасы, шу гюнлюк низамгъа салынгъан масъалагъа байлавлу болуп биз, жыйынны ортакъчылары, бугюн де бир къараргъа гелербиз деп ойлайман. Шогъар байлавлу сизин учун, бар буса, соравлагъа жавап бермеге де гьазирмен. Буюругъуз!
– Къаягент районда гёчювюл гьайванчылыкъны топуракълары нече гектар майдан ерни бийлеген?
– Бизге белгили болгъан кююнде, районда гёчювюл гьайванчылыкъны топуракълары, умуми кюйде алгъанда, 16 минг гектар майданны елеген деп гьисапгъа алынгъан.
– Къайсы районлагъа берилген, олар шо ерлерден нечик ва не учун пайдалана?
– Лаваша, Агъул, Сергокъала ва Дахадаев районлагъа берилген. Шо ерлерден-отлавлукълардан пайдаланагъанлар бизин районгъа, республикагъа ва пачалыкъгъа асув бермей. Сюйген кюйде оьз пайдаларына къоллай. Шогъар да къарамайлы, республикабызны Гьукуматыны уьстде эсгерилген буюрувуна гёре къотан хозяйстволарда башалман кюйде амалгъа гелген законсуз юртланы закон булан гертилеме умут этиле.
– Сиз халкъ булан гьакълашагъаныгъыз яхшы, тек шолай буюрувланы яшавгъа чыгъарма деп танглангъан къурумларда болгъанмысыз, олар не дей?
– Болгъанбыз, ДР-ни мал-матагь ва юстиция министерликлеринде болгъанбыз. Гьалиги министрлер шо къотанларда юртлар бугюн къурулмагъан, гьали болгъунча неге къурма къоя эдигиз деп бетлей. Тек биз шолай алда болгъан янгылышлагъа дагъы да бойсынма хыял этмейбиз ва гележек варислерибизни алдында бетибиз, намусубуз ярыкъ болгъанны сюебиз. Шо саялы да ГУП-ланы ва гёчювюл гьайванчылыкъны топуракъларын ерли муниципал къурулувларына берип, сонг шо башалман кюйде къурулгъан юртланы къысматына да оьзтёрече янашмагъа тарыкъ боладыр деп ойлайбыз. Демек, олар ерли муниципал къурулувларына табии болмагъа тарыкъ.
Районну сиптечи группасыны башчысыны сёйлевюнден ва соравлагъа берилген жавапларындан сонг да митингде чыгъып оьз пикруларын малим этген ёлдашлар аз тюгюл эди.
– Бизин халкъыбыз арта, топуракъларыбыз буса артмай ва къолдан чыгъарыла, – деп, разисизлик билдирип сёйледи загьматны ветераны къаягентли гьюрметли тамаза Магьаммат Гьажимуратов. – Бугюн арагъа салынгъан агьамиятлы масъаланы мен толу кюйде англайман. Эгер де шулай буюрув яшавгъа чыгъарылса, бизин къалгъан топуракъларыбыз да къолдан чыгъарылажагъы гьакъ. Биз оьз топуракъларыбызны къолдан чыгъарма рази тюгюлбюз.
– Биз, къумукълар, гьали болгъунча юхлап тургъаныкъ таман, – деп узатды оьзюню сёзюн ругьани Абдулхаликъ Дадаев. – Шо топуракъланы бизге ата-бабаларыбыз къоллавгъа-есликге деп къоюп гетген. Оланы къолдан чыгъарсакъ, бизин артыбыздан гелеген наслуларыбызны гележеги нечик болур?! Совет гьукумат бузулгъандан сонг шону бары да къыйынлыкъларын неге къумукъ халкъ гётерме герек деген соравгъа уьстдеги гьакимлерибизге жавап бермеге тюше. Къумукъну къыйыкъсытып, оьзге миллетлени пайдаларын якълайгъанлыкъ эришивлюклени-давлашывланы ёлу экени гьакъда да унутма тюшмей.
Митингде болгъан сёйлевлени, талапланы жамын чыгъара туруп, шоланы толу кюйде якълап, Къумукъ милли мажлисни исполкомуну председатели Зайнитдин Сулейманов да арагъа салынгъан масъалагъа байлавлу болуп ону ортакъчыларына оьзюню пикруларын ва ойларын малим этди.
Шолайлыкъда, митингни ортакъчыларыны толу кюйдеги разилиги булан эсгерилген буюрувну гери урмакъ деген къарары къабул этилинди. Неге тюгюл, ГУП-ланы ва гёчювюл гьайванчылыкъны топуракъларын ерли халкълар булан гьакълашмайлы, законсуз кюйде, башалман къурулгъан юртлагъа берив ва акциялашдырыв гьалланы бирден-бир гьакитмеге имканлы. О саялы бары да дагъыстан халкълагъа зараллы шулай буюрувну яшавгъа чыгъарыв давлашывлагъа гелтирмеге болагъаны булан разилешмеге тюшмей.
Бизге белгили болгъан кюйде, артындагъы гюн Оьтемишде болгъан митингни ортакъчылары да Башлыгентде ва Къаягентде болгъан жыйынланы къарарларын толу кюйде якълагъан.
Къ. КЪАРАЕВ.
СУРАТЛАРДА: Къаягентде болгъан митингден гёрюнюшлер.
Автор чыгъаргъан суратлар.
