Светлана ТАХАЛАЕВА: «Къайсы ёл булан юрютежегин билмеймен»
Къаттыгюн эрте туруп юртгъа барма гьазирленемен. Шагьар гьали де юхудан уянып битмеген. Гьаман да йимик, такси чакъыраман. Тек бу гезик мени ёл сапарым шонча да къужурлу болар деп эсиме гелмей эди. Абзаргъа чыгъып, къаршы алдымда токътагъан машинни эшигин ачып, адатлы «салам алейкумну» айтагъанны орнунда, манг болуп токътагъанман. Гьайдавчуну еринде башына шавлалы гьайдакъ явлукъну байлагъан эсли къатынгишини гёремен. Ол мени адашгъанымны эс этип: «Олтуругъуз. Мен машинни яман гьайдамайман. Сизин тарыкъ еригизге эсен-аман етишдирежекмен», – деп иржайды ва къолу булан ишара этип, янында олтурма чакъырды.
Ёлда таныш болдукъ, къайда ишлейгенимни яшыра турмадым ва соравларым булан инжитежегимни алданокъ англатдым.
Светлана Тахалаева таксистни касбусун юрютегенли 7 йылдан да артыкъ бола экен. Огъар оьзюне де бираздан 60 йыл битежек.
– Агьлю яшавум тюзелмеди. Шогъар ким артыкъ айыплы болгъанын гьали айта турмайым. Мен эримден айрылдым ва къызым булан янгыз къалдым. Ону уьйлендирген сонг, бары да авараларым башымдан таяр деп эсиме геле эди, тек ону тоюндан сонг герти аваралар янгы башлана болгъанын англадым. (Кюлей).
Къызыма эки эгиз къызъяш тувду. Тек Аллагь буюргъандыр дагъы, тувмадан яшлар бувма аврувгъа тарыгъан эди. Олар менден арек тура эди. Шогъар да къарамай, жумада бир нече керен азиз балаларымны гёрме, къызыма кёмек этмеге бара эдим. Ондан къайры, эсли чагъына етишген атам-анамны да унутмагъа ярамай чы. Минип автобусгъа юртума барма заман да таба эдим. Торунларым оьсе туруп, аваралар артды, оланы санаторийге яда яйлыкъ лагерге алып барма тюше эди. Муна шо заман, эркъардашларыма яда гиевюме палан ерге етишдир деп къачан болгъанча тилеп туражакъман деп, оьзюме машин сатып алма токъташдым.
– Машин алгъанча, ону гьайдама уьйренме тарыкъ тюгюлмю дагъы?
– Алда, жагьил заманларымда, мен машинни яхшы гьайдай эдим. Ветеринар врач болуп ишлегенмен. Юртлардан гелеген чакъырывлагъа бизин управление берген машинни оьзюм гьайдап ерлеге бара эдим. Огь, о заман мени айланамда нечакъы къайдагъы ялаябывлар, айтды-къуйтдулар юрюлюп турду. Сайки: «Паланча машинге де минип янгыз гетегенин гёрюп турабыз, ол къайда барагъанын ким биле?» – деп сёйлей эдилер. Атам-анамны, дос-къардашны къазаплы талапларындан нечик арчылагъанны билмей эдим. Эримден айрылгъаныма да шо себеп болду бугъай. Магъа ишимни къоймагъа тюшдю.
– Сиз юрютеген «Киа-Рио» учуз машин тюгюл. Шону сатып алмакъ учун, кимни буса да имканлыгъы бардыр деп эсиме гелмей. Сиз, янгыз турагъан къатынгиши, нечик бажардыгъыз?
– Мен не машинни сатып алайым деп хыйлы заман ойлашып турдум. Оьзюм сюегениме акъчам етишмей эди. Шо заман, шюкюр Аллагьгъа, бир фирманы билдиривюн гёрдюм. Олар алывчулагъа машинлерини багьасын бёлюп-бёлюп тёлемеге ихтияр бере эди. Озокъда, мен шондан шоссагьат пайдаландым ва эки йылдан, Аллагь буюрса, машинни толу багьасын къайтаражакъман.
Башлап ичине гирме къоркъа эдим. Мен машин гьайдамагъаным нече йыллар бола. Тек нечик де, арадан эки жума оьтюп, атам-анамны уьстюне бардым. Атам мени машин булан гёргенде бек ачувланар деп тура эдим. Тек ол: «Тюз этгенсен, къызым, машин ала болгъан сонг, яхшысын алма герек!» – деди. Анам буса: «Муна дагъы да башыма бир авара, гьали болгъанча машин гьайдайгъан уланларым саялы къыйнала эдим, гьали къызым учун да талчыкъма тюшежек», – деп хонтурланды.
Юртлуларым мен такси гьайдавчу болуп ишлейгенимни билгенде, оланы янындан этилеген танкъытланы, оьпке-айыпланы эби-баву ёкъ эди.
Тек мен алдагъы пысып турардай чагъындагъы Светлана тюгюлмен. Къатынлагъа авлакъларда каза урма ва оьзге авур къол загьматны юрютме ярай, амма машинни гьайдама ихтияры ёкъ деп сёйлейгенлени тез ерине сала эдим.
– Чакъырывгъа гелгенде, оьзгелер де мени йимик тамаша боламы? Ондан къайры, адамланы арасында гьонкъа тайпа да азмы?..
– Бир гезик зенг гелди, сёйлейген адамлар оьзлени хоншу Мычыгъышгъа етишдиргенни сюелер. Гече сагьат 10 битген вакъти. Мен о ёлланы билмеймен, ондан къайры, гече вакъти, ёлда юхлап къалардан къоркъаман. Ёкъ, мен онда бармасман деп турагъанда, зенг этгенлер 17–18 йыллар болагъан уланлар экенин билдим. Бириси: «Бажив, мен анама бугюн къайтажакъман, – деп сёз бергенмен. – Мен сизге ёлну гёрсетежекмен», – дегенде, бары да къоркъувларымны унутуп, яшланы ерине етишдирдим.
Озокъда, кепинге гелмейген мюгьлетлер де болмай къалмай. Эсирген эргиши оьзюн гьаракъы сатагъан тюкенге етишдирмекни талап эте. Тюкенге етишгенде машинни ичинден чыкъма сюймей. «Чачынгдан тутуп буссагьат сюйреп машинден чыгъарарман», – дегенде, тез ёлуна тюшдю.
Бир гюн таксиме анасы булан гиччи къызъяш олтурду, ол мени гёргенде ону сююнчлю гьислерин айтып битдирмеге къыйын эди. Бирдагъы бир гюн эсли къатынгиши къаршы болду. Ол ерине етишгенче бурнуну тюбюнден хонтурлана турду ва къарсалавларындан машинде сумкасын унутуп гетди. Мен ону табып, сумкасын къайтаргъанда, ону бетин гёрмеге герек эди.
– Дагъыстанны ёлларын аманлы деп санама кёп къыйын. Артдагъы йылларда республикада машинлени гьайдайгъан къатынланы санаву арта. Олар ёлларда артыкъ сакъ болмакъны агьамиятлыгъын эргишилерден артыкъ билеми? Сиз нечик ойлашасыз?
– Тюзюн айтгъанда, бизин ёллар – бек къоркъунчлу ёллар. Низамсызлыкъ, жавапсызлыкъ эркин кюйде бар десем, бир де къопдурув болмас. Оьзгелени билмеймен, тек мен машинимни бек сакъ кюйде гьайдайман, янгыз оьзюмню ойлашмайман, янымдагъы адамны аманлыгъын да унутмайман. Таксист психолог болмагъа герек.Янымдагъы адамны гёнгю хош буса, лакъыр булан якълама къарайман, эгер де пашман буса, экибиз де иннемей турабыз.
Бизин нече де гёзел Ватаныбыз бар экенге мен туристлени алып юрюме башлагъанда тюшюндюм. Гьали торунларымны шо ерлеге заманда бир алып юрюймен. Яшавума кант этмеймен, Аллагьутаала магъа кёмекге табылагъанын гьис этемен. Магъа: «Сен палан заманда не этежексен?» – деп сорайгъанда, даим бир жавап беремен. «Магъа сорамагъыз. Яратгъаным мени къайсы ёл булан юрютежегин билмеймен», – деп жавап къайтараман.
Ёлда таныш болдукъ, къайда ишлейгенимни яшыра турмадым ва соравларым булан инжитежегимни алданокъ англатдым.
Светлана Тахалаева таксистни касбусун юрютегенли 7 йылдан да артыкъ бола экен. Огъар оьзюне де бираздан 60 йыл битежек.
– Агьлю яшавум тюзелмеди. Шогъар ким артыкъ айыплы болгъанын гьали айта турмайым. Мен эримден айрылдым ва къызым булан янгыз къалдым. Ону уьйлендирген сонг, бары да авараларым башымдан таяр деп эсиме геле эди, тек ону тоюндан сонг герти аваралар янгы башлана болгъанын англадым. (Кюлей).
Къызыма эки эгиз къызъяш тувду. Тек Аллагь буюргъандыр дагъы, тувмадан яшлар бувма аврувгъа тарыгъан эди. Олар менден арек тура эди. Шогъар да къарамай, жумада бир нече керен азиз балаларымны гёрме, къызыма кёмек этмеге бара эдим. Ондан къайры, эсли чагъына етишген атам-анамны да унутмагъа ярамай чы. Минип автобусгъа юртума барма заман да таба эдим. Торунларым оьсе туруп, аваралар артды, оланы санаторийге яда яйлыкъ лагерге алып барма тюше эди. Муна шо заман, эркъардашларыма яда гиевюме палан ерге етишдир деп къачан болгъанча тилеп туражакъман деп, оьзюме машин сатып алма токъташдым.
– Машин алгъанча, ону гьайдама уьйренме тарыкъ тюгюлмю дагъы?
– Алда, жагьил заманларымда, мен машинни яхшы гьайдай эдим. Ветеринар врач болуп ишлегенмен. Юртлардан гелеген чакъырывлагъа бизин управление берген машинни оьзюм гьайдап ерлеге бара эдим. Огь, о заман мени айланамда нечакъы къайдагъы ялаябывлар, айтды-къуйтдулар юрюлюп турду. Сайки: «Паланча машинге де минип янгыз гетегенин гёрюп турабыз, ол къайда барагъанын ким биле?» – деп сёйлей эдилер. Атам-анамны, дос-къардашны къазаплы талапларындан нечик арчылагъанны билмей эдим. Эримден айрылгъаныма да шо себеп болду бугъай. Магъа ишимни къоймагъа тюшдю.
– Сиз юрютеген «Киа-Рио» учуз машин тюгюл. Шону сатып алмакъ учун, кимни буса да имканлыгъы бардыр деп эсиме гелмей. Сиз, янгыз турагъан къатынгиши, нечик бажардыгъыз?
– Мен не машинни сатып алайым деп хыйлы заман ойлашып турдум. Оьзюм сюегениме акъчам етишмей эди. Шо заман, шюкюр Аллагьгъа, бир фирманы билдиривюн гёрдюм. Олар алывчулагъа машинлерини багьасын бёлюп-бёлюп тёлемеге ихтияр бере эди. Озокъда, мен шондан шоссагьат пайдаландым ва эки йылдан, Аллагь буюрса, машинни толу багьасын къайтаражакъман.
Башлап ичине гирме къоркъа эдим. Мен машин гьайдамагъаным нече йыллар бола. Тек нечик де, арадан эки жума оьтюп, атам-анамны уьстюне бардым. Атам мени машин булан гёргенде бек ачувланар деп тура эдим. Тек ол: «Тюз этгенсен, къызым, машин ала болгъан сонг, яхшысын алма герек!» – деди. Анам буса: «Муна дагъы да башыма бир авара, гьали болгъанча машин гьайдайгъан уланларым саялы къыйнала эдим, гьали къызым учун да талчыкъма тюшежек», – деп хонтурланды.
Юртлуларым мен такси гьайдавчу болуп ишлейгенимни билгенде, оланы янындан этилеген танкъытланы, оьпке-айыпланы эби-баву ёкъ эди.
Тек мен алдагъы пысып турардай чагъындагъы Светлана тюгюлмен. Къатынлагъа авлакъларда каза урма ва оьзге авур къол загьматны юрютме ярай, амма машинни гьайдама ихтияры ёкъ деп сёйлейгенлени тез ерине сала эдим.
– Чакъырывгъа гелгенде, оьзгелер де мени йимик тамаша боламы? Ондан къайры, адамланы арасында гьонкъа тайпа да азмы?..
– Бир гезик зенг гелди, сёйлейген адамлар оьзлени хоншу Мычыгъышгъа етишдиргенни сюелер. Гече сагьат 10 битген вакъти. Мен о ёлланы билмеймен, ондан къайры, гече вакъти, ёлда юхлап къалардан къоркъаман. Ёкъ, мен онда бармасман деп турагъанда, зенг этгенлер 17–18 йыллар болагъан уланлар экенин билдим. Бириси: «Бажив, мен анама бугюн къайтажакъман, – деп сёз бергенмен. – Мен сизге ёлну гёрсетежекмен», – дегенде, бары да къоркъувларымны унутуп, яшланы ерине етишдирдим.
Озокъда, кепинге гелмейген мюгьлетлер де болмай къалмай. Эсирген эргиши оьзюн гьаракъы сатагъан тюкенге етишдирмекни талап эте. Тюкенге етишгенде машинни ичинден чыкъма сюймей. «Чачынгдан тутуп буссагьат сюйреп машинден чыгъарарман», – дегенде, тез ёлуна тюшдю.
Бир гюн таксиме анасы булан гиччи къызъяш олтурду, ол мени гёргенде ону сююнчлю гьислерин айтып битдирмеге къыйын эди. Бирдагъы бир гюн эсли къатынгиши къаршы болду. Ол ерине етишгенче бурнуну тюбюнден хонтурлана турду ва къарсалавларындан машинде сумкасын унутуп гетди. Мен ону табып, сумкасын къайтаргъанда, ону бетин гёрмеге герек эди.
– Дагъыстанны ёлларын аманлы деп санама кёп къыйын. Артдагъы йылларда республикада машинлени гьайдайгъан къатынланы санаву арта. Олар ёлларда артыкъ сакъ болмакъны агьамиятлыгъын эргишилерден артыкъ билеми? Сиз нечик ойлашасыз?
– Тюзюн айтгъанда, бизин ёллар – бек къоркъунчлу ёллар. Низамсызлыкъ, жавапсызлыкъ эркин кюйде бар десем, бир де къопдурув болмас. Оьзгелени билмеймен, тек мен машинимни бек сакъ кюйде гьайдайман, янгыз оьзюмню ойлашмайман, янымдагъы адамны аманлыгъын да унутмайман. Таксист психолог болмагъа герек.Янымдагъы адамны гёнгю хош буса, лакъыр булан якълама къарайман, эгер де пашман буса, экибиз де иннемей турабыз.
Бизин нече де гёзел Ватаныбыз бар экенге мен туристлени алып юрюме башлагъанда тюшюндюм. Гьали торунларымны шо ерлеге заманда бир алып юрюймен. Яшавума кант этмеймен, Аллагьутаала магъа кёмекге табылагъанын гьис этемен. Магъа: «Сен палан заманда не этежексен?» – деп сорайгъанда, даим бир жавап беремен. «Магъа сорамагъыз. Яратгъаным мени къайсы ёл булан юрютежегин билмеймен», – деп жавап къайтараман.
Читать также