«Мени йылларым – мени байлыгъым»

Мен сексен чагъыма чыгъып барагъан адамман. Хыйлы аврувлагъа да, сыркъавлагъа да тарыдым. Шюкюр Аллагьгъа, Яратгъанымны шабагьаты болгъандыр. Яшавум давам этиле…




Мюкюр боламан, нечакъы айланч буса да, яшав яхшы зат. Гёммек тюслю артсыз-ахырсыз алам. Язбашгъы аллы-гюллю талалар. Къышгъы сомалакъдай акъ къар басгъан авлакълар, сюйгенинге сыр чечеген сют ай ярыкъ гечелер…




Дюр, дюр, дюнья яшав – уллу ниъмат.




Дюньядагъы бары да адамлагъа талайлы кюйде шо ниъматдан узакъ йыллар оьмюр сюрмекни ёрайман.




«Мени йылларым – мени байлыгъым», шулай баш салып, мен оьзюмню яшавнамемни язма тавакаллыкъ этгенмен. Худайымдан шо уллу умутума етишмеге насип тилеймен.




Бугюн де узатылып турагъан эсгерилген язылыв эсделиклеримде «Жан азыгъым» деген бёлюк бар. Шо бёлюк аслу гьалда бу 2017-нчи йылда ­оьзюне 100 йыл тамамланагъан къумукъ анадаш «Ёлдаш» газет булан байлавлу.






Бу макъалада шо бёлюкню материалы къысгъартылып бериле. 










… 1945-нчи Уллу Ватан дав битген йыл мен ата юртум Тёбен Къазанышдагъы орта школагъа охумагъа тюшдюм. Дарслар Таргъу шавхалланы тухуму Найип Жаммалютдюнден, къатыны Бийке Патиматдан къалгъан бинада юрюле эди.














Уьстюнлюкню гюню – шо йылны май айыны 9-у бугюн йимик эсимде. Яшда гёрген яшынмай экен.














…Юртну «къапусуну» (Найип яша­гъан бинагъа «Къапу» дей эди) къабургъасындан оьтеген уллу орам гюп-гюп болуп токътагъан халкъдан тыгъылып толгъан. Биревлер йырлай, биревлер бийий, биревлер давдан къайтмай къалгъан амалларын эсгерип йылай. Орам бойну ахшам болгъанда авлакъдан балаларына етишме алгъасайгъан ана къой сиривдей гьасиретли «вав-в» деп мангырав аваз елеген…














Шо йыл язда таркъалып битмеген яралары булан Ленинграддагъы госпитальдан бир санитар къатын атабызны юртгъа етишдирип гетди.














…Арадан бир йыл оьтдю. Атабызны яралары терсейип, ону Магьачкъаладагъы республика азарханагъа етишдирдилер. Анам Умукюсюм булан атамны узата туруп, шагьаргъа мен де гелдим. Анам да, мен де тахшагьарны ортасындагъы майданны къабургъасында ерлешген уьйде яшайгъан агъав­ларда токътадыкъ. Анамны эркъардашы Абдулгьамит Атаев «Ленин ёлу» (гьали «Ёлдаш») газетде экономика бёлюкню заведующийи болуп ишлей эди.














«Танг белги бермеген вакъти. Уянгъанман. Агъавум ичиндеги уьйде машинкасында токътавсуз «танкъ» эте. Сав гече юхламай газетге макъала яза болгъан экен.














Артындагъы гюнню эртенинде къалмукъчай ичме олтургъанда, къарайман, столну уьстюнде газет бар. Биринчи класны битдиргенмен чи. Гьарпланы да билемен. Газетни биринчи бетиндеги сёзню де охудум.














«Ленин йолу» деп язылгъан эди. Экинчи бетинде алда агъавум бир колхозну бригадирин сёгюп, яман танкъыт этип язгъан макъала да бар эди. Табан тиреп, гьар гьарпын бирерлеп айта туруп, бек къаст этип, шону да охудум.














…Балики, сонггъа таба мендеги журналист касбугъа, жан азыкъгъа, сёз усталыкъгъа гьасиретлик шо гюн эртен уянгъандыр. Балики, гиччи агъавум, аты айтылгъан шаир Басир Атаев, атамны иниси, къумукъ тилден дарс береген муаллим Наби, ону къызардашы, РСФСР-ни ат къазангъан муаллими Рабият себеп болгъандыр?














…Арадан йыллар оьтдю. Яхшы къыйматлагъа школаны битдирдим. Москвада къызыл диплом булан оьр билим алып къайтдым. Печатда пачалыкъ сырланы сакълайгъан управлениеде старший редактор, начальникни орунбасары болуп ишледим. Ишим аслу гьалда «Ленин ёлу» газет булан байлавлу эди.














… 1963-нчю йылны сентябр айында, газетни редакциясында, онда ишлейген гьар къуллукъчу булан айрыча таныш болдум. Олар барысы да менден хыйлы уллу эди. Гьатта атамны тенглилери де бар эди. Амма арадан аз заман да гетмей, мен оьзюмню тенглилеримни арасында йимик гьис этеген, тенглилерим йимик ачылып-чечилип аралыкъ тутагъан болдум.














Шондан сонг муна 53 йыллар оьтюп тура, оланы барысы да дегенлей дюньядан гетген, тек шо асил къылыкълы, пагьмулу адамланы ярыкъ келпети гёз алдымдан таймагъан, оланы рагьмулу янашывуну исивюн бугюн де гьис этемен.














Мен редакциягъа янгы гелгенде онда ишлеп гетген машгъур адамларыбыз Абдулвагьап Сулеймановну, Аткъай Гьажаматовну, Анвар Гьажиевни ругьуну таъсири сёнюп битмеген эди.














Шо йылларда магъа «Ленин ёлу» газетни редакциясында жан азыкъны айбат татывун татытгъан адамланы барысыны да атларын эсгермей болмайман. Неге тюгюл, олар мени юрегимни эс тарихине даимге гиргенлер. Муна олар:









(Камил Алиев автор ва къурашдырывчу гьисапда 2007-нчи йылда басмадан чыгъаргъан «Ярыкъландырывгъа къуллукъ этивде» («На службе просвещения») деген китабында «Ёлдаш» газетни тарихи ёлу гьакъында мекенли маълуматлар бере).














Алимхан Исмайылов – редактор, Нас­рулла Жабуев – редакторну орунбасары, Дагьир Абакаров – жаваплы секретар, Абакаровдан сонг шо къуллукъну кёп йыллар Халимбек Халимбеков юрютдю, бёлюклени ёлбашчылары, журналистлер Гьалим Керимов, Абдурашит Атаев, Абдулхалыкъ Хабилов, капиркъумукълу Гьажи агъав, Абдулла Алиев, Наби Алиев, Гьажи Умаханов, Микайыл Абуков, Вагьап Загьиров, Бургьан Бамматов.














Булар шо заман мен оьзлер булан гьар гюн къатнагъан, атамдай, мени йимик жагьиллеге касбу ва яшав якъдан насигьат береген, абурлу, алтмыш йыллар оьмюр сюрген адамлар эди. Корректор Кюсюм, машинисткалар Айшат, Патимат, Дайбат, редакцияны да, басмахананы да байлавлугъун юрютеген Дагьир. Булар да оьзлени келпетлерин эсимде къойгъан адамлар.














Шо себепден оьрде эсгерилген адамланы келпетлери эсделиклеримде аслам ер елеген.














…Эсли наслуну орта гьисапда мени булан тенг наслу алышдырды: Абдулгьамит Татамов, Мустапа Гьюсейнов, Бийсолтан Гьажимуратов, Магьамматсайит Маликов, Магьаммат Атабаев, Салигь Валиюллаев, Абзайдин Гьамидов, Къапур Салимурзаев, Абдулгьамит Мичигишев, Агьмат Жачаев, Минаш Хангишиева, Забия Абдурагьимова. Сонггъа таба коллективге Къарамагьаммат Къараев, Абдулманап Гьамзаев, Яраш Бийдуллаев, Алав Алиев, Паху Гьайбуллаева, Хадижат Жанболатова, Руслан Сунгуров къошулдулар. Он йыллар алда «Ёлдашны» баш редактору этилинип пагьмулу алим Камил Алиев белгиленди.














…Хас кюйде мен газетни къуллукъчусу гьисапда партияны обкомуну таклифи булан 1984-нчю йыл иш башладым. Арадан оьтген 32 йылны ичинде «Ленин ёлу», «Ёлдаш» газетлени бетлеринде чыкъгъан макъалаларымны асырап-аяп сакълайман. Шоланы арасында, оьзге кёп макъалалардан къайры, юзден де артыкъ очерклер де бар. Оланы бир аз пайын китап этип де чыгъардым. Экинчи, уьчюнчю китапланы да чыгъармагъа умут этемен.














Кёп йыллар баш редакторну орунбасары болуп ишледим. Россияны журналистлерини союзуна къабул этилдим.





















Пачалыкъны янындан «Дагъыстан Рес­публиканы маданиятыны ат къазангъан














къуллукъчусу» деген атгъа лайыкълы болдум. Мени гьаракатым булан къурулгъан «Къазаныш» деген жамиятны председатели болуп чалышдым. Шо чалышывум учун ата юртумну администрациясы «Къазаныш юртну гьюрметли ватандашы» деген белги булан савгъатлады.














1990-нчы йылларда ёлдашларым булан бирче орус тилде «Кунак» («Къонакъ») деген газет чыгъардыкъ. 1998–1999-нчу йылларда къумукъ тилде «Исламны нюрю» деген газетге редакторлукъ этдим.














…Гьасили, Яратгъаным оьмюр, жан азыгъым илгьам берип яшавум сёнмей, узатыла…













Макъаламны ахырында «Ёлдаш» газетни 100 йыллыгъына байлавлу ойларымны малим этейим. Дейгеним, газетни тиражы бек тёбенге тюшген. Шо мени оьтесиз талчыкъдыра. Шо гьакъда оьрде эсгерилген китапда баш редактор Камил Алиев де эсгере.














Талчыкъма борчлу этеген себеплени бирлерин мен де айтайым. Биринчиси, къумукъ тилибиз сёне бара деп кант этегеник хыйлы бола. Шо гьакъда «Ёлдаш» аз сесленмей. Гертилей де, гьакъыкъат къарсаламасдай тюгюл. Шагьарланы айтмагъанда да, юртлардагъы школаларда ана тил гёземеликге уьйрениле. ДГУ-ну къумукъ бёлюгюне бу йыл охума тюшген уьчев тюгюл ёкъ. Бу оьр охув ожакъдагъы журналистлер, актёрлар гьазирлейген бёлюклерде къумукъ тил гечилмей демеге ярай.














Шулайлыкъда, К. Алиев де айтгъанлай, охувчуларыбызны «милли гьиси тёбенлеше». «Ёлдашны» журналистлерине де тил билив даражасын артдырмакъ, тилни пасигь кюйде билмек парздыр. Журналистлени школасын юрютмек агьамиятлы. Шо ишге эки орунбасарны бирин байламакъ пайдалы болур.














«Ёлдашны» юрт охувчулагъа ювукъ этмеге, яни, халкъны газети этмеге къасткъылайыкъ. Юртлуланы арзлары, кантлары аз тюгюл. Хасокъда танкъыт материалланы артдырайыкъ. Оланы тергевде сакълайыкъ.



  

Автор: Далгьат АЛКЪЫЛЫЧЕВ.


Авторизация
*
*
Регистрация
*
*
*
Согласны с условиями сайта?
Генерация пароля