Даражасы уллу шайых


      Оьз Ватаныны тарихин, белгили адамларыны талигьин билмек, янгыз оьсюп гелеген яш наслу учун тюгюл, барыбызгъа да бек агьамиятлы борч.


Мен айтма сюегеним, бизин Эрпели юртдан да кёп санавда белгили ругьанилер чыкъгъан. Гьалиге ерли Шихаммат къадини, Гьарун гьажини, Алхлав шайыхны гьакъында эшитсек де, оланы зияратларына барсакъ да, эрпелили бирдагъы бир белгили шайых Муса гьажини гьа­къында мекенли маълуматлар тапмагъа бажарылмай тура эди.


Энни белгили алимлер, тарих ахтарывчулар Камил Алиев, Гьасан Оразаев, нечакъы да асувлу ахтарыв иш юрютдюлер, гьали де юрютелер. Бизин юртдан чыкъгъан олай уллу даражалы адам болгъанны билгенде, Ирбайын гьажи Абулакъовну къасты булан бир нече йыллар алъякъда юртдагъы къабурларда Муса шайыхны зияраты да къурулгъан эди. Ону ачылывунда кёп адамлар, къырдан гелген къонакълар ортакъчылыкъ этген эдилер. Ирбайын гьажиге ва бу рагьмулу ишге къол ялгъагъан оьзге юртлуларыбызгъа кёп баракалла сёзлер айтылгъан эди. Ондан къайры да, Ирбайын гьажи Пирзазаны зияратын ­янгыртмакъ учун да бек белсенип ишледи. Аллагь зувап яныгъызгъа язсын!


Гьасили, 2017-нчи йылны август айында «Ассалам» газетде дёргелили дин алими Назир апендини гьакъында Гьасан Оразаев язгъан , сонг да гетген йыл «Ёлдаш» газетде Камил Алиев язып чыгъаргъан макъалаланы да ол бек тергевлю охугъан ва шоланы аявлап-асырап сакълап да тура. Гетген 2019-нчу йылда бизин юртдан чыкъгъан Муса шайых, гертилей де, тезги йылларда, ХIХ асруну ахырларында Тюркиягъа чыгъып гетгени ва ол шондагъы Чанакъкъала областны Бига шагьарында гёмюлгени белгили болду. Тюркияда ону Муса Казим Дагъыстанлы шайых деп таный болгъанлар. Онда гетгенче алда, 1830-40-нчы йылларда Муса шайых Эрпелиде яшагъан.


Муса шайыхны гёмюлген ери табылса, шонда барып дуа охумагъа, намаз къылмагъа Ирба­йын гьажи негет этген болгъан. Шо гьакъда юртну имамына да билдирген болгъан. Нечик алай да, бираз алларда огъар Тюркиягъа сапар чыкъмагъа ва Муса шайыхны къабуруну уьстюне бармагъа имканлыкъ болду. Ол шонда уланларыны уллусу Вагьитдинни уланы Ислам булан бирге оьзюню машинин де гьайдап, эсен-аман барып гелди.


– Бугюнге ерли белгили болгъан далиллеге гёре, эрпелили Муса шайых, гертилей де, кёп алъякъда Тюркиягъа гёчюп яшагъан, – деп хабарлай Ирбайын гьажи. – Бизин къумукъланы ва мычыгъышланы бирлери тезде шонда гёчюп гетгенин, озокъда, биле эдик. Амма Муса шайыхны къабурун тапмагъа бажарылмай тура эди. Аллагьгъа минг макътавлар болсун, мурадыбызгъа етишдик, уллу алимибизни гьакъында дагъы да маълуматлар билдик. Шонда баргъанда къумукъланы варислери лап да кёп турагъан юртларда да болдукъ. Бизин онда арив къаршыладылар, Муса шайыхны гьакъында хабарладылар. Ондагъылар ону уллу устаз, алим, шайых деп гьюрметлейлер. Нечесе бусурманлар ондан къуллукъ да алгъан экен! Ол оьзю буса, сынташындагъы язывлагъа гёре, шайых Магьаммат Мустапа Исмат апендиден къуллукъ алгъан болгъан. Сынташында ону гечинген заманы да язылгъан – 1914-нчю йылны январ айыны 5-и. Яшавуну ахырынчы йылларына ерли Бига шагьарны жумамежитинде къуллукъ этген. Ону къабуру шо межитни абзарыны ичинде. Къабуруна арив къуллукъ этилегени билине. Гьай аман, гьалиге ерли ону зияратын неге этмеген тюрклер деп ойлашаман. Ол шо межитни ювугъунда яшай болгъан дей. Языкълагъа, етимлеге бек жаны авруп янаша болгъан, кёмек этген. Оьзюню авлетлерини гьакъында чы онча зат билмеге бажырылмады. Муса шайыхны бир уланы болгъан деп чи айта. Атасы оьлген сонг, йигирманчы юз йыллыкъны башында, шо уланы да Истанбулгъа гёчюп гетген дейлер, – деп хабарлай Ирбайын гьажи.


Тюркиягъа этген сапарыны вакътисинде Ирбайын гьажи тезде бизин якълардан гетип шонда турагъанланы гьакъында да билген. Оланы арасында эрпелилилер де болгъан. Олар гьали де: «Биз Мадигинденбиз», – деп айта дей. Къумукъланы адат-къылыкъларын да арив юрютелер. Тек, охумагъа, билим алмагъа деп эки якъгъа гетип, ана тилин таза сакъламагъанлар. Буса да, олар буссагьатда да Муса шайых айтгъан ёлдан чыкъмай юрюйлер. Ону эсделигин асырап сакълайлар.


– Гьали энни, бизин юртлу белгили шайыхны къабуру къайда экени мекенли болгъан сонг, шонда зияратгъа бармагъа сюеген юртлуларым дагъы да болар деп эсиме геле, – дей Ирбайын гьажи. – Янгыз эрпелилилер тюгюл, оьзге ерлерден де шонда бармагъа юрегине тюшген гьар-бир бусурманны да Аллагь ёлун тюзлесин, мурадына етишдирсин!

 

Гьайбулла ГЬАЙБУЛЛАЕВ.

Авторизация
*
*
Регистрация
*
*
*
Согласны с условиями сайта?
Генерация пароля