Яшёрюмлени тарбиясындан кёп зат гьасил

  20 йылдан Оьсюп гелеген наслу – бизин гележегибиз.  Биз оланы нечик оьсдюрсек, олагъа нечик тарбия берсек, шолай пачалыкъда да яшажакъбыз. Шону учун да яшёрюмлени тюз ёлда оьсдюрмекни бек уллу маънасы бар. Оланы тарбиялавну янгыз ата-ананы инбашларына ва школагъа салып къоймай, шогъар гьакимиятны жаваплы бёлюклерин де къуршама герек. 


Оьтген 20-25 йылны ичинде яшланы тарбиялавгъа айтардай тергев берилмеди. Совет Союз булан тайгъан пионер ва комсомол къурумлар, школаларда ва юртларда яшёрюмлер учун ачылгъан кружоклар яшланы тарбиялавда аслу ер тута эди. Гьалиги девюрде шоланы орнуна башгъа къурумлар къурула, тек айтардай натижалары гёрюнмей.



Шону булан бирге тарихибизни, тамурларыбызны унутдурагъан, эдепни-къылыкъны бузагъан берилишлер яшланы башларын тез айландырма бола. Шолайланы башына къайсы ойну салма да, инг де яманы, къолуна савут да берип, оьзюню халкъына къаршы салма бола. Мен гьали бир гюн Хасавюрт районну «Молодежный центр» деген къурумуну директору Женнет Адилова булан ёлукъдум. Бизин лакъырлашывубузну сизин тергевюгюзге  де беремен.


 



–Яшёрюмлер къолуна савут алгъанда, оланы шо ёлдан къайтарма бек къыйын. Шо даражагъа етишмесин деп, яшёрюмлер учун хас программалар гьазирлеме герек ва шо программалар ишлеме де тюше, – дей Женнет Адилова. – Шонда башлап яшёрюмлени патриот ругьда тарбиялавгъа бакъдырылгъан ишлер язылма герек. Шолай да, тарихибизни терен тамурларын уьйретмек учунгъу ишлер юрюлме, Интернетдеги тарыкъсыз сайтлагъа тогъас салма тийишли. Шону булан бирге савлукъну сакълав учунгъу чараланы оьтгерме, спорт булан машгъул болагъан секцияланы ишлетме ва гьар яш оьзю ушатагъан секцияда машгъул болар йимик шартлар болдурулма герек. Гьар яш гиччиден берли юреги алагъан иш булан машгъул болса, уьлкеге ва ата-анасына ону пайдасы тие, балики, шо хошуна гёре долангъан иши огъар гележекде касбу болуп къалмакълыкъ да бола.




–Токъсанынчы йыллардагъы башалманлыкъ, къуругъа къошулуп чий де янар дегенлей, совет гьукуматыны яхшы къылыкъларын да алып гетди. Биз коммунист партияны гьакъында макътав сёзлер айтмайбыз, тек шону тергевю бир-бирде гьатдан озуп гетсе де, яхшы янлары да бар эди. Халкъ 70 йыллар партияны тергевюню тюбюнде де туруп, сонг гьар адам оьзлер оьзлеге берилип къалды…




–Демократ пачалыкъларда политика пикруланы яхшы англатыв ва халкъ арада айтыв юрюлмей. Тек, мен ойлашагъан кюйде,  жамиятда адам адамны сюегенлик, маданиятына, тарихине, динине абур этив, гьалал яшав инг аслу деп гьисапланма герек. Яшёрюмлеге шоланы сингдирме яшдан, гьатта тувгъандокъ башлама да тюше. Шо буса агьлюден башлана. Алимлер айтагъан кюйде, гьар адамны тарбиялавда ата-анагъа ва къарт аталарына 30 проценти тие, 20 процент – охув ёлдашлары,  муаллимлери ва кружоклар, 15 процент – дин къуллукъчулар ва къардаш аралыкълар, 13 процент – хоншулар, орам ва къурдашлары, 10 процент – яшлар баву, тарбиялавчулар, къалгъан 7 процентге башгъа себеплер гире. Айтагъаным, тарбиялавну 60 проценти ата-анагъа ва муаллим-тарбиялавчулагъа тие. Шону яртысы да – школа ва яшлар баву. Демек, яшны школада охутуп къойгъандан болмай, огъар шонда ругь байлыгъын артдырып, тюзевлю къылыкъда тарбиялама герек. Яшгъа ата-анасы гиччиден тутуп, эгер де мукъаятлы охуса, яшав гьалы къолай боларны англатма герек. Терс ёллагъа тюшсе, орам-орамда къалажакъны, тарыкъсыз адамлагъа табушажакъны, гьатта туснакъгъа тюшмеклик барны да англатма герек.



– Россия тыш политикасын бек­лешдирген сайын, ону бирлигин бузма къарайгъан гючлени де иши гючлене. Бизин пачалыкъда билим берив яман тюгюл, тек тарбия берив осал деп гьисаплайман. Дагъы да такрарлайман, демократиялы ёлгъа тюшгенбиз деп, адамгъа не этме де, не айтма да ярамай. Яшлар гиччиден тутуп гёре, акъча бермесе, бир иш де этилмей. Айланадагъыланы бирлери урлай, алдата, урушбат бере, токъалай, къоркъута, оьлтюре. Яшлар да шо «яман къылыкъланы» башлап ала. Дагъыстанда ичкичилик аз болгъан буса да, наркомания артып геле. Уьстевюне, яш арагъа яйылып геле. Артдагъы тергевлер гёрсетеген кюйде, школада охуйгъан яшлар да наркотиклеге тарый. Мен ойлаша­гъан кюйде, яшёрюмлеге уьлгю алма таза загьматы булан оьрлюк алгъан адамлар етишмей. Бай яшайгъанлагъа ва багьалы машинлеге минип юрюйген адамлагъа уллу сый этиле. Шону яшлар гёре ва олар тез бай болма сюе, шолай даражагъа гелмек учун гьариси бир ёл излей… Бирлери терс ёллагъа тюшюп, къолуна савут алагъан гезиклер де кёп ёлугъа. «Молодежный центр» яшёрюмлени тарбиялавда не  таклиф эте?




–Сиз де айтгъанлай, тарбиялав ишде токътав болма тюшмей. Эгер де оьсюп гелеген яшланы биз пайдалы ёлгъа салмакъ учун чаралар гёрмесек, шо бошлукъну толтурма сюегенлер табыла. Тюз айтасан, террорчу савутлу уьюрлени сыдыраларына къошула­гъанланы кёбюсю де – 18–20 йылланы ичиндегилер. Уллу чагъындагъыланы къолуна савут тутдурма бажарылмай, шону учун да терс ёлгъа тартагъанлар гьакъылы беклешип битмеген жагьиллеге «гьужум» эте.


Хасавюрт район администрацияда 2013-2018-нчи йыллагъа къабул этилинген террорчулукъну ва экстремизмни алдын алывгъа байлавлу жыйым план бар. Шонда гьар жаваплы бёлюк не булан машгъул болма гереклиги язылгъан. Озокъда, Россия тыш политикасын беклешдирген сайын, ону бирлигин бузма къарайгъан гючлени де иши гючлене. Шолагъа къаршы иш пачалыкъны даражасында юрюле, бизге, ерлерде ишлейгенлеге де ишлени гючлендирме герек. Мен кёп йыллар администрацияны яшёрюмлени ишлерине къарайгъан комитетинде ишлеп турдум. Шо вакътини ичинде биз охувчу яшлар булан кёп санавдагъы ёлугъувлар оьтгергенбиз, кёп санавдагъы фестиваллар, спорт ярышлар оьтгердик. Шону булан биз «савлугъунг да булан шатлыкъда яшаса яхшымы яда наркотиклеге де багъып, къолуна савут алып жинаятчы болса яхшымы?» деген тенглешдиривню гёрсете эдик. Район администрацияда лектор бёлюк бар. Шогъар  районну имамы Ражап-гьажи Ханмурзаев, яман гьаллагъа тюшген, гьакъылбалыкъ болмагъан яшланы ишлерине къарайгъан комиссияны председатели Наида Камилова, террорчулукъгъа къаршы бёлюкню ёлбашчысы Элмар Гьажиев, район больницаны баш наркологу Гьюсен Абдулбеков, полицияны къуллукъчулары гире. Биз лекциялар охумайбыз, яшланы арасына гирип, олтуруп лакъыр этебиз. Мисаллар гелтирип, соравлар бергенни сююп шолай этебиз, бизин де оьзлени тенглилери йимик гёргенни сюебиз. Шолай этсек, олар булан лакъырлашма енгил бола. Мен лектор группаны гьакъында шолай толу айтагъанымны маънасы, шоларда мен де ортакъчылыкъ этгенмен. Яшлагъа шолай ювукъ болсанг, олар ачылып-чечилип сёйлейлер. Бир-бирде эсиме гелип де гете ата-ана яшлагъа шолай ювукъ болса, оланы ишин-гьалын билсе, бир-бир масъалалагъа гьакълашса, олар терс ёллагъа тюшмес эди деп.


«Молодёжный центр» бу йылны башындан берли «дёгерек столлар» оьтгерген, форумларда ортакъчылыкъ этген, республикада болгъан бары да яшёрюмлени чараларында ортакъчылыгъын болдургъан.


Сайтларыбызгъа 2000-ге ювукъ жагьилни къуршагъанбыз. Террорчулукъгъа къаршы ишлени гьакъында айтсам, экисин айрыча эсгерме сюемен. Бириси – Унцукул райондагъы Ашилта юртда болгъан слёт. Шону аты «Къонакълыкъ – экстремизмге ва террорчулукъгъа къаршы чара». Биревюсю – Къызлар шагьарда оьтгерилген «Биз террорчулукъгъа ва экстремистликге къаршыбыз»  деген конференция. Шоларда аслу гьалда яшёрюмлер тыш пачалыкълардагъы дав агьвалатларда, айрокъда Сирияда ортакъчылыкъ этмесин учун юрюлме герек чаралар арагъа чыкъды.


Бу ишни янгыз конференциялар ва слётлар булан чечип болмай. Бары да жаваплы къуллукъдагъылар биригип ишлеме герек. Сёз ёругъуна гёре айтсам, 2017-нчи йылда шо агьвалатларда ортакъчылыкъ этме деп бир адам да гетмеген. Шонда бизин центрны къошуму да барны айтма сюемен. Бизин центр бу йыл Интернетдеги экстремист сайтлагъа къаршы ишин яхшылашдырды. Бизин центрны къуллукъчулары жамият сайтларда оьзлени бетлерин де ачгъан.


Дагъыстанны Башчысыны къарарына гёре яшёрюмлени ихтиярларын якълайгъан, оланы ватандаш ва патриот  ругьда тарбияламакъ учун районда бизин центр «Наследники» деген бёлюклер ачгъан.  Гьажимажагьатюрт, Боташюрт, Ботаюрт, Ичичали, Кёкрек, Къуруш, Нурадилово, Османюрт, Теречное, Тукита ва Эндирей юртларда ачылгъан бёлюклерде тюрлю-тюрлю ишлер юрютебиз. Гелеген йыл буса шолай бёлюклер бары да юртларда ачылажакъ. Шоларда биз яшёрюмлени къуршап  чаралар оьтгерме сюебиз ва районну жамият ишлерине къуршажакъбыз. Шолай, сыдыраларыбызны артдырсакъ, къайсы ишни де халкъгъа етишдирме рагьат болар. Терс ёллагъа тюшме сюегенлени бир нечесин шондан къайтарсакъ да, биз этеген иш пайдалы болар. Уллу уьстюнлюклер шулай гиччи уьстюнлюклерден бола.

  

Бизин маълумат:


Женнет Магатувовна Адилова 1983-нчю йылда Хасавюртда тувгъан. Шагьардагъы 7-нчи школаны 11 класын битдиргенде, ол оьр охув ожакъны юристлер гьазирлейген факультетине тюше. Шону битдиргенде Хасав­юрт район администрацияда яшёрюмлени ишине къарайгъан бёлюкде тюрлю-тюрлю къуллукъларда ишлей. 


Бу йылны декабр айындан тутуп, Хасавюрт районну «Молодежный центр» деген къурумну директору. Агьлюде бир яшны анасы.


Суратда: Хасавюрт районну «Молодёжный центр» деген къурумну директору Женнет Адилова. бугюнгю яшёрюмлер юрютежек.



Авторизация
*
*
Регистрация
*
*
*
Согласны с условиями сайта?
Генерация пароля