Ашарапудин Исламов: «Гележекге умутлу къарайбыз…»


Адил Янгыюрт – Бабаюрт районну лап да уллу юртларыны бириси. Юрт уллу болгъан сайын, ону чечмеге герекли масъалалары да арта. Адил Янгыюртда да шолар аз тюгюл. Артдагъы гюнлер юртну башчысы Ашарапудин Исламов булан ёлугъуп, юртну администрациясыны алдында токътагъан лап да агьамиятлы масъа­лаланы гьакъында лакъыр этдик. Тюпде шо лакъырлашывну гесегин охувчуланы тергевюне де беремен.







– Сиз юртну ёлбашчысы болуп ишлейгенли бир йыл битди. Озокъда, шо узакъ болжал тюгюл. Буса да, ишигизни гьасиллерин чыгъара туруп, шо йылны ичинде юртда не йимик ишлер этдигиз, негер етишмеге болмадыгъыз деп эсигизге геле?




– Озокъда, кёп иш этмеге умутлу эдик. Амма артдагъы йылланы боюнда дюньяда токъташгъан акъча къытлыкъ бизин юртгъа да тиймей къалмады. Юртну харж гелими кемиген, райондан гелеген кёмек де къыркъылгъан. Буса да, шо савлай йылны боюнда биз бош турдукъ демекни де англатмай. Къолубуздан гелеген ишлени этмеге айланабыз.


Ёлланы масъаласы янгыз бизде тюгюл, савлай уьлкеде де бар. Юрт ерде яшайгъанлагъа мекенли орамлар ва ичеген сув болса, дагъы затны олар талап да   этмейлер. Юртда ёлланы онгарыв булан байлавлу ишлер юрюлегенине бир йыл болмай. Шо якъдан хыйлы иш де этилген, этилмеге гереклери де аз тюгюл. Гьалиден он йыллар алдын къыш айларда бир-бир орамларда машин булан чы нечик де, яяв да юрюмеге бажарылмай эди. Шо якъдан менден алда ишлегенлер хыйлы иш этген.


Буса да, ёллагъа гьаман тергев герек бола. Сонг да, бир вакътилерде юртну орамларына салынгъан асфальт тезден пайдасыз болгъан эди. Орамлардагъы чонкъланы таш булан толтурса да, бир ­янгурдан сонг алдагъы бузукъ ерине геле эди. Шо саялы да районну башын тутгъанланы кёмеклиги де булан биз гетген йыл орамланы шо эсги асфальтны гесеклеринден тазаладыкъ, юртгъа 45 машин чакъа таш тёкдюк, 10 чакъырымдан къолай ерни тегишледик ва шо ишни узатабыз. Бугюн бизин алдыбызда токътагъан масъала – янгы планланы ёлларын да тегишлемек. Бу йыл шо масъаланы уьстюнде де ишлемеге къастыбыз бар.


Сонг да, гетген йыл биз янгы планлагъа трансформатор салдыкъ, 1 чакъырым ярым ердеги электрик теллени алышдырдыкъ, багъаналар орнатдыкъ. Ондан къайры да, Адил Янгыюртну ва Чанкаюртну уллу орамларына ярыкълар салдыкъ. Бу йыл да шо ишибизни узатмагъа къастлыбыз.





Буссагьат юртну алдында токътагъан лап да четим масъала – ичеген сув. Эгер алда шо масъалагъа уьстденсув къарамагъа да ярай эди буса, гьали бажарылмай. Гьалиден бир нече йыллар алдын юртну ортасындагъы ерден чыгъагъан сув битген сонг, шо юрт учун да, юртлулар учун чечмесе болмайгъан аслу масъала болду. Шо вакътиде юртну башын тутгъан Мурат Къочкъаровну къастлыгъы булан оьзге янгы ерде сув чыгъарылды.


Гетген язда сув береген насослар иссиликде турсун деп, ону айланасын бегитдик. Ишибизни натижасы бу йыл къышда гёрюне: я насослар бузламады, яда сув бир мюгьлетге де токъталмады. Бугюн юртгъа толу кюйде сув етише деп, озокъда, айтмагъа бажарылмай, амма кёплерден къолайбыз.


Гьалиги заманда гиччирек ишлер этмек учун аз харж чыкъмай.


Шоланы янгыз юртну гючю булан этип де бажарылмай. Шо саялы да бизге барны хадирин билмеге тюше.



– Гертилей де, халкъ арада «131-нчи закон» деп танылагъан закон чыкъгъан сонг юрт яшав тюбюкъарадан алышынды демеге ярай. Шо законгъа гёре юртлар оьзлени оьзлер сакъламаса амал да ёкъ. Юртланы аслу гелими буса – налоглар. Налог жыйывдан юртну оьсювю де гьасил. Сорайгъаным, юртда шо масъала нечик салынгъан? Халкъ налогланы тёлейми?




– Гетген йыл бизин бюджетибизни оьлчевю 3 миллион 70 минг манатгъа тенг эди. Шону ичинде республикадан гелеген дотацияны оьлчевю 1 миллион 270 минг болуп токътады. Къалгъан акъчаны биз оьзюбюз жыймагъа борчлу болдукъ.


Мен оьрде юртгъа республикадан дотация гьисапда гелеген акъча маялар кемигенни айтып гетдим. Мисал учун айтгъанда, гьалиден 2-3 йыл алда юртну бюджети 4 миллионгъа да къолай болгъан. Шону ичинде дотацияны оьлчевю 3 миллионгъа ювукъ эди. Айтагъаным, пачалыкъ юртлагъа этеген кёмегин хыйлы кемитген. Шону булан янаша буса бизин алдыбызгъа салынгъан планланы оьлчевю эки керенлеге артып тура. Айтагъаным, гетген йыл плангъа гёре биз 1 миллион 880 минг манат налог ва ижара гьакъ жыйгъан эдик буса, бу йылгъа шо санавлар дагъы да артгъан ва 2 миллион 100 минг манатгъа етишген. Айтагъаным, налогланы сюйсек де, сюймесек де жыймагъа герекбиз. Шо саялы да биз налог жыйывну бир ёлгъа салмагъа къаст этебиз. Шондан савлай юртну экономикасы да гьасил.


Юртну гележеги налог жыйывдан гьасил экенни юртлулар да яхшы билелер. Амма халкъдан акъча алмагъа тынч зат тюгюл. Законлардан англавлулар, биз айтып да битгенче, йылны боюнда оьзлени борч­ларын тёлейлер. Бир-бир себеплер табып, налог тёлевден баш къачырагъанлар булан буса айрыча иш гёребиз.


Умуми кюйде алгъанда, юртда налог жыйыв яман тюгюл, яхшы деп айтса да ярай. Неге тюгюл де, гетген йыл бизге салынгъан налогланы планын 108 процентге толтурдукъ. Шо санавлар булан биз районда артда да къалмадыкъ. Озокъда, шо ишде бизге юрт жамиятны, юртда ишлейген идараланы ва къурумланы къуллукъчуларыны аслам кёмеги тийди. Кёп борчу булангъыланы уьйлерине барып да, администрациягъа чакъырып да англатыв ишлер юрютдюк. Гьакъыкъатда йыллар булан я налогун яда ижара гьагъын тёлемегенлер оьзлени борч­ларын япдылар, шону булан юрт бюджетге гелеген акъча маялар да артды.



– Артдагъы йыллар пачалыкъ оьлчевде увакъ ва орта бизнесге этилеген тергев артгъан. Юртларда далапчылыкъны артмакълыгъы булан ону гелими гётерилежекге де шеклик ёкъ. Айтагъаным, юртда далапчылар булан ишлер юрюлеми, олагъа юрт администрацияны янындан не йимик кёмек этиле?




–Тюзюн айтмагъа герек, биз увакъ ва орта бизнес булан машгъулланы елкесине минип олтурмайыкъ деп айтып, оланы ерли налоглар булан кёп гюч этмейбиз. Олар янгыз федерал налогланы тёлейлер ва эркин ишлейлер. Шо да, озокъда, оланы къазанчы яхшы болсун учун этилеген чара. Неге тюгюл де, янгы аякъгъа туруп гелеген далапчыланы биз де янчсакъ, олар бир гюн де ишлемежеклер. Шо саялы да биз олагъа болагъан бары да кёмегибизни этмеге къастлыбыз. Тарыкъ болса, арт вакътиде кёп бола барагъан кагъызланы онгармагъа, район оьлчевде чыгъагъан бары да масъалаланы чечмеге де кёмек этебиз.


Элде буса, къолдадыр деп айта бизде. Биз далапчылыкъ булан машгъул болма сюегенлеге ижарагъа топуракъ беребиз. Гьакъыкъатда юртда гьайванчылыкъ тармакъ генглеше, ашлыкълар чачылагъан болгъан. Далапчылар федерал бюджетден таба этилеген кёмекни къаравуллайлар ва биз оьзюбюзню яныбыздан, пачалыкъ гьакимиятны ерлердеги вакиллери гьисапда, шо харж далапчылыкъ булан машгъул болма сюеген гьар юртлугъа етишсин учун гьайын этме къарайбыз.


Юрт оьсе. Юртлуланы талаплары да арта. Юртну ичинде халкъны талапларын кютеген ерлер, маллар чыгъарагъан цехлер ачмагъа сюегенлер болса, биз оланы кёп сююп къабул этежекбиз. Шолар – юрт учун да, халкъ учун да герек затлар. Шолай тилев булан гелгенлеге кёмек этмеге биз гьар заманда да гьазирбиз.



–Оьрде де эсгерилген кюйде, респуб­ликада токъташгъан къыйын жамият-политика гьалдан яшёрюмлени къоруп сакъламаса бажарылмайгъаны ачыкъ зат. Бошлукъ оланы терс ёллагъа тарт­магъа бола. Яшёрюмлер оьзлени бош заманын бары халкъгъа пайдалы болагъан кюйде оьтгерсин учун юртда не йимик ишлер этиле?




– Озокъда, республикада ва уллу оьлчевлерде алгъанда, Россияны тышында болуп турагъан гьаллар бизин де ичибизнибушдура. Радикал исламны якъчылары бизин яшёрюмлени оьзлени торуна тарт­масын учун чаралар гёребиз. Артдагъы йыллар Бабаюрт район Дагъыстанда Сириягъа гетип турагъан яшёрюмлени санаву артгъанлыкъ булан белгили болгъаны, ят эллерде юрюлюп турагъан белгисиз давда бизин юртлу яшлар да ортакъчылыкъ этегенлиги бизин рагьат турмагъа къоймай. Шо гьаллар бизин яшёрюмлер булан дагъы да яхшы ишлемеге борчлу эте. Шо саялы да биз оьзюбюзню ишибизни юртну имамы, жамият совети ва юрт жыйынны депутатлары булан бирликде юрютебиз.


Сонг да, яшёрюмлени тарбиялавдан кёп зат гьасил бола. Шо ишден де биз баш къачырмайбыз. Юртда тамазаланы совети ишлей. Биз яшёрюмлени тарбиялавгъа оланы сынавун да къолламагъа къаст этебиз. Школада лакъырлашывлар оьтгеребиз, терс ёллагъа тюшмеге амракъ яшёрюмлер булан айрыча сёйлейбиз, тувгъан гьалны тез ва заманында чечмеге къарайбыз. Шо ишлени натижасы гёрюнюп де тура: юртда яшёрюмлер жинаятчылыкъ ишлер этмей демеге ярай. Биз шо ишлени гележекде де узатмагъа къастлыбыз.



– Токъташдырылгъан кюйде, яшёрюмлени терс къаравларын, терс юрюшлерин оланы спортгъа къуршав булан чечмеге бола. Адил Янгыюрт буса тезден оьзюню бай спорт тарихи булан белгили. Артдагъы йыллар юртлу спортсменлер етишип турагъан уьстюнлюклер де сёзлеримни исбатлай. Спорт сизге де ят тюгюл. Яшлар булан сиз де ишлегенсиз, оланы спортгъа къуршамагъа къаст этгенсиз. Юртну башы гьисапда шо якъдан не йимик чаралар гёресиз, не ишлер этмеге умутлусуз?




– Яшланы къырны яман таъсиринден къоруп сакъламакъ учун, олар оьзлени бош заманыны кёп янын уллуланы гёз алдында йиберсе яхшы деп ойлашаман. Яшлар ти­йишли кюйде ял алсын учун, юртда маданият уьй сама да ёкъ. Бизин шо якъдан юртда иш гёреген ва кёп санавдагъы чемпионланы чыгъаргъан спортзал къутгъара. Юрт школаны бинасында ерлешген спортзалда яшлар спорт булан машгъул болсун учун шартлар болдурулгъан. Гетген гюзде Бабаюрт районну ёлбашчысыны биринчи заместители Даниял Исламовну къастлыгъы булан кочаплар учун берилген уллу халча да бизин яшлар учун уллу савгъат болуп токътады. Буссагьат юртда авур атлетикадан, ушу-саньдадан, боксдан ва тутушуп ябушувдан секциялар юрюле, язбаш булан буса топ оюндан да янгы секция ачылажакъ. Умуми кюйде айтгъанда, шолагъа 200-ге ювукъ яш къуршалажакъ деп къаравуллайбыз.


Артдагъы йыллар юртлу спортсменлер республика, Россия ва дюнья оьлчевде етишип турагъан уьстюнлюклер де яшёрюмлени спортгъа къуршалагъанына болушлукъ эте. Бизин юртдан чыкъгъан ва бугюн сав Россиягъа ва тыш уьлкелеге белгили Ризван Абуев ва Зайнудин Сулейманов яшлар учун уьлгю болуп токъта­гъан. Олайланы санавун артдыра туруп, биз бизин яшёрюмлерибизни гележеги учун юрегибиз парахат болажакъ.


Озокъда, гележекде спорт булан машгъул болмагъа сюегенлер учун юртда айры зал къурмагъа да умутлубуз. Залны ачылмакълыгъы бизин яшланы алдына салынгъан талапланы, олар къазанмагъа болагъан янгы уьстюнлюклени санавун артдыражакъ. Сонг да, ишлер биз айтагъан кюйде болса, бу йыл юртда стадион къурмагъа да сюебиз. Юрегибизде дагъы кёп-кёп яхшы хыяллар бар.


Шо гьакъда айта туруп, мен бизин юртда ишлейген ва бугюн темиркъазыкъ Дагъыс­танны ун булан таъмин этеген тирмен барны эсгермеге сюемен. Ишни мукъаятлы юрютсе, шагьарда йимик юрт ерлерде де этмеге болагъанны шо мисал да гёрсетип тура. Гьакъыкъатда гьар йыл юрт бюджетге де акъча геле, юртлу адамлар учун да иш ерлер чыгъарылгъан. Гьайванчылыкъ, къушчулукъ, бавчулукъ тармакълар да бугюн лап гелимли тармакълар болуп токътагъан. Шону юртлулар да англайлар ва аста-аста булан юрт хозяйствогъа къайтып туралар.


Къыйын тёкмеге сюеген адамгъа юртда да иш етише. Янгыз къастлыкъ ва тавакаллыкъ герек. Бугюн юртгъа салынгъан бир манат гележекде минг керенлеге артыкъ пайда бережекни унутмагъа тюшмей.


Герейхан ГЬАЖИЕВ,


хас мухбирибиз.


Суратда: А. Исламов.


Автор чыгъаргъан сурат.




Авторизация
*
*
Регистрация
*
*
*
Согласны с условиями сайта?
Генерация пароля