Шейит-Ханум АЛИШЕВА: «Тюгенмесликге ёл ачагъанлагъа баракалла»

Дагъыстанны халкъ шаири, язывчуланы союзуну къумукъ секциясыны ёлбашчысы, яшлар учун чыгъагъан «Къарчыгъа» журналны редактору Шейит-Ханум АЛИШЕВА республикабызда да, ондан тышда да белгили адам. Ону булан ёлугъуп этген лакъырлашывну охувчуларыбызны тергевюне де беребиз.



– Шейит-Ханум Арсланалиевна, къумукъ секцияны иши нечик къурулгъан? Оьтген йылны ичинде не йимик гьаракатларыгъыз болгъан?


– Бугюнгю лакъырлашывну, гьамандай, Ассаламлар булан башлайман. Сонг да, гьаригизге, тангда туруп гёз ачгъанда гёрген гюнюгюз гьар янгы йылыгъыздай болсун! Йылдан-йылгъа сав-саламат етишигиз! Гьар-бир ишигизде хыялларыгъыз булан муратларыгъызгъа етишме Аллагь кёмек этсин.


Бу йыл язывчулагъа, байрам мажлислер этмесе де, къуванчлы йыл болду. Язывчуланы бирлешивюне – 85 йыл! Айрокъда къумукълагъа эсге алма тийишли агьвалат – Дагъыстанны язывчуларыны бирлешивюн яратгъан да, айланасына белгили язывчулар булан шаирлени жыйгъан да – бизин къагьруман ва пагьмулу ярыкъландырывчу ва шаир Багьавдин Астемиров! Ону секретары болуп бирче чалышгъан – Эфенди Капиев. Сонг-сонг Абдул-Вагьап Сулейманов ва Камил Солтанов да Язывчуланы союзуну башын тутгъанлар. Айрыча дагъыстан миллетлени бёлмелерин-секцияланы ачгъанлар. Гьали гьар миллетден топлангъан 9 секция ишлей.


Къумукъ секция гьалиге – санавгъа лап уллу секция. Балики, мен янгылыша бусам да ярай. Бираз сама жыжыгъы – пагьмусу барланы гележегине умут этип, уьзюрюлюкге алынгъанлары да бар. Гьар йыл йимик гетген йылда да гьаракат-чалышывлар кёп болду, ана тиллени гюнлери, Навруз, Йырчы Къазакъны йыр байрамы, эсделик ахшамлардан Магьаммат Атабаевни, Бадрутдин Магьамматовну, Жаминат Керимованы, Солтанбек Солтанбековну, оьзюню аты къоюлгъан Магьачкъаладагъы 39 номерли гимназияда Багьавдин Астемировну эсделик ахшамларын оьтгердик. Дагъыстанны биринчилерден болгъан уьч халкъ шаирлерини бири Абдулла Магьамматовну 150 йыллыгъын Яхсайда, Поэзияны теат­рында, сонг Москвадагъы миллетлени ожагъында белгиледик. Ятгъан ерлери ярыкъ болсун барысыны да. Ярыкъ адамлар эдилер.


Сонг да, шолай, Агьмат Жачаевни 80, Атав Атаевни 70, Зулайха Атагишиеваны 70 йылын бизин анадаш Къумукъ театрда йимик, Поэзияны театрында да оьтгердик. Олардан къайры оьзге агьвалатлар да болду. Гьар гюнлюк ишлерибизни чи айтмай къояман. Сонг да, оьзге миллетлени уллу язывчуларыны байрамларында да ортакъчылыкъ этме тюше.

– Яш шаирлер булангъы иш нечик юрюле?


– Шаирлер ва язывчулар булан ишлеме тынч тюгюл. Шо саялы биз бирчеликде гьаракат этебиз! Атларын тутмасам да, янгы къайдада алдынлы ою-пикири булангъы пагьмулар бар. Билесен, алда, бизин заманда, янгы язмагъа башлагъанлагъа бек тергев бериле эди. Гьайыбызны эте эдилер, имканлыкълар бар эди. Аты айтылгъан белгили халкъ шаирлерибизден башлап, оьзгелери де къол ялгъай эдилер. Басмаханалар низамлы ишлей эди. Уллуларыбызны насигьаты, так­лифлери, сёзю бек кёмек эте эди. Бизге де, янгы язмагъа башлагъан жагьиллеге, ­оьтесиз таъсирли, маъналы янаша эди! Яш шаирлени ортакъ жыйым китапчалары да, онгача китаплары да чыгъарыла эди. Бара-бара ихтиярларыбыз да сёне-дёне башлады, гьар ким оьзбашына китап чыгъара. Орталыкъгъа салынып китапны барлыгъына маъна берилмей. Тиражы аз. Оланы да гонорарлары ёкъ, къолунга тутдура чыкъгъан китап­ланы. Ким нечик бажара буса, халкъ арада яйма чыгъа, бажармайгъанланы уьюнде бир мююшде чанг баса. Халкъ охумай, билмей оьзлени язывчуларын, шаирлерин, вай, талчыкъма затлар аз тюгюл…

– Гьалны бар кюйде суратлайсыз, билемен. Союзгъа алынмай яза­гъанлар да бар. Олар булан байлавлукъ бармы?


– Соравунга соравум: Умму Камал, Йырчы Къазакъ, башгъалары болгъанмы къайсы буса да бир союзда? Олардан алдагъылар да? Ва амма бизин байлавлукълар уьзюлмеген. Йыр байрамлар болсун, гьар-бир къумукъ секцияны агьвалатлары, жыйынлары, гьакълашывлары оларсыз оьтмей десем, дурус.


Нечесе пагьмулу язывчуларыбыз гетди арадан. Эсделик ахшамларын оьтгеребиз. Сонг да, союзгъа алгъан булан пагьмусу артамы, къудратланамы?.. Ва амма пагьмусузлар гьалиге толтура фейсбукланы, сайтланы… Олар къайдан да ёл табалар. Китаплар чыгъармагъа, гьатта сатмагъа да, савгъатланмагъа да… Шолай заманлар гелген.

– Журналлар «Къарчыгъа», « Тангчолпан»… Булар бары да союздан таба чыгъарыла. Иш нечик къурулгъан, оланы гележеги, имканлыкълары, язылыв нечикдир?


– Бизин журналларыбыз, газетибиз – къумукъ халкъымны асил де ва аслам да адабият ва сиясат таъсирли, маъналы, агьамиятлы байлыгъы!


Дюр! Мен шону, гертилей де, халкъым англагъанны сюемен! Англай­гъанлар баргъа инанаман. Бу йыл «Къарчыгъа» журнал чыгъагъанлы 40 йыл тамамлана. Нечесе наслу ону охуду, язылды, алды… Муна гьали де, шо тайпа уллу болса да, язылалар. Редактор гьисапда магъа яда язалар, яда тел уралар, сююнегенин айталар, алгъышлайлар. Язылма да, яздырма да оьтесиз тийишли. «Къарчыгъа» булан «Тангчолпан» гьар къумукъну уьюнде болмагъа тарыкъ! Къумукъ хасият-къылыкъ, адабият, маданият, инчесаният, тарихибиз, барлыгъыбыз – къайсын-бирин айтайым!.. Алда тиражларыбыз 10 мингден башлана туруп, 25-30 мингге чыгъа эди! Гьали буса тиленчилердей айланабыз – 1 минг ярымгъа чыгъа-чыкъмай. Шо нени англата? Шонча да шолай кётюрлюкге, къутсузлукъгъа тарыгъанмы халкъыбыз?! Сай буса да, бизин оьзенибизни биз абурламасакъ, ким абурлар-сыйлар? Шону сама ойлашмайгъан адамлар боламы!?

– Пачалыкъ басмаханада шаирлени китапларын чыгъарывну гезигин токъташдырывда сизин яныгъыздан этилеген къошум бармы? Алдынгъы ёругъуна гёре, чебер советден оьтмесе, китап чыгъарылмай эди. Гьали нечикдир?


– Пачалыкъ басмахана! Артдагъы йылларда бизин байлавлукълар бек бузукъ эди. Олар союзну ихтиярындан чыкъгъан эди. Ким не сюйсе, нечик сюйсе, китап чыгъардылар. Чыгъаралар барлылар, спонсор тапгъанлар. Пагьмулуму, тарыкъмы халкъгъа – онда гьайы ёкъ. Биз де гьеч кёмеклешмеге болмайбыз, фондубуз ёкъ. Ва амма бу йылгъа гьазирлеп язылгъан планлагъа гёре, алдадай секциягъа салынажакъ, бизин таклифлеге гёре чыгъарылажакъ. Шолай сёйлешивлер юрюлюп тура. Сонг да, гьалиги редакторубуз сиз таныйгъан ва адабиятны да англайгъан, билеген Патимат Абдуллаева, эсиме геле, бирче, янгы къайдада ёл тутажакъбыз, Аллагь буюрса!

– Союзгъа членликге къабул этегенде негер асасланасыз; пагьму даражагъа къараламы яда санав яны агьамиятлымы?


– Мен алда да айтып гетдим. Пагьму! Ва амма мен умут этип алынгъанланы бирлери гьали де бара, дагъы да. Шолай узатылса, членликден тайдырмагъа тюшежек. Пагьмусу аз-маз сама барлагъа кёмеклешемен, оьзюне инандырмагъа, якъчысы болмагъа къаст этемен. Олар да къастлы, Аллагьгъа шюкюр! Ва амма гьюнерсизлер, пагьмусузлар къайсы тешикден де гирип, оьзлеге ёл табалар, китаплар чыгъаралар, оланы токътатып да, уялтып да болмай!

– Охувчуларыбызгъа ёравларынг…


– Инг биринчилей «Ёлдашыбызны» ёлбашчысы болуп иш башлагъан Рашит Акавовну къутлайман, Камил Алиевге де савлукъ ва саламатлыкъ ёрайман! Халкъыма да айтма сюегенлерим бар: артдагъы вакътилер ичимбушдура­гъан, гёнгюмню бузагъан ойларымны айтайым. Биринчиси, маданият булан инчесаниятыбызгъа, йыравларыбызгъа бир тамаша сансымай янаша­гъанлыкъны гёремен. Небиз бар буса, сайтлагъа, очаргъа, оьзге халкъланы къаратып айтмагъа тарыкъ тюгюл. Нече керен яздым.


Пагьмуну ва гьюнерни, усталыкъны Аллагьутаала бере!


Аявлу мени къумукъ халкъымны бютюн алам, дюнья эшитсин, билсин учун къайсы тармакъда да пагьмулу кюйде ишлейген алимлерибиз, илму ахтарывчуларыбыз, художниклерибиз булан шаирлерибиз, композиторларыбыз, йыравларыбыз, артистлерибиз бар. Къайсын-бирин айтайым, оьз халкъыны атын малим этеген, оьзюбюзню де, оьзгелени де сукъландырагъан, сююндюреген, оьктем этегенлеге, тюгенмесликге ёл ачагъанлагъа баракалла болсун!


Эсигизге алыгъыз – юртлардан тас­тарчыларыбыз, хали-халча, думлар, арбабашлар, хынжаллар, къылычлар, алтын йипден варакълы гюлебетелер, миннерлер, сыныкъ савут-сабалар этегенлер болгъан. Бизден чыкъма­гъанмы олар? Оьзге халкълар оьзленики этип токътайлар… Бай варислигибизни унутмагъа ярамай. Оьзюню рагьмулу гёз къаравунда Аллагьутаала бизин магьрюм этмесин! Вассаламлар!

Авторизация
*
*
Регистрация
*
*
*
Согласны с условиями сайта?
Генерация пароля