Г. Темирханова: «Яшланы юрегин англама къарайман»


Тарбиялавчу деген сёзню эшитгенде, адатлы кюйде бизин алдыбызгъа рагьмулу, къавшалгъан, оьзгелерден айырма ери ёкъ инсан гёз алдыбызгъа геле. Ол, ожагъындагъы бары масъаласын уьюнде къоюп, яшлар бавуну посагъасындан абатлангъанда, башгъа адамгъа айланып къала. Ону билимсиз, гьакъылсыз болмагъа гьеч бир ихтияры да ёкъ. Неге тюгюл, тарбиялавчу оьзюню гьар алагъан абаты, ишин юрютеген къайдасы булан къуш балалагъа ошайгъан гиччипавланы, оланы ата-анасыны, жамиятны, гележегибизни алдында инг жаваплы адам гьисаплана.


Тарбиялавчуну иши яманокъ тынч тюгюл. Неге десегиз, ону алдына гьар тюрлю хасиятлы гиччипавлар геле. Бирлерини чагъы бираз уллу, башгъалары гиччи, бирдагъылары шат, дагъы да башгъалары пашман, бир тайпасы итти, башгъасы осал. Гьасили, къайсын-бирин эсгерейим.


Оьзюгюз ойлашып къара­гъыз, танымайгъан-билмейгенлени нече тюрлю къылыкълы яшларын тарбияламагъа, оланы юрегине ёл тапмагъа нечик енгил болсун дагъы? Амма четимлик­лени де гьис этмей, яшлардан шайлы леззет алып, оланы да ругьландырагъан касбучулар да бар. Мен сизин тап шолайлардан саналагъан Магьачкъаладагъы 3 номерли «Чинарик» деген яшлар бавунда чалышагъан, оьзюню усталыгъы булан инг де сайламлы тарбиялавчулардан экенин савлай республикагъа исбатлагъан Гюлбарият Темирханова булан таныш этме сюемен. Айтагъаным, ол «2017-нчи йылны тарбиялавчусу» деген республика конкурсунда ортакъчылыкъ этип, биринчи ерни алып, чемпион болду. Аллагь буюрса, Гюлбарият гюзге таба Санкт-Петербургда болажакъ Бютюнроссия конкурсгъа да баражакъ. Гьали ону гьакъында къысгъаракъ маълумат берейик.



Гюлбарият Бабаюрт районну Бабаюртунда кёп йылланы узагъында район газетде чалышып тургъан Абдулмуталим Хамаматовну ожагъында тувгъан. Ондагъы 3 номерли школаны битдирип, 1996-нчы йыл Магьачкъаладагъы музыка училищеге тюше. Ону тамамлагъан сонг ДГПУ-ну музыка факультетинде заочно охувун узата ва оьр охув ожакъны дип­ломун ала.


Ол 8 йыл Бабаюртдагъы яшланы инчесаният школасында музыкадан дарслар бере. Къысмат буюруп, ол Магьачкъалагъа эрге гелип, ожакъ къура, огъар бир къыз, бир улан–эки авлет тува. 2014-нчю йылдан бугюнлеге ерли «Чинарик» деген яшлар бавунда да чалыша, ярым ставкада музыка школада да фортепианодан дарслар юрюте.


Гьали энни конкурсдан сонг ону булан этген лакъырны сизин тергевюгюзге беребиз.



–Гюлбарият, инг башлап сен бизге конкурсну гьакъында бираз англатыв берсенг арив болур эди. Сизин алдыгъызгъа не йимик муратлар, не талаплар салынгъан эди?




–Апрель айны башында «2017-нчи йылны тарбиялавчусу» деген конкурс бир алдын гьар ерлерде болду. Мен Магьачкъала шагьарда биринчи ерни алып, магъа республика даражада болгъан ярышларда ортакъчылыкъ этмеге ёллар ачылды. Бу конкурс 3 даражагъа бёлюнген эди. Биринчилей, биз оьзюбюзню гьакъыбызда язып, видео ролик чыгъарып бакъдырма, сонг буса арза язма тарыкъ эдик. Шонда 40-дан да артыкъ адам арза берген эди. Экинчи тиретге 18 адамны айырдылар. О да эки бёлюкге бёлюнген эди. Биринчисинде мастер клас болду. Артындагъы гюн буса яшлар булан ачыкъ дарс этме герек эди. Уьчюнчю турда да лап яхшылары деп сайлангъан он адам бар эдик. Ондан къайры да, биз бир гечени ичинде лекция гьазир этме тарыкъ эдик. Лекциядан сонг «дёгерек столну» айланасында, жюрини членлери де олтуруп, касбу пагьмубузну, билим беривден англавларыбызны тергемек учун лакъыр юрютюп, соравлар бере эдилер. Шогъар гёре бизин тангладылар.



–«Ачыкъ дарсыбыз» да болду деп эсгердинг. Онда не этдигиз, ону оьтгермекни маънасы не эди?




–Озокъда, лап да инче ери шо болду демеге ярай. Неге тюгюл, бир оюн къуруп, бизин биринчилей гёреген яшланы къуршап, шону гёрсетме герек эдик. Жюрини ортакъчылары биз яшланы оьзюбюзге нечик ий этегенибизни, олар булан нечик гьаллашагъаныбызны, пагьму даражабызны гёрме, тергеме герек эди. Мисал учун, мен ойлашгъан оюнгъа гёре, Асият деп ат берилген, милли опуракъ да гийген къурчакъ яшлагъа къонакълай геле. Огъар яшлар булан бирге сарын йырладыкъ, харс уруп бийитдик. Артда яшлар ону булан хабарладылар, къурчакъны юхлама ятдырдылар. О юхлайгъан вакътиде буса Асият къужурлу бир тюш гёре. Огъар Навруз байрамгъа къурдашы мат­рёшка геле. Шо аралыкъда мен тез-тез матрёшканы опурагъын гийдим, генг капотумну тюбюне де 4 къызъяш гирип яшынды. Яшлагъа телевизордан Асиятны тюшюн гёрсетежек деп алданокъ билдирген эдим. Шону учун, экрандан тавланы, ачыкъ майданланы, агъагъан оьзенлени, табиатыбызны гёзел ерлери гёрсетилип турду. Артда капотумну тюбюнден къызлар чыгъып би­йидилер. Гьасили, лап ахырында яшлар Асият деген къурчакъ не тюш гёргенни гьакъында да, оюнубузну натижаларын да чыгъарып, хабарлама тарыкъ эди. Олар бек ругьланып, жанлы кюйде бары затны гёрсетип, арив лакъыр этдилер. Жюриде олтургъанлар бек ушатдылар, рази къалдылар.



–Аз заманны ичинде яшланы оьзюнге исиндирип болагъандан сонг, балики, сени бир сигьрулу гючюнг бардыр. Яхшы тарбиялавчу болмакъ учун адамда не йимик хасиятлар болма тарыкъ?




–Яшланы гёрме болмайгъан, сюймейген адам оланы янына, ювугъуна бармакъны маънасы ёкъ. Яшлар–бек назик гьисли инсанлар. Олар шоссагьат оьзлеге ким нечик янашагъанын англай. Тарбиялавчуда инг башлап сююв де, рагьмулукъ да, жаны авруйгъанлыкъ да болма тийишли. Озокъда, англав, билим даражасы да биринчи ерде болма тюше. Яшланы инамлыгъын, сюювюн къазанмагъа магъа бир де къы­йын болмагъан. Айрокъда оланы арасында кёбокъда къыйынлы, чарчымлы яш болмаса. Тюзю, олай тайпаны да къаст этсек, эбинден гелме бола. Къызъяшлар мен этген-этгенни такрарлама сюе, магъа ошама къарайлар.



–Гюлбарият, сен оьрде къыйын хасияты булангъы яш буса да, эбинден гелме бажарыла деп айтдынг. Сизге чарчымлы яшлар да тюшмей къалмайдыр. Къумукъларда «уьйню къомузу, къырны донгузу» деп де айталар. Шо тайпадан гелип башыгъызгъа тюшсе, ону бир кюйге гелтирме бажарыламы?




–Озокъда, адамны къолундагъы бармакълар башгъа-башгъа йимик, бизге де гьар тюрлю агьлю шартларда оьсген яшлар геле. Гьарисини юрегин ачагъан ачгъычлары да тюрлю-тюрлю бола. Къайсы кимни ачгъычы экенни айырып билме тарыкъбыз. Мен яшлагъа айып салып, сен булайсан, олай этмейсен деп илинип къалагъанланы яны тюгюлмен. Яшлар олай инживлю янашывланы къабул этмей, гьар затны юрегине бек ювукъ алып къоя. Олар оьзлеге бек агьамият бергенни, этеген гьар арив ишин багьалагъанны, гёргенни сюе. Шо заман олар сени сёзюнге къулакъасып тынглажакълар.


Мени группамда бир тынч­турмас Абдулла деген улан бар. Мен ону ёрукъгъа салмакъ учун, айрыча уьстюне тюшюп, оюнлар оьтгерегенде огъар: «Гьы, Абдул, сен команданы ёлбашчысы, алдынлысы болма герексен, ёлдашларынгны низамына жавап берме тарыкъсан»,–деп ону гьаман сайын жаваплы ишлеге къуршама къаст этемен. Ол да оьзюн бек абурлу адамгъа гьисап­лама башлай, оьзю де низамгъа тюше, оьзгелерден де талап эте, тынгламаса, олагъа къарсалай. Шолайлыкъда, ол алышынып бара, мен не иш тапшурар экен деп авзума тикленип тура. Тюзю, башгъа дарсларда оьзюн нечик тутагъанны билмеймен, амма мени группамда адилли кюйде турма гьаракат эте.



–Халкъ арада бир-бир аналар яшлары къайда къалса да къайырмайлар, къаравсуз къоялар деп болалар. Шолай авлетинден гьайы ёкъ ата-аналаны эслегенмисен, олай адамлар ёлугъамы?




–Къаравсузданмы яда башгъа себепденми, билмеймен, мени группамда бир къыз бар. Ону биринчилей гёргенде, янына ювукъ болуп, таныш болма къарадым. Шоссагьат ол менден уьркюп, кирпи йимик, топдай болуп жыйылып, силкинип гетди. Мен тамаша болуп, шу


менден сама тартынмаймы экен деп, огъар арив сёйлеп, йылы сёзлер айтып: «Яшым, сен неге олай къысыласан?»–деп сорадым. Мен англа­гъан кюйде, уьюндегилер ону токъалай. Мен де огъар урма геле деп тургъангъа ошай. Ойлашдым, гьали бугъар язылып, юреги ял болагъан кюйде бир амал этме герек. Яшлар булан бир бийив салып, шо къызны мен солистка этдим, олай да, айрыча бийивлеге къошдум. Менде шо къыз оьзюн бир юлдуз йимик гьис этсин деген ой, къаст бар эди. Ондан къайры да, ону шо гьаракатын уьюндегилер де гёргенни сюе эдим. Къарайман, аста-аста ачыла-чечиле геле, иржаягъан болгъан. Яшлар бавундан гетгенче толу кюйде аркъасы язылар, оьзюн бираз сама да эркин кюйде тутар деп умут этемен.


Гьали ойлашаман, ону анасы булан да лакъыр этип, уьюнде не гьал бар, неге къызы адам арагъа къошулмагъан йимик къысылып турагъанны билме сюедим. Ким биле, ону ата-анасыны гьакъыл якъдан къыйыны бар буса да. Яшавда не де бола чы. Бизин мурадыбыз–яшланы ич дюньясыны ругь байлыгъын оьсдюрмек, онгайлыкълар тувдурмакъ.



–Яшлар бавунда да, школаларда да, охув ожакъларда да бир-бир дарс беривчюлер бу яхшы деп, оьзлени юреги ала­гъан яшланы айырагъан кюйлери де бола. Олай янашыв яшланы ягьын сындырадыр деп эсиме геле.




–Олай айырмагъа ярамай. Коллективни гёзю-къашы тюгюл, оланы юреги ончакъы къабул этмейген яшны шоссагьат гьис этесен. Бизде де шолай бир яш бар. Ону гиши бар ерин де билмей, иннемей пысып тура, ончакъы сёзден, оюндан аварасы да болмай. Мен ону гьаманда йимик, оьзю-оьзюне инансын учун, гьар тюрлю чаралагъа къуршама, бийивлерде биринчилерден этмеге къарадым. «Рустам, сен оьтесиз жаваплы адамсан, вёре, оьзге ёлдашларынгны онгайсыз гьалгъа салма, яшлар да сагъа гёре бийий»,–деп боламан. Ону оьтесиз кепине геле. Алай гьали хыйлы къолай болуп тура, яшлар булан къатнай, лакъыр эте.



–Гюлбарият, яшланы магнит йимик оьзюнге тартып болагъан хасиятынг баргъа шекленмеймен. Болса да, сен яшланы не къайдада тарбиялайсан. Балики, сен оьзюнге хас ёлну тутгъансандыр. Шо гьакъда айтсанг арив болар эди.



–Мен яшланы юрегине, башына тамагъан кюйде, арив сёйлеп гёнгюн алма, оланы анг­лама къарайман. Мен олагъа ёммакълар охуйман, эгер де, мисал учун, бирев телефонума сёйлеп йиберсе: «Яшлар, бизге сигьручу сёйлей тура, сизин гьалыгъыз-гюнюгюзню сорай»,– деп оланы хошландыраман. Олар алай арив инаналар. Яшланы дюньяда аривлюк, яхшылыкъ, рагьмулукъ баргъа тюшюндюремен. Сонг да, йырны уьйрене бусакъ, олагъа сёзлерини маънасын англатаман. Иннемей йырлап къоймайбыз. Биз йыр булан бирче оюнлар да ойнайбыз. Шолай этсем, оланы бары зат эсинде де къала, гиччипавлар дагъыдан да бек иштагьлы бола.


Мен ишимни де, коллективимни де оьтесиз сюемен. Олар мени бу конкурсда да бек якъладылар. Бизин бек татывлу, сыкълашгъан коллективибиз бар. Шо да бир уллу насип.


–Аналагъа, яшлагъа не ёрама сюесен?



–Мен айтма сюе эдим, гьюрметли аналар, ишлеригизде, базарларда къара маркача болгъанча турмагъыз. Авлетлеригиз гьар гюн сизин къаравуллай, сизин сагъына. Оланы гьар ахшам, къучакълап, оьбюп къаршылагъыз, сюювюгюзню къызгъанмагъыз. Неге тюгюл, олагъа шо чагъында тергев этегенигизни бек маънасы ва пайдасы бар. Шо заман олар да жамиятгъа, халкъгъа бек тарыкъ экенин яхшы англажакълар ва дагъыдан да адилли ва низамлы болажакълар.

Авторизация
*
*
Регистрация
*
*
*
Согласны с условиями сайта?
Генерация пароля