Бурлият Токъболатова: «Дагестанская правда» газетге – 100 йыл

    


Пятница, 30.03.2018г. — «ЁЛДАШ».



«Дагестанская правда» деген республиканы жамият-политика газети чыкъма башлагъанлы, бу йылны март айында 100 йыл тамамлана. Газет– гьалиги заманда оьзюню ишине инг кёп журналистлер ва оьзге къуллукъчулар къуршалгъан маълумат къуралы. Оланы санаву 50-ге ювукъ.



Бир нече гюн алда мен газетни баш редактору Бурлият Токъболатова булан ёлугъуп редакцияны къуллукъчуларыны чалышывуну гьакъында лакъыр этдик. Шо лакъырлашыв охувчуланы тергевюне де бериле.


 

– Бурлият Мавсаровна, бир башлап газет къачан ва нечик чыкъма башлагъанны гьакъында айтсагъыз исбатлы болур эди



– «Дагестанская правда» газетни биринчи номери 1918-нчи йылны март айыны 9-нда печат этилген деп гьисап­лана. Огъар «Дагестанский труженик» деп айтыла болгъан. Чыгъаргъан – Порт-Петровск милли Дав-инкъылап комитети. Комитетни Уллубий Буйнакский къургъан. Биринчи редактору – Ибрагьим Алиев, къуллукъчулары – Н.Нариманов, З.Захарочкин, Брайловский (Истомин), В.Егоров, И.Малыгин, Л.Квятковский, Тининов, И.Пивоваров, Д.Инжуаров, В.Емельянов, Д.Кнопов.



Шо номерде чыкъгъан материалда З.Захарочкин: «Бугюнден сонг бизин газет Петровскиде биргине-бир печат къурал Дав-инкъылап комитетни газети болуп токътай», – деп язгъан.



Охувчуну ва газетни аралыкъларын эсгерип айтсакъ, сиз оьзюгюз нечик ойлашасыз?



– Газет – республиканы оьсювюню гюзгюсю деп айтма мени толу ихтиярым бар. Неге тюгюл, «Дагправда» не заманда да бизин республикада болуп турагъан агьвалатланы ал сыдыраларына къошулуп, биринчилей билип, англап, анализ этип, оьз вакътисинде халкъгъа англатыв берген. Халкъны (охувчуну) билим, англав даражасын гётерген. Бизин журналистлер газетден таба республикада болагъан бары да аслу ишлени яза, шоссагьат охувчугъа етишдиребиз.


– «Етишдиребиз» деген сёз бираз ойлашдыра, охувчугъа етишдиреген почта байлавлукъ гьали алда йимик тюгюл. Шо гьакъда да айтма тарыкъ деп эсиме геле.



– Тюз айтасан, почта байлавлукъну тюзевлю иши – къайсы газетге де инг тарыкълы къуллукъ. Гьали адамлар бир-бирине кагъызлар да язмай, телефонлардан сёйлеп къоя, гьар ким турагъан ерге янгыз газет болса тюгюл, юрюйген зат ёкъ. Айтайыкъ тахшагьарны. Мунда гьали алда йимик адамлар оьзлени поч­та ящиклери булан аралыкъ юрютмей. Гьар гюн эртен-ахшам сумкалар булан айланагъан почтальонланы гьали гёрме болмайсан. Ёкъ олар. Шо бары да газетлеге зарал этди. Киосклардан таба тапсанг тюгюл, газетлени алда йимик эшигингни алдына гелтирип береген адам ёкъ.


– Эшигингни алдына тюгюл, уьюнгню ичине де ташлап гете эди, бар эди чи алда эшиклеге бегетилген почта ящиклер. Янгы кёрюкден чыкъгъан экмек йимик, газет де типография ийиси тайып да битмеген кюйде, къайдасан, охувчум, деп геле эди. Кёбюсю газетлер жумада бир керен печат этиле. «Дагправда» нече керен чыгъа?  



– Жумада дёрт керен. Бизден таба болуп гетген гьар агьвалатны гьазирине билме болагъандан къайры гьарисине дегенлей баянлыкъ сёз де айтабыз. ­Янгыз агьвалатлагъа тюгюл, гьар тюрлю тармакъланы гьалыны гьакъында да аналитика, танкъыт, оьзтёрече гёз къаратыв материаллар да печат этиле газетде. Билесендир, охуйсан чы…


– «Дагправда» – мен оьзюне бек абурлу янашагъан газет. Сизин журналистлер гьар тюрлю ёлу­гъувларда, прес-кон­ференцияларда арагъа чыгъа­рагъан соравлары булан да, масъалаланы теренден англама гьасиретли иттилиги булан да кёп керенлер оьзлеге мюкюр болмагъа себеплер болдургъан. Газетни охувчулары да журналист коллективни оьр даражалы касбучулукъ англавлугъун билмей тюгюлдюр. Сорав булай. Газетни охувчулары кемийми?





– Охувчулар кемийгенни себеби газетлер осал чыгъагъангъа да бола. Оьзге тюрлю себеплер де бар. Биринчиси, балики, халкъ охума сюймейген болуп барагъаны буса да ярай. Гьалиги интернет байлавлукъ да газет охувчуланы «сыдыраларын артдырма» кёмек этмей. Тек газетибизни охувчулары кемий деп айтма болмайман… Билимли, англавлу ва дагъы да кёп билме сюегенлени санаву кемий буса ярай.



Бизин газет охувчуланы аудиториясы – бир тюрлю билим канзиге гётерилген адамлар. «Дагправданы» ким буса да охума сюймей. Ол оьр гьакимиятны къуралы деген далилни тутуп тюгюл, оьзлени даражасы башгъа экенге. Оьзюне оьзю абур этеген адам бизин газетни де ала, охуй, гелеген номери къачан чыгъар экен деп де къарай.



Шу ерде айтмасам болмай, газет чыгъарагъан ишге машгъул адамлар оьз­лер газет охума сюймейгенни билесен, «так что», гечип къойсун (иржая), олагъа айтмайман.


– Бурлият Мавсаровна, «Дагправданы» жамият арадагъы гьажатлыгъы оьзге тюрлю харлысыз газетлер чыкъма башлагъанлы, алдагъы кюйде къалмагъандыр деп эсиме геле. Шолай тюгюлмю?



– «Дагестанская правда» бир заманда да оьзюню абурун тас этмеген. Гьар адамны айланасындагъы ювукълары огъар ошайгъандай, гьар газетни де охувчулары башгъа. Бизинкин политика, экономика, промышленност тармакълардан англаву барлар сююп охуй. Англавлу, билимли адамлар ахтара. Биз жумада 4 керен чыгъабыз. Гьар номерни алып, къарап охусанг, республикадагъы шо гюнгю гьалны билме боласан.



Охумайгъанлар биз не язагъанны да билмей.. Охуйгъанлар бизге инана. Яза­гъанлар кёп. Токъсанынчы йыллардан эсе гьали биз кёп керен артыкъ кагъыз­лар алабыз. Къыйынын-тынчын айта. Ерлерде тюзлюк тапмаса, бизге язалар.


– Газетде, озокъда, туврадан айтма тийишли критика материаллар да бериледир. Шону булан битип къаламы?



– Къалмай. Масъала ахырына ерли чечилгинче, биз гьаракатны кемитмейбиз. Тийишли къурумлардан жаваплар къаравуллайбыз. Гелмесе, оьзюбюз барып, ахтарып, не чаралар гёрюлгенни билип, тарыкъ болса, бирдагъы язабыз.



Бир керен биз язгъан материалгъа шагьарны ич ишлер бёлюгю жавап къайтармагъаны саялы, биз олагъа шону къаравуллайгъаныбызны билдирдик. Огъар да тергев этмеди. Материалны шагьар прокуратурагъа йибердик. Олар да сесленмеген сонг, республиканы Прокуратурасына яздыкъ. Шонча иш бир адамны яшавлукъ масъаласындагъы четимликлени тайдырмакъ учун эди.


– Бирдагъы бар мен билегеним де, «Дагправда» критика материал берген сонг, Яхсай юртгъа республиканы башчысы сапар чыкъгъан эди. Оьзю ерине барып, кемчиликлени ёрукълашдырма ёллар табып гелди.



– Болду шолай да. Журналистни охуп яда эшитип къойгъан булан иш тюзелмей. Герти маълумат къурал гётерген масъаласын артына ерли чыгъарып билме, бажарма да тарыкъ. Оьзге газетлер саялы жавап бермеймен, «Дагестанская правда» шолай газет болуп гелген, дюр, болма да болур, деп ойлашабыз.


– Он йылланы узагъында «Дагправданы» баш редакторуну заместители, баш редактор болуп ишлейсиз, не янындан да англавугъуз бар, газетни дагъы да яхшы этип чыгъарма боламы?



– Чыгъарма бола, озокъда. Харж яны къыса. Биз оьзюбюзню рекламабыз булан акъча къазанма болабыз. Тек шо акъчаны биз сюйген кюйде харжлама болмайбыз. Нечакъы къастыбыз болса да, шо масъаланы газетге хайыр этеген кюйде чечме бажарылмай.


– Дагъыстан Республиканы печат ва маълумат министри болуп да ишледигиз, тек сизин учун республиканы аслу газетини баш редакторуну къуллугъу алда гёрюнедир деп эсиме геле.



– Шолай дюр де дюр. Мен яшавумда журналистика тармакъны танглагъаным да шо ёлда айтма сюегенимни толу кюйде халкъгъа англатма боларман деп эди. Яш вакъти шиърулар да яздым. Тек жамият учун, шаирни назик гьислени суратлаву булан этеген таъсиринден эсе, журналистни тувра сёз булан, тийишли макъала язып этеген кёмеги кёп керенге пайдалы. Мен Абдулатиповгъа: «Къайтып редактор болайым, министр болуп ким де болур, редакторну иши къыйын, ким де кютюп болмажакъ, мен уьйренгенмен», – деп айтдым.


– Газетге шагьарлыланы яда юртларда яшайгъанланы къайсы кёп языла?



– Тамаша буса да ярай, юртларда бизин газетни алагъанлар кёп. Бизин журналистлер ахтарывлар этген эди, айрокъда йыракъ тав юртларда газетге язылгъан адам, ону алып, очаргъа чыгъып, жыйылгъанланы да ондан таба респуб­лика, дюнья гьаллар булан таныш эте.


Газетни багьасы учуз тюгюл. Ону учун да школада директор язылып къалса да, ону уьюне алып гетмей, школада къойса, сюйген адам алып охуп бола. Шолай этме де этелер. Идараларда «Дагестанская правданы» алмайгъанлары аз.



Газет охув мердешни янгыдан адам арагъа яймаса бажарылмай. Халкъ кёп охугъан чакъы, билимли болур. Билим – бек тарыкъ зат. Гелеген наслулар дагъы да бек билимли болма герек. Оланы газет охувдан къачма ихтияры ёкъ. Эки янынгда не гьал барны билмек учун, телефонлар, «вацаплар», «инстограмлар» кёмек этмей. Олардан билме болагъан енгил маълуматлар пайда гелтирмей. Гьар пикрусун, таклифин бек ойлашып, мекенли далиллеге кюрчюленип язагъан республика газетлер гьар даим де адам арада оланы бир ювукъ къурдашыдай яшама тарыкъ деп эсиме геле.


– Савболугъуз, юбилейигиз булан къутлайман, сизге, коллективге бир уьйде яшайгъан «Ёлдашны» атындан да яхшылыкълар ёрайман.



– Сиз де савболугъуз! «Ёлдашгъа» да 100 йыл тамамланды. Байрам оьтгерилеген Къумукъ театргъа геле турагъанда, Азнавур булан алгъасавлу ишге, Халкъ Жыйыныны сессиясына бармаса ярамай деп, шонда гетдик. Бек муштарлыгъым бар эди гелмеге.



Авторизация
*
*
Регистрация
*
*
*
Согласны с условиями сайта?
Генерация пароля