Яшда гёрген унутулмай дейлер. Шо якъдан алгъанда, яшлагъа къужурлу ва маъналы асарлар яратагъан шаир Вагьит АТАЕВНИ яратывчулугъу гиччипавлагъа кёп йылланы узагъында айрыча таъсир этип геле. Шону гёз алгъа тутуп, бизин газетни бёлюгюню редактору Насрулла БАЙБОЛАТОВ ону булан оьтгерген лакъырлашывну да, шаирни янгы шиърусун да яш охувчуланы тергевюне беребиз.
– Вагьит агъай, инг башлап бизин яш охувчулагъа шиъру нечик тувулунагъанны айтгъаныгъызны сюер эдим.
– Мен шиъруну терек булан тенглешдирмеге сюемен. Айтагъаным, гьар терек топуракъда тамурундан гюч алагъаны йимик, гьар шиъру да инг башлап шаирни юрегинде тамурланып, оьзюне гюч ала, сонг буса къыргъа чыгъа, охувчуланы къолуна тюше. Шиъруну темасын яшав оьзю берип къоя, тек огъар оьлмесдей жан салып, чебер ва маъна якъдан таъсир ва илгьам сингдирмек – о гьар шаирни аслу борчу.
Гьар шаир, яратывчулугъунда оьзюне хас къайдаланы къоллап, шиъруну биширип-тюшюрюп, кагьматлы калималар ва суратлавлар булан торлап яратма тарыкъ. Озокъда, шо тынч иш тюгюл экени кимге де белгили.
– Мен билеген кюйде, Сиз инг алда уллулар учун шиърулар язып тургъансыз. Сонг яшланы поэзиясына нечик гёчюп къалдыгъыз дагъы?
– Шону себеплери эки болду. Биринчиси, гележекде белгили язывчу болажакъ къызардашым Зарипатны магъа этген таъсири. «Уллулар учунгъу язгъанларынгдан эсе, яшлар учунгъу шиъруларынг хыйлы маъналы ва къужурлу чыгъа, шо саялы да сен яшланы поэзиясына гёчсенг къолай», – деген эди ол. Экинчиси, мен балдай татли гиччипавланы гьатсыз кёп сюемен, оларсыз туруп да болмайман. Оланы къужурлу дюньясына терен чомулгъанман, яшлар учун язмакъны уллу насипге санайман, яшлар учун хыйлы китаплар да чыгъаргъанман.
– Милли тиллерде яратагъан шаирлени асарлары башгъа тиллеге таржума этилегенге Сиз нечик янашасыз?
–Нечакъы да арив янашаман. Шо ишни уллу агьамияты да бар. Эгер шо иш юрюлмей болгъан буса, бизин дагъыстанлы шаирлерибиз Расул Гьамзатовну, Рашит Рашитовну, Нурадин Юсуповну, къыргъызлы язывчу Чингиз Айтматовну ва башгъаларыны атлары савлай дюньягъа малим болмас эди.
Таржумачылыкъ иш гьар тюрлю миллетлени яшаву ва адабиятлары булан таныш болмагъа имканлыкъ бере. Мен янгыз оьзюмню алып айтсам да, хыйлы зат англашыла. Айтагъаным, Рашит Рашитовну ва Нурадин Юсуповну орусчагъа гёчюрюлген шиъруларында оьзюм учун эки янгылыкъгъа: олар гьар шиъруда дегенлей юморну ва диалогну уста къоллап бажарагъанлыкъгъа тюшюндюм. Шо эки де янгылыкъны къоллама башлагъанлы, мени асарларымны таъсири артгъанлыкъны мени йимик, охувчуларым да эслейген болду.
Шо гьакъда айта туруп, Дагъыстанны ва Россияны оьлчевлеринде таржумачылыкъ иш осаллашгъаны гьакъда да эсгермеге сюемен. «Яшланы дюньясында» башгъа миллетли белгили шаирлени гёрмекли шиъруларын къумукъчагъа гёчюртюп, бир-бирде сама печат эте турса яхшы болар эди.
– Сиз ойлашагъан кюйде, яшлар гьали чебер китапланы аз охуй, бирлери чи бирдокъда охумай деп дурус айтыламы?
– Нечакъы да дурус айтыла. Шогъар мени де юрегим бек талчыгъа. Мени гиччи заманымда гиччипавлар оьзлер учун чыгъагъан китаплагъа гьайран амракъ бола эди. Олар оьзлер охума уьйренгинче де, уллулар охуйгъанда, авузларын да ачып тынглай эди. Оьзюмню мисалгъа гелтирип къойсам да таман. Мени уллу къызардашым Зарипат янымда да ятып, Анвар Гьажиевни «Авузгъа бош акъ бабиш» деген тизив ёммагъын магъа гёнгюнден айтмай туруп, мен юхламай эдим. Огъар тынглай туруп, шо ёммакъны оьзюм де гёнгюмден билип къалгъан эдим.
Балдай татли ана тилимни магъа, нарыстагъа, гечеси-гюню булан бешигиме къапланып, къулагъыма къонгуравдай чалынагъан къакъакъ йырын мени къаныма-жаныма сингдирип болгъаны учун, азиз анама оьмюрюмде алгъыш эте яшайман. Гьали нарыстагъа бешик йырлар йырланмай деп айтмагъа ярай, нагагь йырланып йиберсе де, олар «Баюшки-баю» деген орус сёзлер булан тез битип къала. Артдагъы вакътилерде Европадагъы хыйлы уьлкелерде китапланы охувгъа къайтып аслу тергев берме башлагъаны мени сююндюрмей болмай. Шолай гьал гележекде бизде де тувулунажакъгъа инанма сюемен.
– Сизин булан бирче шогъар мен де инанып къаламан. Биз оьтгерген лакъырлашывну ахырында яш наслугъа Сизин не йимик ёравларыгъыз бар?
– Ёравларымны инг де аслусу шу:
Ана тилин тас этмек –
Миллетин де тас этмек.
Сонг къала шо адамгъа
Геч болгъанда яс этмек.
Яшлар, вёрегиз, балдай татли ана тилигизни тас этмей яшагъыз!
– Сиз де кёп савболугъуз. Яшлар тюгюл, уллулар да сизин янгы асарларыгъызны къаравуллайгъанын билигиз.
Вагьит АТАЕВ
Юкъмасын!..
Телевизоргъа къарай
Анасы булан Али.
Шо коронавирусну
Гьакъында сёйлей гьали.
– Бек къоркъунчлу шо аврув
Дюньяны елеп бара.
Сакъ болугъуз, юкъмасын!–
Деп диктор бек бувара…
Беш йыллыкъ Али чапды,
Излеп ачгъычны тапды,
Яхшы гьаракат этди,
Тез эшикни бегетди.
–Яшым, сен не этесен,
Неге бек бегетесен?
– Вирус гирмесин бизге,
Юкъмасын гьарибизге!
– Сен молодецсен, яшым,
Сакъ болагъанынг яхшы.
