Юрт яшавну суратлайбыз


  1990-нчы йылдан сонг савлай уьлкеде пакарсызлыкъ башланды. Шо заман адамланы яшав гьалы осаллашды, кёп-кёп къурумлар тозулду, кёп санавдагъы ишчилер орамда къалдылар. Шону булан бирге адамлар кёп къуршалагъан юрт хозяйствону тармакълары да ишлемей токъталды. Шо йылларда «жан азыкъ» деп гьисапланагъан маданиятгъа да тергев болмады. Тергевсюз къалгъан маданият къалалар бузулду, бирлеринде спортзаллар этилди.



Хасавюрт районну Боташюртунда буса маданиятны чы нечик де ташламады, уьстевюне, бир-бир сиптечилер тюрлю-тюрлю кружокланы да сакълама бажардылар. Оланы бириси – Маржан Вазирова. Ол 1982-нчи йылда Магьачкъаладагъы маданият училищени режиссёр бёлюгюн битдирип юртгъа къайтгъан. Шо йылдан берли ол ерли маданият къалада методист болуп ишлей. Драмкружок къуруп, яшдагъы умутун яшавгъа чыгъарма къаст эте.



–Мен гиччиден берли артистка болма сюе эдим, – дей М.Вазирова. – Оьзюм болмагъанда, юртда пагьмулу яшланы жыйып, гиччи спектакл­лер, гёрюнюшлер салма къарадым. Мен буса толу спектакль салма сюе эдим. Шону учун да айланама яшёрюмлени жыйма башладым. Оланы да бирлери инамсыз янашды, бирлери, Къумукъ театр бар туруп, биз не ойнажакъбыз деди, башгъаларын буса ата-анасы къоймады. Юртда артист болма сюеген, пагьмулу нечакъы яш да бар, тек не себеп болуп да шайлы заман оланы жыйып болмай турдум. Айланамда мени йимик театрны сюеген ва иштагьлы яшланы да къыдырдым.



Шо заманларда адамланы театрларда гьайы да ёкъ эди. Нечик де, мен 1998-нчи йылда Магьаммат-Солтан Ягьияевни «Эки сюйген бир болса» деген пьесасына гёре спектакль салдым. Шо – юрт яшавну суратлайгъан пьеса. Бир юртдагъы гишини бир уланы, бир къызы бар. Улан юртдагъы къызны сюе ва алажакъ-бережек масъалалар чечилгенде, уланны асгерге чакъырып къоя. Асгерде ол ата-анасы ёкъ бир етим яш булан къурдаш бола. Асгер борчун да кютюп, булар уьйге гетме гьазирленгенде, пьесаны баш игити етим яшны оьзлеге чакъыра ва уьйге «экев болуп гелебиз» деп кагъыз яза. Юртда ала-пелекет тюше. Гелешинген къызны адамлары уланныкилеге арада сёйленген затланы къайтарма тарыкъны билдире. Къардаш бола турагъан эки тухумну арасында яхшы къавгъа бола. Сонг оьзюню къурдашы булан гелгенни билип, эришив «лам» бола.



Гелген улан къыйынлыкълардан къоркъмай ва не ишни де эте. Яшны атасы ону бир ишге де сала. Арадан заман гетип, шо улан къурдашыны къызардашын сююп къоя. Уью-эшиги, «итге урма таягъы да ёкъ» улангъа къызын берме сюймейлер. Артда да атасы къызны шогъар беребиз деп къатдырып айта, тухум ону сёзюне тынглай ва бир гюн юртда 3 той бола.



1998-нчи йылда спектаклни де гёрсетдик ва бек арив оьтдю. Шонда ойнама сюегенлени санаву артды. Мен шу гюнден-гюн багьалар да артагъан, адамлар иш табып болмайгъан заманда бизин спектаклни неге ушатагъанны сонг-сонг англадым. Шо йылларда Къумукъ театр да гастролларын токътатгъан эди ва адамлагъа «жан азыкъ» етишмей турду. Шо заманда адамлагъа яшама да бек къыйын эди, шону учун да биз таза, енгил ва кюлкюлю пьесаны салдыкъ. Адамлар спектаклибизге къара­гъанда, кюлей, юрек дертлери тайып, леззет ала эди. Шо спектакл­ни биз кёп юртларда гёрсетдик. 2000-нчи йылларда Къаягент ва Къарабудагъгент районларда да болдукъ.


–Айтып гетгенде йимик, юрт сагьнада ойнамагъа адамлар тапма нечик къыйын экенни англайман. Буса да сен оланы атларын эсгерме сюймеймисен?



–Олар барысы да артистлер эди, башгъача айтгъанда, юреклеринде артистлер эди. Дагъы ёкъ эсе, айлыкъ да бермейген ерге репетициялагъа да гелип, бар-ёкъ заманын да йиберип турмакъ учун, шо ишни юреги булан сюйме герек. Олар бары да мени эсимде: Даниял Къадыров, Гьамзат Эшивов, Жамиля Алыпкъачева, Асият Шагьмурзаева, Зайгьинат Умарова, Аминат Элибиева.


–Сагьнаны безендиривге не амал эте эдигиз?



–Шогъар юртдагъы бажарывлу адам кёмек этди. Шо харжгъа биз гастроллагъа алып барып болардай декорациялар да этдик. Шо гёрюнюшлени де не шатлы жыйын, конкурс яда фестиваль болса да, сагьнабызда къыйышдырма къарайбыз.


–Юрт сагьнада дагъы не пьесаны салгъансыз?



–Бир вакъти Зарипат Атаеваны «Къысмат» деген пьесасына гёре спектакль салма башладыкъ. Гьар-бир багьана болуп, созулду, шо пьесагъа байлангъанлар тозулду. Шолай гезиклерде биз байрамлагъа гиччирек гёрюнюшлер салып турдукъ. 2015-нчи йылда бизин юртда «Къумукъланы адатлары» деп баш салынып уллу къумукъ байрам оьтгерилди. Шонда биз къумукъланы адатларын, чечип айтгъанда, къызгъа «гьайт» йиберегенинден башлап, гелешеген, тойну юрюлеген ва ашюйге чыгъарагъан кюйлерин салдыкъ. Бек арив оьтдю.



Муна гьали де биз Умукюрсюн Мантаеваны «Юртлу къыз» деген пьесасына гёре спектакль салма башлагъанбыз. Айланамда алда ойнагъан Гьамзат Эшивов, Асият Шагьмурзаева, Аминат Элибиева барлар. Олар булан бизге Рашит Къазакъов ва Зулфира Гьажимуратова да къошулгъан.



Озокъда, бизде Къумукъ театр­да йимик белгилеп, заманында репетициялар оьтгерип болмайсан. Неге тюгюл, бириси шагьарда ишлей, бирдагъысы муаллим, башгъасыны топуракълары бар, шону ишлете. Олар мени кююме тюгюл, мен оланы кююне къыйышма герекмен. Муна, пьесаны бир нече гёрюнюшлерин гьазир этип турагъанда, маданият къаладан ярыкъланы тайдырып къойду.



Айтагъаным, четимликлер болмай къалмай. Адамланы жы­йып репетицияланы башлап, бир даражагъа гелесен, сонг четимлик болуп, оюн артгъа салына. Оланы янгыдан жыйма ва ишге гиришмеге заман тарыкъ бола. Шо вакътини ичинде бирлери гелме сюймей къала, бирдагъыларын ата-анасы йиберме сюймей.


–Сизин маданият къалагъа директор этип яш йырав Нариман Авшаковну салгъан, балики, ишлеригиз тюзелип гетер…



–Биз де шолай умут этебиз. Нариман яш чагъына да къарамай, тюрлю-тюрлю чараларда ортакъчылыкъ эте, оьзю музыканы бек сюе, йырлай. Гьали-гьалилерде Магьачкъалада болгъан яш йыравланы арасында юрюлеген «Я люблю тебя, Россия!» деген конкурсда биринчи ерни алды. Ол да театрны бек сюе, мен англагъан кюйде, артист болмагъа да умуту бар. Гьали ол Магьачкъаладагъы маданият училищеге де тюшген.



Айтагъаным, тезде бизин сыдыраларыбызгъа хас билими булангъы бирдагъы бирев къошулажакъ. Балики, бара-бара бизин драмкружокгъа «халкъ театр» деген ат берилер, шо заманда биз гьар йыл бир спектакль салма да къарарбыз. Шону учун бизин гёз алгъа тутгъан планларыбыз да бар, айланамда шо ишни сюеген адамлар да бар.



Гебек КЪОНАКЪБИЕВ,

оьз мухбирибиз.

Суратда: Боташюртдагъы драмкружокну репетициясындан гёрюнюш.

Авторизация
*
*
Регистрация
*
*
*
Согласны с условиями сайта?
Генерация пароля