Элдар Кубатов: «Касбумда сынав топламагъа къаст этемен»


         Гиччиден оьзюню юрегине тутгъан касбугъа ес болгъан адамлагъа насипли деп айтмагъа ярай. Адам оьзюню юрегине тюшген, жаны ушатагъан ишни кёп сююп ва оьр даражада этедир. Элдар Кубатовну гиччиден берли докторну касбусуна охумагъа, адамланы сав этмек учун оьзюню яшавун багъышламагъа юрегине тюшген болгъан. Медицинада кёп тармакълар бар. Доктор болма сюйсе де, медицина тармакъда къайсы касбуну айыражагъын Элдар гечге таба сайлагъан.



Ол Къаягент районну Къаранайавул юртунда 1997-нчи йылда тувуп, орта школада башлап ата юртунда, оьрдеги класланы буса Избербаш шагьардагъы 2 номерли школада охуп битдирген.



Школаны битдирген сонг ол Дагъыс­тан пачалыкъ медицина университетге охумагъа тюшген. Элдарны анасы Дедей Гьизбуллаевна буса Къаранайавул юрт орта школада ана тил ва адабият дарсланы муаллими болуп чалыша.


Жагьил вакътисинде ону уьягьлюсю Гьажимурат Кубатов Элдаргъа янгы бир ай битип турагъанда чакъчыз гечине. Элдар ата бетин танымагъан яш буса да, анасы огъар ана да, ата да болуп, бизин халкъны адат-къылыгъына гёре тарбиялагъан. Элдар булан бир къатнагъанда, илиякълы, тарбиялы, саламат ва охувуна, гележек касбусуна гьакъ юрекден янашагъан улан экени гёрюне.


Бугюнлерде буса Элдар Кубатов Да­гъыстан медицина университетни 5-нчи курсунда охуй. Охуву булан янаша Магьачкъала шагьарны стоматология клиникаларында врач болуп да чалыша.


Бу йыл Элдаргъа «2019-нчу йылда Россияны инг яхшы стоматологу-студенти» деген ат берилген. Алдагъы жумада Элдар Кубатов «Ёлдаш» газетни редакциясында бизин мухбирибиз Патимат Бекеева булан лакъырлашгъан. Лакъырлашывну охувчуланы тергевюне де беребиз.

–Элдар, сени гьакъ юрекден къутлайман! Бютюнроссия оьлчевде йылны инг яхшы стоматологу-студенти деген атгъа лайыкълы болмакъ – уллу уьстюнлюк. Бу конкурсну ким ва нечик оьтгере эди?


–«Авиценна» деген стоматология охутув центры бар. Шонда бу йыл уьчюнчю гезик студентлени арасында форум болду. Бу йыл шо форумда 100 адам ортакъчылыкъ этди. 100 студентни арасындан инг яхшы 5 студентни жюрини ортакъчылары сайлады. Форумну алдында ону талапларына гёре бары да мени илму ишлеримни, гьар тюрлю конференцияларда ортакъчылыкъ этгенимни исбатлайгъан сертификатланы, зачёт книжкамны йибердим. Шонда «DentalStart» деген ат булан Бютюнроссия стоматология форум оьтгерилди. Барысыны да натижаларына гёре, мен оьзюм де къаравулламайгъан кюйде, мени «2019-нчу йылда Россияны инг яхшы стоматологу-студенти» деген атгъа лайыкълы гёрдю.

–Элдар, сен тиш докторну касбусун оьзюнг сююп сайладынгмы?


–Гертиси, мен гиччиден берли докторну касбусуна ес болмагъа сюйсем де, тиш доктор боларман деп ойлашмай эдим. Уллатам, мисал учун, нейрохирурггъа охурсан дей эди. Сонг оьрдеги класларда охуйгъан вакътимде оьзюмню тишлерим авруп инжиндим. Тишлеримни сав этмек учун Магьачкъалагъа геле эдик. Стоматология кафедраны заведующийи Абдулла Рагьматуллаев тишлеримни сав эте эди. Ол ишин оьр даражада билеген адам. Шолай, стоматологиягъа юрегим бакъды. Заманы гелгенде стоматология факультетге тюшюп къарайым, ушатмасам, башгъа факультетге чыгъарман деп ойлашдым. Охума башлагъан сонг тиш докторгъа охув кепиме гелди ва тиш доктор болажакъман деп оьзюме сёз бердим. Бизге охувубузну ахырынчы йылларында ишлемеге де ихтияр бериле. Мен охуй туруп, янаша ишлемеге де башлагъанман.

–Охувугъунгну да, ишни де бирче юрютмеге бажарыламы? Къыйын тюгюлмю?


–Мен дёртюнчю курсдан берли ишлемеге башладым. Бу йыл ишлейгеним – экинчи йыл. Гетген йыл Москва шагьарда эки айгъа касбумну камиллешдирме барып гелдим. Ассистент болуп ишледим. Бу йыл къышда бирдагъы бир ай Москвада яхшы докторну янында ишледим. Бизге ишлемеге ихтияр да бериле, заман да. Ахырынчы курсларда дарсларыбыз тюш болгъунча бола. Тюшден ахшам болгъунча ишлеме заман бар. Мен де шо имканлыкъдан пайдаланаман. Гьали башгъа ерлерде йимик бизде далаплы адамлар ачып ишлетеген оьз ихтиярлы клиникалар кёп бар. Оьзюмню вакътиме онгайлы кюйде гьар тюрлю клиникалагъа барып ишлеймен. Сынав топламагъа къаст этемен.

– Гертилей де, гьали шагьарларда янгы стоматология клиникалар кёп ачылгъан. Адамлагъа сайламагъа касбучулар да, клиникалар да бар. Янгы касбучулагъа нечик янаша?


–Бугюнлеге ерли мен гьали ишлейген клиника – уьчюнчюсю. Гьали ишлейген еримни бек ушатаман. Клиниканы баш врачы – ортопед, хирург, терапевт гьисапда да чалыша. Гьар-бир якъдан бары да ишлени тындырыкълы кюйде англата. Башгъалардан эсе ону мен оьзюм де арив англайман. Оьзю де – сынавлу доктор. Коллективни де ушатаман. Магъа янашыву нечакъы да яхшы.

–Сени оьзюнгню гележекде тиш аврувланы къайсыларыны уьстюнде ишлемеге хыялынг бар?


–Мен оьзюм, Аллагь буюрса, ортопед-имплантолог гьисапда чалышмагъа хыялым бар. 5-нчи курсну битдирген сонг, бары да зат мен айтагъан кюйде болса, ординатурагъа тюшмеге ва ортопедия тармакъны сайламагъа сюемен. Эки йыл ортопед ва терапевт гьисапда охуп ва бир заманны ичинде ишлеген сонг биринчи касбунгну сайламагъа ихтияр бериле. Шонда хирургияны сайлап охуп, стоматологияда ортопед-имплантолог деген касбучу болмагъа къастым бар.

–Элдар, сен гьали-гьалилерде бирдагъы конференциягъа барып ортакъчылыкъ этип гелгенсен. Къайда оьтгерилди, негер багъышлангъан эди?


–Киров шагьарда апрель айны 4-нде « ХХI асруда яшёрюмлер ва медицина илму» деген яш алимлени ва студентлени Бютюнроссия илму конференциясы оьтгерилди. Кёп шагьарлардан ва башгъа пачалыкълардан гелген ортакъчылар да бар эди. Мен де шонда илму макъала булан барып ортакъчылыкъ этдим. Илму макъалам Дагъыстан пачалыкъ медицина университетни неврология аврувланы кафедрасыны заведующийи Бурлият Абусуеваны илму ёлбашчылыгъы булан язылды. «Гьар тюрлю къайдалары булангъы эпилепсиясы бар яшланы стоматология аврувларыны башгъалыкълары» деген темагъа илму макъала эди. Макъаланы язгъынча илму ёлбашчым Бурлият Абусуева ва башгъа аспирантлар булан бирче дазулангъан имканлыкълары булангъы яшланы реабилитация центрына барып ахтарывлар этдик. Ахтарывларда гьар тюрлю эпилепсиядан аврувлу 35 яшны тергедик. Аврувлу яшларда кариес, пульпит, гингивит, тиш этлени аврувлары аз заманны ичинде болуп къала. Шолай яшланы тишлерин сав этеген къайдаланы да ахтардыкъ.

–Гьар тюрлю конференцияларда ортакъчылыкъ этегенинг негьакъ оьтмейдир. Гьарисинден бир янгылыкъ, пайдалы маълуматлар алмагъа бажарыламы? Бу гезик не янгылыкъ арагъа чыкъды?


–Гертиси, нечакъы ортакъчылыкъ этсем де, гьар гезик бираз талчыгъаман. Уллу алимлени, бютюн Россиядан ва башгъа пачалыкълардан гелген адамланы алдына чыгъып илму макъаланы охумагъа тартына эдим. Нечик болар экенмен, орусча тилим къайтамы экен, нечик къаршылар экен деп ойлу эдим. Мен гезикде 15-нчи болуп макъаламны охудум. Бары да зат арив болду, макъалама гёре кёп соравлар да берди. Барына да жаваплар да бердим. Кёп тюрлю касбучулар булан таныш болдум. Гьар гезик булай ёлугъувланы аз буса да, уллу буса да пайдасы бола. Бу гезик Беларусь Республикадан гелген алим металлокерамика тишлени гьакъында бек яхшы лекция охуду. Мени учун бек арив дарс болду. Студентлени арасында «Инг яхшы доклад» деген сертификат да магъа тапшурулду. Мени учун кёп маъналы ва пайдалы конференция эди.

–Сен медицина университетде охуйсан, гележек касбугъа биринчи абатларынгны алгъансан, илму ёлда чалышмагъа башлагъансан. Стоматология – артыкъ тергевню талап этеген тармакъланы бириси. Бу тармакъда, умуми алгъанда, не йимик янгылыкълар бар?


–Стоматологияда, гьар гюн дегенлей, янгылыкълар арагъа чыгъа десем де янгылыш болмас, неге тюгюл де бир нече йыл алда тишлеге керамика ва металлокерамика къапламалар салына эди. Гьали буса бютюнлей башгъа материаллардан да тишлеге гийирилип къалагъан къалиплер бар. Къынгыр яда тишлерини тюсюню акълыгъы тайгъан буса, хас къалиплени гийсенг, тишлер тюппе-тюз ва акъ гёрюнеген бола. Булар, озокъда, тишлени тыш гёрюнюшю учун къоллана. Алда къаплама салгъынча, тишлени нервасын тайдыра эди буса, гьали нервасы сакъланагъан кюйде тишни сав этеген къайдалар бар. Узакъ къалмай бизде, Дагъыстанда да шо къайдаланы къолламагъа башлажакъбыз. Касбучу тюгюл адамлагъа бары да янгылыкъланы англатмагъа къыйын.

–Элдар, янгылыкълар, озокъда, бардыр. Интернетни ачып охусанг, башгъа алгъа гетген пачалыкъларда адамланы тишлерин инструментлени къолламай, дарман салып сав этеген кюйлер бар деп яза. Бизде янгы къайдаланы къоллай­гъан, адамлар къоркъмай, тартынмай тиш докторну шанжалына олтурагъан заман болажакъмы?


–Гертиси, тишни сав этеген алатны къолламай тишлени сав этеген къайдалар бизге етишмеген. Кариес болгъан сонг, башлап ону тазалап, сонг дарман яда ябушдурагъан материаллар бар. Тек инг башлап тишлени сав этмеге тюшмесин учун, оланы гьайын этмеге герек. Кёп аврувлар тишлердеги аврувлардан сонг да бола. Дагъыстанда адамланы 80 процентини тишлерде кариеси бар. Бизде тишлеге этилеген къуллукъ бек осал. Тишлени гьар гюн эртен тургъанда ва гече ятгъынча жувмагъа герек, гьар ашагъанда авзун чаймагъа, ашагъан, чайнагъан затны гесеклери тишлени арасында кёп къалмасын учун. Буланы барыбыз да билебиз, тек гьайын этмейбиз.


Яшны биринчи тиши чыкъгъанда анасы бармагъына марли гесек чырмап тазалай туруп уьйретмеге герек. Ондан къайры да, тишлени тез бузулувуна ичеген сув, экология, ашайгъан ашлар, татли ва газы булангъы сувлар кёп таъсир эте. Кёп затларда химия бар. Шо саялыгъа тишлеригизге гьар гюн тындырыкълы кюйде къуллукъ да этип, тиш докторгъа йылда эки керен бармай бусагъыз, бир керен сама да барып тергетсегиз, тиш аврувларыгъыз теренге гетмес. Адамны умуми къаркъарасыны савлугъу, башгъа тюгюл, тишлерини савлугъундан да гьасил бола.


Илму бир ерде турмай, алгъа бара. Тек гьар янгы аппарат бек багьа. Янгы къайдаланы, аппаратланы алып къолламакъ да бек багьа токътай. Бары да халкъны олай янгы къуллукълар булан пайдаланмагъа гючю де ёкъ.

–Бизин охувчуларыбызгъа тишлерини савлугъуну гьайын этсин учун бирдагъы эсге салыв болду, кёп савбол. Сен биринчилей кимни тишин сав этдинг? Янгы башлагъан тиш докторгъа бармагъа ким де рази боламы?


–Биринчи тишин сав этген адам мен башлап ишлемеге башлагъан клиникада ишлейген медсестра эди. Къоркъа туруп ишледим, яшырып нетейим. Тек бажардым. Гьали буссагьат да тангала биревню тишин сав этемеге герек болса, алдындагъы гюнден башлап оьзюм оьзюмню гьазирлемеге башлайман.

–Элдар, гележекде тиш аврувланы сав этивде ва тишлер булан байлавлу ишлерде яхшы англавлу ва бажарывлу касбучу болмакъны ёрайман!


– Кёп савболугъуз.


Суратларда: Элдар Кубатов;

Кубатовгъа Россияны инг яхшы стоматологу-студентини шагьатнамасы тапшурула.

Авторизация
*
*
Регистрация
*
*
*
Согласны с условиями сайта?
Генерация пароля