Бугюнлерде санлы яшавну юрютювню аслу шарты гьисапда яшланы ва яшёрюмлени спортну гьар тюрлю журалары булан машгъул этмек агьамиятлы масъалалардан бириси гьисаплана. Шо якъдан алгъанда, Къарабудагъгент районну юртларында не йимик гьаракат юрюлегенин билмек муратда мен эсгерилген районну администрациясыны физкультурагъа ва спортгъа къарайгъан бёлюгюню ёлбашчысы Завур УМАРАКЪАЕВ булан лакъырлашдым. Юртлу спортчулар етишип гелеген оьрлюклени, олай да спортну гьар тюрлю жураларын оьсдюрювге ерли гьакимлик къурумланы янындан некъадар тергев берилегени гьакъда айрыча айтылагъан шо лакъырлашыв гьали охувчуларыны тергевюне де бериле.
– Завур, савлай районну гьисапгъа алып айтгъанда, бугюнлерде уллугъа да, яшгъа да спортну гьар тюрлю журалары булан машгъул болмакъ учун нечик имканлыкълар яратылгъан?
– Спортну гьар тюрлю жураларын оьсдюрювге ва шолар булан иштагьланагъан яшланы къуршавгъа бизин районда бир къадар агьамият берилип геле. Умуми билим береген школаларда да, яшланы ва яшёрюмлени спорт школаларында да торайып гелеген яш наслуну вакиллери кёп тюрлю секциялагъа къуршалгъан. Ачыкълашдырып айтгъанда, бугюнлерде бизин районгъа гиреген юртларда иш гёреген яшланы ва яшёрюмлерини спорт школаларыны санаву 11-ге етише. Шоларда 4 мингге ювукъ оьрюм чагъындагъы яшлар спортну гьар тюрлю журалары булан машгъул бола. Умуми кюйде алгъанда, бизин районда бугюнлерде 85 спорт имарат пайдаландырывгъа берилген. Шоланы 30-у – спортзаллар, 2-си – стадионлар, 7-си – футбол, 5-си – баскетбол, 22-си – волейбол оюнланы юрютмек учун онгарылгъан майданчалар. Шондан къайры да, футбол оюн булан машгъул болагъанлар учун табии тюгюл, этилген 19 гиччирек майданчалар да бар.
Бир де къопдурувсуз айтгъанда, бизде шо спорт имаратлар пайдаландырылып турагъанлыкъ уллугъа да, яшгъа да физкультура ва спорт булан машгъул болмакъ учунгъу имканлыкъланы артдыра.
– Эсгерилген спорт имаратлар юртларда яшайгъанланы талапларын кютмек учун етишеми? Шолар барысы да бир йимик таман даражада онгарылгъанмы?
– Дагъы да болгъан буса да артыкълыкъ этмежек эди, озокъда. Тек буссагьат бизин районда пайдаландырылагъан спорт имаратлар ерли ва республика гьакимлик къурумларыны янындан алгъа салынгъан борчланы яшавгъа чыгъармакъ учун таманлыкъ этмей де тюгюл. Спортну гьар тюрлю журалары булан машгъул болагъанлар учун онгайлы шартлар яратмакъны масъаласы ерли гьакимлик къурумланы тергевюню тюбюнде сакълана. Шо якъдан алгъанда, бугюнлеге ерли хыйлы иш этилген. Къарабудагъгентдеги «Бекенез» деген стадионда ярашдырыв-янгыртыв ишлер толу кюйде тамамланды. Артдагъы бир-эки йылны ичинде ябушув халчалар, бокс булан машгъул болмакъ учун хас ринглер етишмейгенин гёз алгъа тутуп, инг алда ерлерде иш гёреген яшланы ва яшёрюмлерини спорт школаланы таъмин этмек учун имканлыкъланы болдурдукъ. Шолайлыкъда, Къакъашура, Паравул ва Къурбуки юртлардагъы спорт школалагъа тутушуп ябушувлар юрюлеген хас халчалар, Дёргелидеги яшланы ва яшёрюмлени спорт школасына касбучулар учун къурашдырылгъан бокс ринг берилди. Шону булан бирге, Къурбукидеги яшланы ва яшёрюмлерини спорт школасыны бинасыны къалкъысы толу кюйде ярашдырылып янгыртылды.
Ондан къайры да, ачыкъ майданчаларда хас алатлар салынып, яшлар физкультура этип, турникде тартылып, чабып-атылып, къаркъарасыны гючюн-къуватын артдырмагъа, савлугъун беклешдирмеге болагъан токъташдырылгъан ерлер де ясандырыла. Спорт булан машгъул болмагъа гьасирет яшлагъа, оланы уьйретеген тренерлеге къошум имканлыкълар яратып сююндюрмек учун юрюлеген, дейгеним, спортчулагъа къоллавгъа берилген спортзалланы, ачыкъ майданчаланы гьалын яхшылашдырмагъа бакъдырылгъан иш гележекде де туварылып къалмажакъ. Савлай уьлкеде тувулунгъан четим экономика шартланы гьисапгъа алгъанда, шо гьаракатны биз сюеген даражада яшавгъа чыгъармагъа бажарылмай къалып тура буса да, районну гьакимбашы Амиралиев Магьмут Гьюсейновични янындан гьар не масъаланы чечивде де якълав табагъанлыкъ шогъар бизде инамлыкъны артдыра.
– Англашыла, яшланы спортну гьар тюрлю жураларына уьйретеген тренерлени таман даражада иш юрютмеге билими де, сынаву да етишеми?
– Бугюнлерде бизин районда физкультураны ва спортну оьсдюрювге муаллимлер ва тренерлер гьисапда хас билимлери булангъы 199 касбучу къуршалгъан. Яшланы спортну гьар тюрлю жураларыны сырларына уьйретегенлени арасында Россияны ат къазангъан тренери, бизин уьлкени спортуну 16 устасы бар. Оланы арасында 55-вю спортну устасы деген атгъа кандидатлар гьисаплана. Сонг да, 42-вю – спортну гьар тюрлю жураларындан биринчи даражагъа лайыкълы болгъан спортчулар. Лап да аслусу, олар оьз заманында гёрмекли оьрлюклеге етишмеге бажаргъан спортчулар. Торайып гелеген яш наслуну вакиллерин оьзлени тренерлерини уьлгюсю спорт булан машгъул болмагъа муштарлы да эте, оьрлюкден-оьрлюкге етишмеге де талпындыра.
– Завур, бугюнлерде Къарабудагъгент районда оьзлени айрыча оьсювю гьис этилеген спортну журалары гьисапда сен къайсыларын эсгермеге болар эдинг?
– Бизин районда, савлай республикада йимик, гьар къачан да тутушуп ябушувгъа айрыча тергев берилген. Буссагьатгъы вакътиде де спортну шо журасы оьзюню оьсювюн узата. Шону булан бирге артдагъы йылларда бокс, дзюдо, тхэквондо, авур атлетика, олай да футбол, волейбол, шагьмат, столда ойнайгъан теннис йимик спортну оюн журалары да шо ёлгъа тюше бара деп айтмагъа ярай.
– Гетген йыл сен ёлбашчылыкъ этеген бёлюкню сиптечилиги булан район оьлчевде не йимик ярышлар оьтгерилди?
– Бир башлап мен йыл сайын бизин районда гьар тюрлю тармакъларда оьрлюклеге етишип, жамият арада белгили болгъан замандашларыбызны гьюрметине багъышлангъан кёп санавдагъы ярышлар оьтгерилегенин айтып къояйым. Гетген йылны гьисапгъа алып айтгъанда, алданокъ белгиленген ёрукъгъа гёре спортну гьар тюрлю жураларындан, умуми кюйде алгъанда, 47 тюрлю ярышлар, олай да кёп санавдагъы халкъны къуршав булан юрюлеген оьзге гьаракатлар оьтгерилди. Шоланы айырып, Россияны Игити Магьамматшамил Абдурагьимовну эсделигине багъышланып оьрюм яшланы арасында ябушувну ушу-саньда журасындан республика оьлчевюнде юрюлген ярышланы айтмагъа бажарыла. Ондан къайры да, Камил Гьалимовну эсделигине багъышлангъан шагьмат оюндан, агъа-ини Сайит ва Пахрат Гьюсейновланы эсделигине футбол оюндан, ябушувну самбо журасындан Жигит Асадуллаевни эсделигине багъышлангъан ярышланы айрыча айтмагъа боламан. Дагъы да, сакъатланы арасында юрюлеген спартакиаданы, ветеранланы арасында столда ойнайгъан теннисден, 18 йыл тамамлангъан къатын-къызланы арасында енгил атлетикадан юрюлеген ярышланы эсгермекни тийишли гёремен.
Бизин районну администрациясыны янындан шо ярышланы оьтгеривге харж ва оьзге тарыкъ-герек гёрсетиле. Далапчылар да шо якъдан оьз къошумун эте. Мен ёлбашчылыкъ этеген физкультурагъа ва спортгъа къарайгъан бёлюкню къуллукъчулары да къурумчулукъ масъалаланы чечмек учун белсенип чалыша.
Ораву гелгенде, шу ерде бизин районну ва айрыча юртланы оьлчевюнде спортну гьар тюрлю жураларындан оьтгерилген ярышларда 3500 спортчу ортакъчылыкъ этгенин айтып къойсам да кёплюк этмежек деп эсиме геле. Оланы арасындан да 12-вю спортну устасыны ва 5-вю спортну устасына кандидатны гесимлерин уьстюнлю кюйде кютдю.
– Сизин спортчулар Дагъыстанны оьлчевюнде, олай да республикадан тышда оьтгерилген къайсы ярышларда ортакъчылыкъ этген? Шоларда олар етишген уьстюнлюклер нечикдир?
– Бизин райондан чыкъгъан 1409 спортчу республика, Бютюнроссия, халкъара турнирлерде ортакъчылыкъ этип къайтгъан. Давут Ибрагьимов, Магьаммат Абдуллаев, Гьажимурат Рашитов, Магьамматмурат Гьажиев тутушуп ябушувдан республиканы ва уьлкени оьлчевюнде гёрмекли оьрлюклеге етишген. Зайнутдин Зайнуков буса ябушувну греплинг журасындан 7 керен чемпиону болгъан, Зайира Иразиева паратхенквандодан Европаны чемпионатында алдынлыкъ алгъан. Шолай да, ММА-да низамсыз юрюлеген ябушувларда 5 керен алдынлыкъ алгъан Магьамматэмин Миятлиев ушу-саньдадан да гёрмекли оьрлюклеге етишип геле.
– Завур, сагъа бирдагъы бир сорав берейим. ГТО-ну гесимлерин яшавгъа гийирмек муратда районда бугюнлеге ерли не йимик иш этилген?
– Бугюнлеге ерли Къарабудагъгент районда артдагъы йылларда айрыча агьамият берилеген ГТО-ну гесимлерин яшавгъа гийирмек учун да хыйлы иш этилген. Айтагъаным, ГТО-ну гесимлерине гёре сынавлар юрюлеген таман даражада ясандырылгъан центр ачылгъан. Шондан къайры да, ГТО-ну гесимлерине гёре сынавлар оьтгерилеген 2 спорт майданча пайдаландырывгъа берилген. Сонг да, ГТО-ну гесимлерине байлавлу район оьлчевде оьрюм яшланы ва жагьил адамланы къуршалыву булан 7 гьаракат оьтгерилген. Шо ишде сынавлар оьтгеривге жаваплы 12 касбучу оьзлени касбу бажарывлугъун камиллешдирген ва шону гертилейген шагьатнамалагъа ес болгъан. ГТО-гъа байлавлу оьтгерилмеге тюшеген гьаракат бир де арасы бёлюнмейген кюйде алданокъ токъташдырылгъан ёрукъгъа гёре юрюлюп тура.
– Кёп яхшы . Спортзалгъа юрюйгенлер барысы да чемпионлар болуп къалмай, олар ябушув халчада, олай да спортну оьзге жураларында къолда этмеге бажаргъан оьрлюклерден къайры да, сизин яныгъыздан яшёрюмлер терс ёллагъа тюшюп къалмасын учун бир тюрлю чаралар да гёрюледир. ..
–Спортчугъа мекенли гьасил гёрсетмек учун тренер булан 5-6 йылланы узагъында тер тёкмеге тюше. Бизин тренерлер гьар яш булан айрыча ишлей, оланы оьзлени айланасында яшайгъанлагъа гьюрмет этмеге уьйрете. Гьар яшда бир башлап герти адамлыкъны тарбияламагъа къаст эте, шолайлыкъда ругьун да къаркъарасын чыныкъдыра. Юрт межитлени имамларыны чакъда-чакъда гелип оьтгереген лакъырлашывлары да шогъар болушлукъ эте.
– Кёп савбол, Завур. Тренерлеге яшлар булан юрютеген асувлу ишинде уьстюнлюклер, оланы алдында тарбияланагъан яш спортчулагъа да лап оьр даражадагъы ярышларда алдынлыкъ алып, оьрлюклеге етише яшамакъны ёрайман.
–Бизин ишибизге, спортчуланы гьаракатына тергев берип гелген сагъа да баракалла.
Бизин маълумат:
Завур УМАРАКЪАЕВ 1977-нчи йылда Магьачкъала шагьарда тувгъан. Къарабудагъгентдеги 2 номерли орта школаны битдирген. Дагъыстан пачалыкъ педагогика университетни физкультура дарсларыны муаллимлерин гьазирлейген факультетин тамамлап, 1999-нчу йылда оьр билимге ес болгъан. 2002- 2009-нчу йылларда Къарабудагъгентдеги ва Паравул юртдагъы яшланы ва яшёрюмлерини спорт школаларында тутушуп ябушувдан тренер болуп ишлеген. 2010-нчу йылдан тутуп, «Олимп» деген спортклубунда аслу тренерни къуллугъунда чалышгъан. 2015-нчи йылда Къарабудагъгент районну администрациясыны физкультурагъа ва спортгъа къарайгъан бёлюгюню ёлбашчысыны заместители этилип белгиленген. 2016-нчы йылдан тутуп, ол эсгерилген бёлюкге ёлбашчылыкъ эте. Уьйленген, 2 уланы ва 2 къызы бар.
Лакъырлашывну язгъан
Насрулла БАЙБОЛАТОВ.
СУРАТДА: З. УМАРАКЪАЕВ.
