Афгъан дав агьвалатларда ортакъчылыкъ этген солдатлагъа буссагьатгъы вакъти Россияда йимик бизин республикада да пачалыкъ янындан абур этиле деп айтма ярай.Бир нече гюн алда мен оланы бириси булан ёлугъуп лакъыр этдим. Ол – Къарабудагъгент юртда яшайгъан Агьматхан Давутов. Ону булан бизин арабызда болгъан лакъыр сизин тергевюгюзге де бериле.
– Агьматхан, сени къачан чакъыргъан эди армиягъа?
– Мени 1979-нчу йыл ноябр айда армиягъа чакъырып, Белоруссиядагъы Витебск шагьаргъа йиберди. Алты ай онда гьазирленив шартларда турдукъ. Гьава-десант асгерде (ВДВ) къуллукъ эте эдим.
– Алты айдан Афгъанистанны къайсы боюна йиберди сени?
– Къабул деген шагьарына йиберди. Автомашин гьайдавчу эдим. Аэропортну сакълай эдик душманлардан. Уьйге къайтгъынча шонда къуллукъ этип турдум.
– Юртлу яшлар бармы эди?
– Бар эди – Адилхан Паталиев, Исмайыл Умаев… Жюнгютейден де Умалат, Абсалютдюн, Абдурашит бар эди. Жюнгютейден бирдагъы яш бар эди бизин булан Шамил Къазиханов деген, гюнагьындан Аллагь гечсин, ол къайтмады. Оьлюп алып гетди.
– Адамланы кёплерини эсине гелеген кюйде, Афгъанистанда гючлю давлар юрюле болгъан. Оьлюп алып гелегенлер де бола эди о вакъти. Сен йыл ярым тургъансан онда. Гертиден де, шолай къыйынлы эдими гьал?
– Нечик айтайым, онча да уллу давлар болмай эди. Душманлар гьужум этип йиберсе, шоланы токътата эдик. Озокъда, олай ерде тынч болмай. Гьар гюн йимик нечик болуп къалар экен деп ойлашасан. Бир-бир ерлерде хапарсыздан душманлар атышып, бизин техниканы атылтып, солдатланы оьлтюрюп яралап гетеген гезиклер де бола эди… Насипге, биз сав къалдыкъ.
– Сизин Афгъанистангъа йиберегенде сораймы эди, сюемисен бармагъа яда сюймеймисен деп?
– Сорай эди. Бирерлетип барыбызгъа да сорай эди. Сюймей буса, бир адамны да йибермей эди.
– Сизин арагъызда болдуму барма сюймейгенлер?
– Бар эди олайлар да. Олагъа командирлер неге сюймейсен деп де сорамай эди.
– Олай болгъанда, онда гетгенлер бары да оьзлени разилиги булан гетген. Гючден биревню де йибермей болгъан. Мен эшитген эдим о гьакъда, гьали бирдагъы керен сенден де эшитдим…
– Билмеймен оьзгелени, бизин частда шолай эди. Биз биринчилей Афгъанистангъа йиберилген солдатлар деп саналабыз.
– Къайтагъанда, сизин Афгъанистандан тувра уьйге йиберегенде сююнгенсиздир? Дав юрюлеген ерлер болмаса да, асгерде яшлар уьйню бек сагъына…
– Бизин бир башлап алда къуллукъ этеген ерибизге, Белоруссиягъа къайтарды. Ондан да гьазир Дагъыстангъа гелдик.
– Гьёкюнмеймисен о заман рази болгъанынга, шолай дав бар ерлеге йиберегенни англамай болгъансыздыр о вакъти.
– Англамай да тюгюл эдик, борчну кютме герек не болуп къалса да деп эсибизге геле болгъандыр… Бир керен де гьёкюнмегенмен о заманда да, гьали де. Эргиши намусумну кютюп гелдим.
– Гьали къайда ишлейсен?
– Бугюнге ерли, 1997-нчи йылны март айыны 3-юнден берли «Газпром трансгаз Махачкала» деген акционер къурумда машин гьайдавчу болуп ишлеймен. «Загьматны ветераны» болдум. Гетген йыл «Ватангъа къуллукъ этгени учун» Къабул-Багърам гьава агьвалатланы ортакъчысына деген медаль да берди.
– Армиядагъы касбунгну юрютесен дагъы… Сизин юртда Афгъан дав агьвалатланы ортакъчыларына гьайлы янашыв яда этилеген оьзге гьюрмет боламу?
– Жыйылабыз заманда бир. Уьстюнлюкню гюнюнде Афгъанистандан бизин асгер чыкъгъан гюнге багъышланып оьтгерилеген чаралагъа да бизин чакъыра, къутлайлар.
– Дав агьвалатланы ортакъчылары деп санаторийлеге, курортлагъа гьавайын путёвкалар берип абурлайгъан кюйлер болмаймы?
– Эшитмегенмен бола деп, тек бизин «Газпромдан» таба йибере санаторийлеге. Алда гьар йыл йибере эди. Гьали эки-уьч йылда бир керен йибере.
Гетген йыл Къырымгъа барып гелдик, агъачавуллу Муслим де бар эди. Ялтада 13 гюн турдукъ. Онда оьзге ерлерден гелген Афгъанистан агьвалатларда ортакъчылыкъ этгенлер булан да ёлугъувлар оьтгердик. Оланы арасында мени булан Къабулда армияда тургъан Сергей Зайцев де бар эди.
– Озокъда, Афгъанистан унутулмайдыр. Бир уллу гьюнер гёрсетгенбиз деп ойлашмаса да, къайсыны да оланы юреклеринде не буса да бир эргишиликни дагьнисин гелтиреген разилиги бар экенине инанасан. Савбол, баракалла.
– Сен де савбол.
Он йылны узагъында юрюлген Афгъан дав агьвалатлагъа байлавлу гьар кимни пикрусу, янашыву да башгъа. Шондан берли 30 йыл тамамлана буса да, о йыллар унутулмай. Унутулма да болмай. Ондан оьлюп къайтгъанлар, яралангъанлар шо эсделиклени тюп тамуру буса да ярай. Болса да, бир-бир «бек билегенлер» шо вакъти бизин уллу элибиз СССР-ни ёлбашчылары тюз этмеген болгъан деген ойну халкъ арагъа белсенип яймагъа гьаракат эте. Оланы мурады къайдан гелегенни англама чы къыйын да тюгюл, тек шо агьвалатларда ортакъчылыкъ этген къайсы адамгъа сорасанг да, шо иш гьабас, хата иш болгъан деп айтмай. Шо буса оланы юреклеринде шо заманда да болгъан, гьали де бар патриот ругьну шавлалы мюгьлетлерин суратлай. Элин сююп ону учун къуллукъ этмек уллу ругь байлыкъ экенин англата.
Набиюлла Магьамматов.
СУРАТДА: А. ДАВУТОВ.
