Гьалиги базар аралыкълар оьмюр сюреген девюрде бизин янгы жамиятыбызда къурумланы, ватандашланы пачалыкъ ва шолай да муниципал къуллукъларын кютюв булан машгъул болагъан къурумлар айлана якъдагъы къоллавчуланы талапларын гьисапгъа алып иш гёрегени тергевню тартмай болмай. Айтмагъа сюегеним, бизин учун шолай лап да гьажатлы къуллукъланы бириси (МФЦ) кёп тармакълы центрлар экени шекликни тувдурмай.
Бу гезик мен Хумторкъали районда болгъанда ерли МФЦ-ни башчысы Азиз Атаев булан лакъырлашма токъташдым. Шо лакъырлашыв тёбенде «Ёлдашны» охувчуларыны тергевюне де бериле.
– Азиз, буссагьатгъы вакътиде сизин МФЦ-ни коллективини алдында токътагъан борчланы гьакъында не айтмагъа бажарыла?
– Умуми кююнде айтгъанда, бизин центр – оьзге ерлерде йимик, ватандашланы ва шолай да къурумланы пачалыкъ, муниципал къуллукъларын кютюв булан машгъул болагъан идара.
– Къоллавчуланы талапларын кютеген МФЦ-леге халкъ арада «бир терезеден битеген къуллукъ» деп де айтыла. Биз англагъан кюйде, янгыдан къурулгъан Хумторкъали районда 30 мингге ювукъ адам яшай. Бир «терезеден таба» гезикге турмайлы, оланы къуллукъларын нечик яшавгъа чыгъармагъа болагъанын нечик англама тарыкъ?
– Гертиден де, МФЦ-ге «бир терезеден битеген къуллукъ» деп айтылып гелген. Гьали де шо кюйде юрюле. Тек къоллавчуланы къуллукъларын кютюв булан машгъул болагъан шолай терезелер бизин офисде 5 бар.
– О яхшы, англашыла, тек тыгъыс тюгюлмю, къыставуллукъ тувулунмайлы, къуллукълар некъадар яшавгъа чыгъарылагъаны ойлашдыра. Шону учун не йимик имканлыкълар бар, онгайлыкълар болдурулгъан?
– Бизге алда токътагъан борчланы толу кюйде яшавгъа чыгъармакъ учун гьар тюрлю онгайлыкълар болдурулгъан. Биналаны ичинде шону учун 220 квадрат метр майдан пайдаландырыла. Оьзю МФЦ-де къоллавчулар учун лап да онгайлы ерде, Къоркъмаскъаланы ортасында, Ленинни атындагъы майданда ерлешген. Сонг да, бизин МФЦ-ге район ва юрт администрация ва шолай да пачалыкъ, муниципал къурумлар ювукъда экени къоллавчуланы талапларын чалт ва сан яны булан яшавгъа чыгъарма кёмек эте.
– Азиз, озокъда, къоллавчуланы къуллукъларын сан яны булан кютмек учун МФЦ-лерде хас билимлери булангъы касбучулар да тарыкъ болагъаны гьакъ. Сизде кадрланы танглавну ва ерлешдиривню масъаласы нечик салынгъан?
– Дурус, бизде ишлейгенлени билимлерин камиллешдиривден кёп зат гьасил бола. Шону учун оланы танглавда ва ишге ерлешдиривде конкурслар юрюле. Буссагьатгъы вакътиде бизде ишлейгенлени хас орта ва оьр билимлери бар.
– Ишлени къурумлу юрюлювю ону ёлбашчысындан да гьасил бола. Оьзюнгню гьакъында не айтмагъа боласан?
– Оьзюмню гьакъымда да айтайым. Дагъыстан пачалыкъ университетни экономика факультетин битдирдим. Хумторкъали райондагъы МФЦ-ге 2014-нчю йылдан тутуп башчылыкъ этемен. Буссагьатгъы вакътиде бизин коллективде 20-гъа ювукъ адам къоллавчуланы талапларын кютюв булан машгъул болуп тура.
– Демек, бары да къоллавчуланы талапларын толу кюйде яшавгъа чыгъармагъа имканлыкълар бар, шартлар болдурулгъан?..
– Эгер де къоллавчуланы талаплары тюз, законлу кююнде салынып талап этилине буса, яшавгъа чыгъарыла. Тек яшавгъа чыгъарылмай къалагъан талаплар да аз болмай. О бизден гьасил тюгюл, пачалыкъ къурумланы имканлыкълары да бир-бир себеплеге гёре талапланы толу кюйде яшавгъа чыгъарма имканлыкъ бермей.
– Мисал учун айтсакъ, оьтген йылны ичинде нече къуллукъ яшавгъа чыгъарылгъан?
– Савлай йылны ичинде бизин МФЦ-де 41587 талап-арза къабул этилинген эди. Шоланы 36 909-у яшавгъа чыгъарылды. Къалгъанлары не себепден чыгъарылмайгъанына байлавлу гьарисине оьзтёрече янашма тюше. Умуми себеплери гьакъда буса мен уьстде бир къадар эсгердим.
– Азиз, къоллавчулар аслу гьалда сизге не кёмеклер ахтарып гелегени гьакъда айырып айтмагъа боламысан?
– Гертиден де, кёмекни де бола кёп тюрлю журалары. Гьалиги заманда бизин къоллавчуларыбызны авадан пайына топуракъ пайларыны кадастр къыйматын токъташдырып, даимлик есликге айландырагъан шагьатнамалар берив – биринчи ерде. Шондан сонг пенсиялагъа ва шолай оьзге ихтиярланы токъташдырывгъа байлавлу къуллукълары кёп кютюле…
– Сизин МФЦ-де къоллавчулар учун нече тюрлю къуллукъланы яшавгъа чыгъармагъа имканлыкълар болдурулгъан?
– Бизин «терезелерден таба» къоллавчуланы 443 тюрлю къуллукъларын яшавгъа чыгъармагъа бажарыла.
– Оьтген йылны шу заманы булан тенглешдиргенде къуллукъланы кютюв артамы яда буса кемийми?
– Оьтген йыл савлай йылны боюнда 37 минг къуллукъ кютюлген эди буса, бу йылны биринчи яртысына таба къоллавчуланы 20679 умуми талапларыны 19 мингге ювугъу къабул этилип яшавгъа чыгъарылгъан.
– Гьалиги заманда амалсызланы, яшав даражасы осал сакъатланы, етимлени талапларына айрыча янашыв, кёмеклешив гьажатлы. О гьакъда сен не айтмагъа сюер эдинг? Шолай тайпаланы талаплары некъадар яшавгъа чыгъарыла?
– Биз чакъда-чакъда Магьачкъалада МФЦ-ни баш управлениесинде болуп, янгы талаплар, къайдалар булан ювукъдан таныш болабыз. Сиз береген соравгъа жавап гьисапда айтмагъа ярай, артдагъы гезик биз Магьачкъалада шо масъалагъа байлавлу болуп Дагъыстанны загьмат ва социал якъдан оьсюв министри Зумурут Мугьутдинова булан ёлугъуп гьакълашдыкъ. Шонда пачалыкъны янындан яшавлукъ шартларын яхшылашдырмакъ учун берилеген кредитлени пайдаландырывгъа байлавлу толу кюйде англатыв берилди. Айтмагъа сюегеним, пачалыкъны ва шолай да республика оьлчевде этилинеген кёмеклени асувлу кюйде къоллавгъа тергев бериле.
– Бизге белгили кюйде, яшавлукъ кредитлени пайдаландырмакъ муратда арзалар бу йыл къоллавчуланы янындан не заман болгъунча гьазирленип тапшурулма тарыкъ бола?
– Шону учун кёп заман къалмагъан, август айны 1-не ерли къабул этилинежек.
– Азиз, гьалиги заманда бизин республикабызда «Тутумлу гьакимият» деген проект де яшавгъа чыгъарыла. Шо гьакъда сен нечик ойлашасан?
– Эсгерилген проектни асувлу кюйде пайдаландырыв аслу гьалда МФЦ-ден таба МВД-ни къуллукъларын оьтгерив булан байлавлу. Бу йылны гьакъында айтмасам да, янгыз оьтген йылны ичинде МВД-ден таба биз 5 мингге ювукъ къуллукъну алып къоллавчуланы рази этгенбиз.
– МВД-ни къуллукъларына бозартып къоймайлы, сизден таба гьалиги заманда къоллавчулар къайсы къуллукъланы яшавгъа чыгъармагъа бола?
– Къоллавчулар учун тыш пачалыкълагъа бармакъ учун паспортланы ва шолай да гьайдавчуланы шагьатнамаларын гьазирлеп берив уллу гезиклени алдын алмагъа, заманны тас этмейли, тутумлу кюйде къолламагъа кёмек эте. Узун сёзню къысгъасы, Хумторкъали МФЦ-де де оьзге республика идараларында йимик, адамланы заманын аяп, къоллавчулагъа яшавунда онгайлыкъларындан пайдаланмагъа имканлыкълар ярата.
Лакъырлашывну гьазирлеген Къ. Къараев.
