Мен Къарланюртну башчысы Салевдин Мамаев булан чакъда-чакъда ёлугъаман. Арабызда аслу гьалда ишини гьакъында лакъыр бола. Ол юрту учун къасткъылагъаны, ишин гьакъ юрекден этегени, адамлагъа имканлыкълар болдурмакъ учун чабып айланагъаны бек кепиме геле. Администрацияны генгешлеринде ону аты яхшы яндан айтыла. Гьали-гьалилерде оьтгерилген юртланы арасындагъы тазалыкъгъа багъышлангъан конкурсда да Къарланюрт уьчюнчю ерни алды.
–Бу янгыз мени савгъатым тюгюл, – дей Салевдин мени булангъы лакъырында. –Юрт башчы бары да затгъа етишип болмай, шону учун да ол юртлуланы къуршама герек. Мен ойлашагъан кюйде, мен адамланы ишге иштагьландырагъан адам болма герекмен. Юртдагъы масъалаланы мен юртлулар булан гьакълашып чечемен. Мисал этип айтсам, бизде ичеген ва сугъарагъан сув масъала бары кёп йыллар бола. Ичеген сувну масъаласы чечилди деме ярай, тек ахырына чыгъып битмеген. Мен алда да айтдым, юртлулар ичеген сувну къачан болгъанча сатып алып турма герек. Юртгъа сув тартылажакъ деп Дагъыстанны Гьукуматыны янындан айтылагъаны 10 йыллар бола. Муна гьали де чечилмеген. Адамлагъа онгайлыкълар болдурма герек. Солакъ-Хасавюрт сув быргъы тартылгъаны нече йыллар бола, тек бары да зат гьазир буса да, Зубутлу-Миятлы юрт бар ерде насос станция къурма герек деп айтыла эди. Шо къурулгъанлы да кёп бола, тек сув йиберип битмейлер. Бир тамаша боласан. Сув Хасавюртгъа ва Хасавюрт районну юртлары – Къарланюртгъа, Кёкрекге, Тотурбийкъалагъа гелме герек, тек станция Къызылюрт районда къурулгъан. Шону ким гьисапгъа алма герек? Шо ерлешген ердегилерми яда район, яда шагьар? Къызылюрт район алса, сувну къоллайгъанлардан акъча ким жыйма герек, белгисиз? Юртда сув гьавуз этмек учун харж гёрсетилген, мен де шо ишге бугюнлерде ихтияр алып бите тураман. 9 йылдан берлиги масъалабыз бу йыл сама чечилер.
– Сугъарыв сув етишеми?
– Гьали сугъарыв сувну да сатып алагъан йимик болабыз юртлулар учун, оланы кёмеклиги де булан. 2 керен сугъармакъ учун 56 минг берилген ва дыгъар этилинген. Юртда адамлар бавлар салып, люцерна ва башгъа оьсюмлюклер чачалар. Бугюнлерде бизде 503 адамгъа сабанчы хозяйство къурма деп 1,5 гектардан ерлер берилген. Шолай да, 39 адам 49 йылгъа ижарагъа ерлер алма арза бергенлер. Айтагъаным, бизге толу кюйде сув болмаса ярамай. Бирлери биригип, юрт производство кооператив къурма да айланалар.
–Адамланы яшавлукъ гьаллары нечикдир? Алгъа барамы? Жыйылагъан налоглар юртдагъы бир-бир ишлени кютме кёмек этедир?..
–Юртлуланы кёбюсю шагьарда ишлейлер. Юртда школа, больница, почта, уллу чагъындагъылагъа къарайгъан центрны бёлюгю, маданият къала, спорт школа, 15 тюкен, бир-эки цех ва тавукъ сакълайгъан ферма тюгюл, дагъы айтма зат ёкъ. Шону учун да налоглар жыйыв къыйын бола. Бу йылны биринчи кварталына топуракъ налог – 117 минг манат, мал-матагьгъа – 110 минг манат жыябыз. Экинчи кварталгъа да астаракъ булан жыйылып тура. Адамланы тюшюмлери къайтарылагъангъа чы бир амал да бола эди, гьали къыйын бара. Йылны ахырына эки де налогну къошса – 900 минг манат. Шо акъчалар юртгъа къайтып геле ва бир-бир ишлерибизни кютме имканлыкъ бола.
Дагъы да халкъ учунгъу онгайлыкъланы айтсам, бу йылгъа биз айлана якъны онгарывгъа байлавлу федерал программагъа гиргенбиз. Шогъар гёре юртда эки орамны онгарма, шолай да паркны ва яшланы майданчасын этме герек. Шогъар тарыкълы документлени гьазир этип битгенбиз. Юртда да ва бизин гьисабыбыздагъы Байрам темир ёл станцияда да ёлланы гьалы бузукъ. Шолай федерал программалагъа гире туруп, бир нече йылдан аслу орамларыбыз онгарылар деп умут этебиз.
Айтгъанларыма къоша туруп айтайым, школаны ювугъунда 36х18 метр оьлчевлери булангъы спорт комплекс этилинежек. Шо къурулажакъгъа инанаман, неге тюгюл де алдындагъы йыл ноябр айда СССР-ни самбо ва дзюдо ябушувлардан спортуну устасы Арсланбек Мамаевни эсделигине дзюдо ябушувдан ярышлар оьтгерилди. Шонда Россияны дзюдо федерациясыны вице-президенти Валентин Хабиров, Олимпиаданы чемпиону Мансур Исаев, шо оюнланы призёру Анатолий Лариков ва къумукъ улан, Россияны дзюдо федерациясыны дзюдодан ярышлар юрюлегенге къарайгъан ёлбашчысы Абдурагьим Элдарханов ортакъчылыкъ этдилер. Олар биз ярышланы гьазирлеген кюйню гёргенде, юртда 36х18 оьлчевде дзюдо учун спортзал къурдуражакъны айтып гетдилер. Шону да школаны янында этдирме сюебиз. Гьалиге биз янгы школаны спорт майданчаларын къоллап турабыз. Спорт булан машгъул болма сюегенлеге бош заманында юреги ушатагъан спорт булан доланма болагъан кружоклар ишлей. Школаны абзарында спорт булан машгъул болмакъ учун чабагъан ерлер, эки футбол майданча, волейбол ва баскетбол оюнланы ойнама ерлер гьазирленген.
Булайына да юртда 2012-нчи йылдан берли «Къарланюрт» деген спорт школабыз иш гёре. Шонда яшлагъа тутушуп ябушув, футбол, тай бокс, дзюдо ва авур атлетика спортдан машгъул болмакъ учун шартлар болдурулгъан. Сёз ёрукъгъа айтгъанда, футболдан бизин «Арсланбек» деген командабыз артдагъы 2 йыл Россияда юрт командаланы арасында биринчи ерлени алып тура, дзюдо ябушувдан Россияны чемпионлары да бар.
– Юртда нечакъы адам яшай?
– Юртда 4 мингге ювукъ адам яшай. Кёп яны – къумукълар, шолай да бизин булан къыйышып аварлар, мычыгъышлар, даргилер ва къазикъумукълар да яшай. Гьар йыл юртлуланы санаву 70-100 адамгъа арта. Мени де аслу борчум – мени башчы этип сайлагъанланы яшавун яхшылашдырмакъ учун къасткъылмакъ. Юртну башчысы болуп сайлангъанда гёз алдыма бир нече масъалалар тутгъан эдим.
–Бугюнлерде не булан машгъулсуз?
–Бары да гюч налоглар жыйывгъа бакъдырылгъан. Адамлар бар ерде, жумадан сонг да шо масъаланы айтып турабыз. Гьали-гьалилерде болгъан район жыйында транспорт налогланы гьакъында айтылды ва гьар юртну адамларын айырып, шоланы списокларын берген. Бизин юртда транспорт налог 9 миллион манатгъа ювукъ деп токъташдырылгъан. Мен рази тюгюлмен. Неге десе, шолар кёп йылланы узагъында топлангъан налоглар. Бирлери – бизден гёчюп гетгенлер, бирлери оьлген. Гьали гьарисин бир бёлюк этип, тарыкълы къурумлагъа беремен ва шоланы налоглары бойнубуздан тайдырыла. Дагъы да айтсам, транспортуна 50 мингден артыкъ налогу бар адамлар булан да ёлугъувлар этип, шоланы жыйып башлагъанбыз…
Гебек КЪОНАКЪБИЕВ, оьз мухбирибиз.
Суратда: «Къарланюрт сельсовет» деген муниципал къурулувну башчысы Салевдин Мамаев.
