Башлылы сабанчыланы гьаракаты бошамай


Дагъыстанны къыбла боюнда ерлешген Башлыгент Къаягент районну дазуларыны ичинде лап да уллу, белгили ва бай тарихи булангъы къумукъ юрт санала. Гьюрметли мердешлени ругьунда айлана якъда тувулунгъан четимликлеге чул бермейли, гьалиги заманны нас­лулары да ерли имканлыкъланы къолдан чыгъармай оьз мадарын этмеге белсенегени тергевню тартмай болмай. Неге десегиз, бырынгъы къумукъ юртда буссагьатгъы вакътиде далапчылыкъ булан машгъул болагъан сабанчыланы санавуна гёре гьаракаты да арта бара…

 



Шо гьакъда гьалиден бир нече йыл алда «Ёлдаш» газетде де макъалалар печат этилинди. Айтагъаным, оланы лап да лайыкълылары булан охувчуларыбыз да ювукъдан таныш болгъан. Шону булан да дазуланмагъа тюшмейдир деп эсиме геле…



Йыл йылгъа ошамай. Бу йылны язы да къургъакъ гелди. Шолайлыкъда, юрт хозяйствону авлакъчыларыны ва гьайванчыларыны алдында токътагъан борчланы яшавгъа чыгъарывда четимликлер тувулунду. Буса да, шогъар да къарамайлы, Къаягент райондагъы Башлыгент юртда загьмат булан доланагъан ерли сабанчыланы гьаракаты бошамай давам этилегени ачыкъдан гёрюне. Демек, чакъны къыйынлы шартларына бойсынмай, гьаракатчы тайпалар гьайван-малын, юрт хозяйство оьсюмлюклерин тас этивлерден къоруп оьсдюрмек мурат булан алда токътагъан борчларын къурумлу кюйде ва сан яны булан оьтгермеге токъташгъан.





– Чакъ онгайсыз гелгени саялы, юрт хозяйствону ерли тармакъларында къошум чараланы оьтгермесе бажарылмай, – дей районну юрт хозяйство управлениесини башчысы, сынавлу касбучу Бийболат Исмайылов. – Дагъы да аянлашдырып айтгъанда, авлакъларда орувда, юзюмлюклерде сугъарыв ишлерде, емлер гьазирлевде бар имканлыкълар пайдаландырыла демеге ярай. Зараллы аврувланы ва зиянлы жанланы алдын алмакъ муратда гёрмеге герекли чаралар да къурумлу кюйде салынгъан. Шо якъдан алгъанда, бугюнлерде заманны гьар сагьатындан асувлу кюйде пайдаланагъан башлылы сабанчылар борчларына бажарывлу кюйде янаша. Шону ташдырмакъ учун артдагъы гюнлерде биз Къаягент районну башчысы Магьамматэмин Гьажиев булан бирче Башлыгентни авлакъларында болуп, ишлени барышы, салынгъан кюю булан ювукъдан таныш болдукъ.



– Бийболат Камилович, районну ичиндеги юрт хозяйство тармакъда юртларда яшавгъа чыгъарылагъан инвестиция проектлени гьакъында не айтмагъа бажарыла?



– Белгили болгъаны йимик, районну экономикасыны аслу ва хайырлы тармагъы – юзюмчюлюк. Артдагъы йылларда районда юрт ерлерде теплицалар къуруп, овощлар оьсдюрювге де тергев артгъан. Шону учун юрюлеген гьаракатны башында алда гьюсемегентли фермер Зулпукъар Давутов токътагъан эди буса, гьали ону табанларын таптап гелеген дагъы да гьюсемегентлилер, къаягентлилер, башлыгентлилер, гьапкъайгентлилер бар. Олар да, оьзлер учун къоллавчуланы талапларын да гьисапгъа алып, хайырлы ёлланы якълай ва танглай. Шо кююнде, теплицаланы къурувда айры-айры адамлар, пачалыкъ грантлар алагъанлары да, алмай да, оьз харжы булан оьсювню ёлуна тюшгенлер де кем болмай. Далапчы тайпалагъа гьалиги заманда Къаягент районну дазуларыны ичинде гьар тюрлю инвестиция проектлени яшавгъа чыгъармакъ учун ерли имканлыкълар да болушлукъ эте.





Биринчи ва аслу имканлыкъ – авлакъчылыкъда ва гьайванчылыкъда бай сынаву булангъы тайпалар, насигьатчылар барлыгъы. О гьакъда сёз чыкъгъанда, «Башлы» деген сабанчы-фермер агьлюню мисалгъа гелтирме ярай. Огъар Абдулагьат Магьамматов башчылыкъ эте ва гьар тюрлю авлакъ ниъматлар, емиш тереклер, юзюм борла оьсдюре.



Ол аян этегени йимик, бугюнлерде сабанчы агьлюню юзюмлюклери
7 гектар майданда тюшюм бере, 7 гектардагъы емиш тереклерине де къуллукъ этилип, шолай даражасына етишдирилген. 0,20 гектар майданда теплицалары да бар…



«Умут» деген сабанчы-фермер агьлюге Ибрагьим Макашарипов башчылыкъ эте. О да Башлыгент юртну авлакъларында амалгъа гелген.



– Юзюм борланы оьсдюрмеге ва тюшюм береген даражасына етишдирмеге рагьат тюгюл, – дей Ибрагьим Макашарипов. – Азындан, 5-6 йыллар къуллукъ этип оьсдюрмеге герек бола.



Аз болсун, кёп болсун, Ибрагьим айлана якъда тувулунгъан къыйынлыкълардан тартынмай, сабанчы агьлюсюн дагъыдан-дагъы генглешдирмеге умут этегени гележек учун инамлыкъ тувдура. Нечик десегиз, эсгерилген сабанчы агьлюде 1600 къой маллар сакъланагъан къотан да пайдаландырыла…



Далапчылыкъ булан машгъул бола­гъан агьлюлер Башлыгентде артып тербей. «Багьмудов», «Абдуллаев», «Агаев А. И.», «Байкал» ва шолай башгъалары да бавчулукъ, юзюм оьсдюрюв булан дазуланып къалмайлы, теплицаларда овощлар оьсдюрювге де ян тарта.



– Озокъда, сабанчы-фермер хозяйстволаны ва оьзге далапчы тайпаланы талапларына тергевлю янашмасакъ бажарылмай, – дей Къаягент районну башчысы Магьамматэмин Гьажиев. – Айтагъаным, бавланы, теплицаланы, гьайван-мал салынагъан аранланы нечик-мечик буса да къуруп къоймагъа ярамай. Юзюм бав болсун, терек бав ва оьзге тюрлю юрт хозяйство имаратлар, шоланы барысын да тийишли агротехника талапланы гьисапгъа алып къурма тюшегени англашыла. Гележекде де бар имканлыкъланы къоллап, пачалыкъ кёмекден де пайдаланмакъ учун да къаст этилежек.



Биз уьстде эсгерген кюйде, Къаягент районда гьар тюрлю инвестиция проектлени яшавгъа чыгъармакъ учун ерли шартлар, онгайлыкълар болушлукъ эте. Шону гьисапгъа алып, алдагъы кюйдеги ишге янашывланы алышдырмаса бажарылмай. Айтагъаным, районну ичинде болдурулагъан юрт хозяйство малланы ишлетивню, сакълавгъа салывну ва сатывгъа чыгъарывну масъаласы да агьамиятлы. Шону гьисапгъа алып, арт вакътилерде районда бир къадар онгайлы къуллукълары да амалгъа гелегени тергевню тартмай болмай.



Гьали-гьалилерде «Байкал» деген сабанчы-фермер хозяйствону кюрчюсюнде емишлени ва овощланы сакълавгъа салагъан имаратлар къурулуп пайдаландырывгъа берилгени де шону ачыкъдан ташдыра.



– Авлакъ ниъматлар сакълавгъа салынагъан имаратланы ичине нече тон юрт хозяйство продукцияны тёшемеге шартлар болдурулгъан? – деп сорайман огъар:



– Сакълавгъа алагъан имаратгъа 150 тон авлакъ ниъматлар сыя.



Шо кёпмю яда азмы? Озокъда, кёп тюгюл. О саялы гележекде районну ичинде шолай центрланы имканлыкъларын артдырывгъа айрыча тергев бермеге герек бола. Къаягент районну ортасындан уллу «Кавказ» деген федерал ёл да оьте. Шо да авлакъ ниъматланы ерден-ерге ташып етишдирмек учун онгайлыкълар ярата. Шону учун гележекде темир ёлну, денгиз транспортну имканлыкълары да тергевсюз къалмагъа ярамай демеге сюемен.



Районну баш юрт хозяйство касбучусу Бийболат Камилович де айтгъанлай, артдагъы дёрт йылны ичинде юрт хозяйство тармакъны оьсдюрювге берилеген тергевню къолайлашывуну натижасында къайтарылагъан тюшюмлени, алынагъан малланы къадары ва сан яны да къолайлаша. Шолайлыкъда, районну загьматчылары ва касбучулары учун янгы иш ерлер ачыла, гьар тюрлю оьлчевлерде бюджетлеге жыйылагъан налогланы башы да толтурула…




Авторизация
*
*
Регистрация
*
*
*
Согласны с условиями сайта?
Генерация пароля