Яйны ортасында авлакъ ишлер де орталаша. Шо вакътиге сабанчы оьзюню гелими нечик болажакъны айтып бола. Хасавюрт районда буса яйны ортасында гюзлюк арпаны ва будайны чалыв къызышагъан вакътиси. Гьар гюнню онгайлы ва пайдалы къолламакъ учун, комбайнлар авлакъгъа эртерекден чыгъып, къара ахшам болгъанча ашлыкъ къайтара. Шолай этмесе, ашлыкъ орувну сан янлы кютме бажарылмай, неге тюгюл де гюзлюклер районда 15320 гектар ерде ерлешген.

 

Гьали бир гюн биз Эндирейни «Чапчакъ» деген авлагъында болдукъ. Авлакъ айланып сюрюлген, бир бойда суву булангъы машин де токътагъан. Юрт хозяйство управлениени жавап­лы къуллукъчулары да гёрюне. Ра­йонну юрт хозяйство управлениесини ёлбашчысы Изамитдин ИРИСБИЕВ булан лакъыр этебиз.

− Бу йыл бизге нече де къургъакъ гелди, − дей ол. − Районну авлакъларыны тавтюп бойда ерлешген бир пайы – сугъарылмайгъан ерлерде. Шону учун мунда ашлыкълар тез де бише. Артдагъы эки айны ичинде бир тамчы да тюшмеди деп айтма ярай. Шону учун да бюртюк гиччи, шону булан бирге тюшюм де осал. Буссагьат гьар гектардан 20-24 центнер ашлыкъ алып турабыз. Къургъакъ ерлеге яман да тюгюл, тек биз аслу авлакъларыбызны чалма башлагъанда, гьал яхшылашар деп эсиме геле. Гьалиги бизин къастыбыз − заманында къылчыкълы ашлыкъланы къайтармакъ.

Шо замангъа авлакъны ариги башына етишип, уьч янгы комбайн чала туруп бизге багъып ювукълашма башлады. Етише туруп, олар чыт янгы экени гёрюнюп къалды. Гьарисини тёбесинде Россияны ва Дагъыстанны байракълары елпиллей. Янымдагъы бир гиши: «Бырынгъы яхшылыкъ гелсин!», − деп Союзну вакътисин эсге ала.

− Тюнегюн гече районгъа «Ростсельмашдан» уьч комбайн гелди, гьали шоланы сынап турабыз, − дей Хасав­юрт районну юрт хозяйство управлениесини баш инженери Расул Хасаев. – Акъчаны эртерек йиберген бусакъ да, техника гечигип гелди, тек артындагъы гюн авлакъгъа чыгъардыкъ. Биз оланы арты булан юрюп, чалып оьтген ерлеге къарайбыз. Бир бюртюк сама тапмайбыз. Эсги комбайнлар чалагъанда ашлыкъны 10-15 проценти сама тёгюле эди. Огъар зат айтып болмай эдик, неге тюгюл де райондагъы комбайнланы 60-70 проценти 20-25 йыллар алда алынгъан ва дыгъыжары чыкъгъан. Шону учун да олар таза кюйде чалмай эди. Бири бузулгъанда, бирисини запчастын алып башгъасына сала туруп, тазза амалсыз болуп тура эдик. Кёбюсю гезиклерде чалывларын геч башлайгъан хоншу районлагъа тилеп де, ашлыкъны заманында къайтармакъны къастын этип турдукъ. Артдагъы беш йылны ичинде райондагъы хозяйстволардан 5 комбайн алгъан эди. Шо да етишмей. Гёресиз, бу уьч янгы комбайн гелип, гьали ишибиз тюзелерге шеклик этмеймен. Дагъы да айтсам, шулай янгы 3 комбайн алдагъы 9 комбайн чалагъан ерни чала.

Гертиден де, бир чалгъанда 6 метр ерни алып гетеген комбайнлар аз заманны ичинде алдыбыздагъы авлакъны чалып битди, уллу ёлну тёбенине чыкъды ва чалывун давам этди.

Арадан кёп де гетмей, авлакъгъа касбучулары да булан Хасавюрт районну башчысы Жамболат Салавов гелди. Ол комбайнлагъа сукъланып къарады. Бирисине минип, бир нече гектар чакъы ерни чалып да къарады.

− Бек яхшы комбайнлар, − деди комбайндан тюшюп гелеген кюйде Ж.Салавов. – Шу уллу къаркъаралы машинлени аз гюч булан да ишлетип бола. Ичинде кондиционери, электрон ишлетивю ва комбайнны гьар бёлюгю ишлейген кюйню гёрсетеген кюю кимни де кепин гелтире. Бизин район − юрт хозяйство маллар болдурагъан район. Юрт хозяйство буса – аслам гелим алма къыйын тармакъ. Шону учун да биз башлап сабанчылагъа онгайлыкълар болдурма герекбиз, сонг буса топуракъланы ишлетивге талаплар салма да тюше. Гьали къургъан МТС-ге гелген «Вектор 410» комбайнлар бизин уьлкеде чыгъагъан инг яхшы комбайнлар деп санала, шону учун да лизинг къайдада 3 комбайн алдыкъ. Тезде уллу ва орта гючлю тракторлар ва оланы артына тагъып ишлетеген къураллар да гелме герек.

Сонг ол комбайнёрлар булан ла­къыр этди. Олагъа янгы техниканы кемчиликлерин сорады. Олар айтагъан кюйде, гьалиге кемчилигин гёрмеген: «Бара-бара гьал англашынар ва оьзюбюз де яхшы уьйренербиз», − дедилер.

Ж.Салавовну Хасавюрт районда МТС ачма деп айланагъаны кёп йыллар бола эди. Шо мурадына бу йыл етишди. Язбашда къургъан «Хасагросервис» деген МТС хозяйстволаны тюгюл, оьз есликдеги ерлени де ишлетежек.

Эгер де техника янгыртылса, авлакъланы ишлетив де артажакъ. Сабанчыланы кёбюсю авлакъ ишлерин шону учун да аз этген. Аз этген дегеник, ашлыкъ чачыв кемиген. Оланы орнуна люцерна чача, бавлар сала. Балики, шолар да оьсдюрмек учунгъу тарыкълы тармакълардыр, тек гьайван ва къуш сакълайгъанлар учун бюртюклю ашлыкъ болдурмакъ инг аслу деп гьисаплана. Бу йыл Хасав­юрт районну сабанчылары гьабижай – 4023, гюлайлан − 6000, овощлар 5100 гектар ерде чачгъан. Кёп йыллыкъ отлар буса − 12 минг гектар ерде. Шоланы къайтармакъ учун техника да герек.

Районда МТС-ни дагъы да генглешдирме сюе. Шону учун да районну бюджетинде янгы техника алмакъ учун 100 миллион манат гёрсетилген. Лизинг программагъа гирип, шонда биринчи берилме герек 58 миллионун комбайнлагъа йиберген. Гьали буса «ГАРД» деген зараллы жанлагъа дарман себеген КамАЗ машин алына тура. Эгер де алда шолагъа къаршы авиацияны къоллама тюше эди буса, гьали зараллы жанлар гёрюнгендокъ, шолагъа къаршы ишлер этме чола болажакъ. Шолай да, уллу ва орта гючлю тракторлагъа да харж берилген. Тезде шолар да, олар булан бирге артына тагъагъан алатлар да гелме герек.

Ашлыкъ къайтарыв тез битежек. Шону арты булан сюрюв ва гелеген йылгъа чачыв да башланажакъ. Эгер де гьал гёз алгъа тутгъан кюйде болса, ашлыкъланы майданы бир нече керенге артажагъына шеклик этмейбиз.

Биз ашлыкъ къайтарагъан авлакъдан гетме айланагъанда, арагъа чы­гъып будай юкленген эки КамАЗ уллу ёлгъа чыкъгъанча къарап турдукъ. Олар арты-арты булан инныргъа ­онгарылдылар. «Арты хайырлы болсун!», − дедик оланы артындан биз де…