Зульфия Хабилова: «Яшланы ич дюньясын англамагъа тарыкъ»

Пятница, 18.05.2018г. - "ЁЛДАШ".



Гьар тувгъан яш бир гюл йимикдир. Ону оьсювю, ачылыву огъар этилген къуллукъдан, огъар берилген тергевден, янашывдан гьасил боладыр. Гюлню сугъарма герек йимик, яшгъа да сабий чагъындан тутуп, яхшы къылыкъ, тарбия берме, яхшы амаллар булан демлеме тарыкъдыр. Озокъда, инг башлап яшны тарбиялав агьлюде башлана.



Сонггъа таба яш школагъа бармагъа башлагъанда, ону тарбиялавда муаллимлер аслам къошум эте. Гьар гюн ёлугъа­гъан, гьаллашагъан охувчу ёлдашларыны да къошуму болмай къалмай. Яшлар оьз­лер охувчу гьисапда школагъа бармагъа башлагъанда да хасияты, къылыгъы, гьар-бир затгъа янашыву алышына. Табиатына гёре яшланы бирлери коллективге тез къошула, оьзюн гёрсетме бажара. Охувчу ёлдашларыны, муаллимлени алдында оьзлени ерин таба.



Бирлери янгы ерге, янгы адамлагъа уьйренип битмей талчыгъа, оьзюню ерин табып битмей, бир тюрлю четимликлеге ёлугъа. Булай гезиклерде охувчуну англамакъ учун охувчугъа тынглап ёл гёрсетмеге герекли психолог-муаллим бола. Психолог школада яда агьлюсюнде болагъан охувчуну ич дюньясы булан байлавлу къыйынлыкълардан оьтмеге кёмеклешмеге къаст эте. Яшны ич дюньясын англама ким де болмай. Психолог инче назик гьисли, сабур, англаву булангъы адам болмагъа герек.



Гьалиги заманда яшлагъа гьар-бир якъдан яхшы да, яман да таъсир этеген затлар айрокъда кёп. Шо саялы биз газетни бу номеринде кёп йыллар школада психолог болуп чалышып турагъан Зульфия Хабилова булан этген лакъырлашывну охувчуланы тергевюне беребиз.




–Зульфия Арсланалиевна, сиз школада психолог-муаллим болуп ишлейгенигиз кёп йыллар бола. Яшланы ич дюньясын англап билмеге де тарыкъсыз. Къыйын тюгюлмю?



–Яшны ич дюньясын англап, ону гёнгюн алып билмек – айры бир илму. Яшгъа гьар тюрлю вакътилерде кёмек этмек учун ону англамагъа герек. Философ Сократ: «Гьар яшда гюн бар, огъар гюнешин яймагъа имканлыкъ беригиз», – деген. Мени оьзюмню де психология принциплерим бар: пуршав этме, зиян этме. Яшлар булан психолог гьисапда оланы, ата-анасыны ва муаллимлерини савлугъуна да зарал гелтирмейген кюйде аралыгъын къуруп бажармагъа герек. Гьар яшны айрыча битими, тарбиясы, къалиби бар. Ону бар кююнде оьзюню гьислери, яшавгъа бакъгъан къараву булан къабул этмеге герек. Герек заманда кёмек къолун узатмагъа да тюше. Яман яшлар болмай. Насигьатгъа, ёл гёрсетивге гьажатлы яшлар бола. Мен психолог гьисапда ишлейген йылларымны вакътисинде охувчулар булангъы оьзюме хас аралыкъларым токъташгъан деп айтмагъа ярай. Гери урмай – ёл гёрсетмек. Гюч булан этдирмей – инандырмакъ, тюшюндюрмек. Буйрукъ этмей – ишни къурмакъ. Дазуландырмай – оьзюне сайлама имканлыкъ бермек. Муна шулай принциплеге гёре чалышаман.


– Охувчулар булан булай ишлемек учун адамда бек уллу сабурлукъ болмагъа герек. Психолог касбуну оьзюгюз сююп тангладыгъызмы?



– Мени учун кёп йылланы узагъында билим берив тармакъда чалышгъан анам Написат Хангишиева уьлгю эди. Мен гиччиден тутуп муаллим болмагъа гьасирет эдим. Психология факультетни сайлагъанымны айрыча себеби ёкъ. Тек заман гете туруп, психолог касбуну сайлагъаным негьакъ тюгюл экенни англадым. Кёп сююп бу касбуну уьйрендим, кёп сююп ишлеймен ва сынавумну, билимлеримни артдырмагъа чалышаман.


– Озокъда, сююп, кёп сююп ишлеген сонг, уьстюнлюклер болмай къалмайдыр. Охувчу яшлар сизге нечик янаша? Сизин къастыгъызгъа гёре оьзлени оюн-дертин айтамы, сыр чечеми?



–Охувчуланы инанывун къазанмакъ муаллим учун – уллу уьстюнлюк. Охувчу яш булан янгыз муаллим гьисапда янашывдан къайры, къурдашына йимик инаныв аралыкълар да къуруп бажармагъа герек. Эгер де охувчу муаллимге инана буса, тартынмай, къоркъмай насигьат кёмек излеп гележек. Мен де шолай аралыкъланы къурмагъа къаст этемен. Шо саялы яшлар да гьар тюрлю четим гьаллагъа къаршылашгъанда мени яныма кёмек излеп геле.



–Гьалиги заманда охувчу яшлар бютюнлей башгъа, олар булан ишлемеге къыйын деп айта. Гертими, яшланы психологиясы алышынгъанмы?



–Мен гьалиги заманда яшлар булан ишлемеге къыйын деп гьисап этмеймен. Яшлар оьсген сайын, оланы ич дюньясын англамагъа тарыкъ. Озокъда, яш оьсген сайын, ону табиаты, гьакъылы, къылыгъы алышына. Бир-бирде бютюнлей алышынагъан гезиклер де бола. Психолог яшны чагъына гёре ону психологиясын англамагъа борчлу.



–Сизин ишигизде лап къыйын тиеген недир?



–Мени касбумда ишиме бакъгъан якъдан къыйын деп айтма чакъы себеп билмеймен. Ара бёлмей дегенлей янгы къайдаланы уьйренмеге къаст этемен ва шоланы къоллайман.


– Ишигизде не йимик къайдаланы къоллайсыз?



–Оьзюмню ишимде мен аслу психология къайдаланы къоллайман. Башлап охувчуну не къайгъысы, не мурады бар, шону билмеге герек. Орусча айтгъанда, диагноз салмагъа герек. Сонг ахтармагъа герек. Ахтарып, билип, охувчу булан лакъыр этип, англатыв ишни юрютсе, яхшы. Шолай яшлар булан заманда бир лакъыр этип англатыв ишни юрюте турса да пайдалы болур. Гьар къайданы оьзюню мурады бар. Шоланы кёмеклиги булан яшланы психологиясына яхшы якъдан таъсир этмеге бажарыла.


–Гьали охувчулар бирлешген пачалыкъ экзаменлеге гьазир болуп тура. Бу экзаменлеге онгарылагъанда охувчуланы психологиясына бек таъсир эте деп айта. Шогъар айрыча тергев беремисиз?



–Психология ишлер, чаралар охувчуланы психологиясына гьар тюрлю агьвалатлар яман якъдан таъсир этмесин, не йимик четимлик, тогъаслар болса да, олардан оьтюп бажарсын учун оьтгериле. Психологиясы токъташгъан яшлар не тюрлю четимликлени алдында да бюдюремей, оьзюне инана. Экзаменлерде де гьар охувчу оьзюню билимине, гючюне инансын учун башлап яхшы гьазирлик гёрмеге тарыкъ. Охувуну боюнда эси болсун, билегенин де унутмасын учун къаст этмеге тарыкъ. Шогъар жыйнакълыкъ деп айтмагъа ярай. Озокъда, мен охувчу жыйнакълы болсун деп къаст этемен. Экзаменлени алдында янгыз охувчулагъа тюгюл, муаллимлеге де психология якъдан кёмек тарыкъ бола. Мени къолумдан гелеген кёмекни де этемен. Жыйылып бирче оюн къайдада пикру алышдырывлар булан бир-биревге кёмек этебиз. Охувчуланы психология янындан ЕГЭ-ге гьазир этив программалар бар. Мен де шолар булан ишлеймен.



–Сиз Дагъыстан Республиканы инг яхшы психолог-муаллими деген конкурсда ортакъчылыкъ этип, савгъатгъа лайыкълы болгъансыз. Бу ярышда не йимик янгылыкълар алдыгъыз?



–Мен Дагъыстан Республиканы «Инг яхшы психолог-муаллими – 2018» деген конкурсда Магьачкъала шагьарда биринчи ерни алдым. Шо конкурсда республиканы шагьарларындан ва районларындан гелген 27 муаллим ортакъчылыкъ этдик. Конкурсну биринчи тиретинде оьзюбюзню психолог-муаллим гьисапда малим этдик. Касбу даражангны, иш ёлдашларынг, охувчулар ва оланы ата-анасы булангъы аралыкъланы аян этмеге герек эди. Оьзюмню программама гёре бу ишлени гёрсетдим. Экинчи тиретинде тувулунгъан психология гьалгъа гёре программа къуруп, насигьатлар бермеге тюшдю. Шоланы да яшавгъа чыгъардым. Жюрини ортакъчылары мени ишиме рази болду. Шолайлыкъда, ярышны финалына ерли чыкъдым. Финалда 8 муаллим ортакъчылыкъ этип, мастер-класлар оьтгердик. Булай конкурсларда ортакъчылыкъ этегеним биринчи гезик тюгюл. Гьар конкурсну талапларына гёре онгарылмагъа герек. Конкурсланы барышында да бирев-биревню сынавундан оьзюбюзге пайда алмагъа къаст этебиз. Гьар оьтгерилген конкурс касбучуну билимин, сынавун артдырагъанына шек­лик этмеймен. Мен оьзюмню психолог касбумну кёп сюемен. Яхшы ишлейген психолог охувчуну пагьмусун ачмагъа, яхшы якъгъа алышдырмагъа, гёнгюн ачмагъа бола.


–Сизин уьстюнлюклеригиз булан гьакъ юрекден къутлайман. Соравларыма жаваплар берген учун кёп савболугъуз.



– Сиз де савболугъуз.


Къысгъа маълумат:



Зульфия Хабилова 1976-нчы йылда Арсланали ва Написат Хангишиевлени агьлюсюнде Таргъуда тувгъан. Школаны тамамлагъан сонг Москвадагъы ачыкъ социал университетни психология факультетине охума тюшген. Охумагъа башлагъан 1993-нчю йылдан башлап, школада муаллим гьисапда биринчи абатларын алгъан. 1998-нчи йылда оьр охув ожакъны битдирген. 2000-нчи йылда буса оьзю сайлагъан психологну касбусун юрютме башлагъан.


Зульфия бугюнлеге ерли оьзюню сююмлю касбусун Магьачкъала шагьардагъы 57 номерли школада узата. Психолог болуп чалышагъан йылланы ичинде Зульфия Хабилова охувчу яшланы психологиясын уьйренивде, ахтарывда кёп тюрлю конференцияларда ортакъчылыкъ этген. Шолай да, республика ва Бютюнроссия оьлчевде оьтгерилеген психологланы ярышларында ортакъчылыкъ этип, уьстюнлюклер ва савгъатлы ерлер къазангъан. Дагъыстан Республиканы билим беривюню отличниги, РФ-ни билим берив тармагъыны ат къазангъан къуллукъчусу ва башгъа оьр атлар ва савгъатлар булан сагъатлангъан. Бу йыл оьтгерилген Дагъыстан Республиканы инг яхшы психологу деген конкурсунда 3-нчю ерге ес болгъан.



Авторизация
*
*
Регистрация
*
*
*
Согласны с условиями сайта?
Генерация пароля