Бадрутдин МАГЬАММАТОВ Пиравун Рамзес II [1]

   


 Пятница, 13.04.2018г. — «ЁЛДАШ».




Бадрутдин оьзюню савунда редакциягъа «Пиравун Рамзес II» деген аты булан поэма язып гелтирген эди. Оьлчевю уллу экенге, баш редактор булан да гьакълашып, бир сагьифагъа чыгъаражакъ болдукъ.



 



(Поэма)
 



Баш сёзню ерине




 



Бир яш эте ой бизин, бир – къарт эте.     



Ачагъандай сагьнадагъы пердени,



Тенгир бизге тюшюбюзде гёрсете



Тюлюбюзде эсде ёкъ кёп ерлени.




 



Уллулардан оьтюп, яшлар оьлеген,



От тюшгюр дав оьртен салып тёшюме.



Болма ярай, Шам элинден2 гелеген



Пашман еллер себепдир шу тюшюме.




 



Бир гюн тангдан мени Рамзес уятды…



Эсим жыйып, гёлегимни гийгинче,



Атам болуп, айып этип уялтды, –



Юхлайсан, деп, сыртынга гюн тийгинче.




 



Мен танымай къалдым ону бир башлап,



Гёрюнюшю нюрюн ашап гёзюмню.



Эсер-месер болуп, бирден алгъасап,



Билген кюйде жыйдым оьзюм-оьзюмню.




 



– Сынадым мен, – деди Рамзес, – кёплени,



Не ачмайман юрегинг, не япмайман.



Нече минг йыл Ерлер булан Кёклени



Айланаман, сыйынма ер тапмайман!




 



Мени шаир англамаса, ким англар?



Шаир йырлап, тилсиз яшлар айынгъан…



Эшитгенмен: Кёкден тюшген Пайхаммар



Шаирлени юрегине сыйынгъан…




 



Къылыч алып къанлысыны белинден,



Шаирлердир яшнатгъан хум жабарны,



Ялгъаны ёкъ къаламынгны тилинден



Айт дюньягъа шу биз этген хабарны.




 



Къараманны сёзю




 



Шу ерде сёзюн бёлюп,



Рамзес шекли къарады.



Гьалеклигимни гёрюп:



– Сен кимсен? – деп сорады.




 



– Сени тарихде къалгъан



Эсгимейген эсингмен.



Магъа язма борч салгъан –



Сен йиберген сесингмен.




 



Мен ювушанлы авлакъман,



Мени атым – Къараман,



Къумукъну юрегинде



Сав болмайгъан яраман.




 



Хамхартим – гюба гёлек,



Наркъамушум – мажар окъ…



Къан сугъаргъан ерлени



Тамуру къурумакъ – ёкъ!




 



Атым – Къара, тек мени



Хыялларым сютден акъ.



Ялгъан сёзюм эшитмес



Мен ат алгъан шу авлакъ.




 



Айрылагъан гюнлерде



Элимни досу-яты,



Шу майданда чечилген      



Сен Кавказны къысматы.




 



Кёпню ютгъан ач душман



Мунда шо гюн йыгъылгъан.



Къумукъ Шавхаллыкъ ону



Тамагъына тыгъылгъан.




 



«Я – оьлюм, я – эркинлик!» –



Дейген гюнлер гелгенде,



Бу ерде Къумукъ болгъан



Ябушгъан да, оьлген де.




 



Орусланы «гьужумун»



Айландырып «гьуягъа»,



Таргъуну бийиклигин



Гёрсетген ол дюньягъа.




 



Окълар, топлар урулгъан,



Душман гери бурулгъан.



Къумукъ топракъны уьстюнде



Дагъыстан сонг къурулгъан.




 



Шо гюнден тутуп, душман



Бизге юзюн бурмагъан.



Тек мени халкъым мунда



Пирамида къурмагъан.




 



Дазулар да салмагъан,



Тутмагъан тегенек тел.



Эркин эрлени эли



Болуп гелген Къумукь эл.




 



Биревню таламагъан



Тенгирини атындан.



Бийлигин, оьзденлигин



Оьрде гёрген алтындан.




 



Сынлар салынмаса да



Мунда ятгъан зорлагъа,



Черте олар, сес бере,



Юрекдеги чарлагъа.




 



Къан тавуш бере кёкден,



Чертмей, къонгурав къагъа.



Бизин къан-сютдей болуп,



Чакъыра бир болмагъа.



Бирев- биревню гюллеп,



Салмагъансыз, дей, харш да.



Ерде бирлешмесегиз,



Геч болажакъ, дей, Аршда.




 



Оьз элинде оьз халкъым



Элене де, чайнала.



Арада ич душманын



Енгме болмай кьыйнала.




 



Айт, бугюн ким бар мунда



Тюзлюк учун оьлеген?!



Халкъым къан тёкген ерни



Пиравунлар2 елеген.




 



Оланы гинниклери



Савдюгерге байлангъан.



Мени къолдан-къол этип,



Къошну артына айлангъан.




 



Унутгъан олар тезден



Ювушанны ийисин.



Эшитмей бу авлакъда



Тёгюлген къанны сесин.




 



Гелгинчи къул тайпалар



Йырлай: «Къумукътюз, яша!»



Биз алгъан уьстюнлюкню



Пайлап болмай талаша…




 



Оькюре тюбекотну



Ийисин билмегенлер.



Шо гюн эркинлик учун



Жан берме гелмегенлер.




 



Девюр бою тав-тюзню



Тойдургъан тирлигибиз.



Тек бугюн къутсузлагъа



Сатылгъан бирлигибиз…




 



Мен Къумукъман мал учун



Ягь-намусум сатмагъан.



Толпанлардан оьтгенмен, –



Гемелерим батмагъан.




 



Буюрма тюшсе – буйрукъ,



Кютме тюшсе – къуллукъман.



Елкемден елкен этип,



Алгъа юзген Къумукъман.




 



Сен алтын табутдасан,



Мени тахым – таш уьйде.



Инсанлыкъ борчум кютюп,



Яшайман билген кюйде.




 



Гьалиге гьалал рызкъым –



Тангдан ачкъарын бузма…



Кёк изну берсе,         сени



Гелер эдим… тургъузма.




 



Мисрудан эшген елге



Къумукъ сеслер къошулуп,



Сен магъа йиберген сес



Къайтсын сагъа къош болуп.





Уьчюнчю суал



Шаир




 



– Сокъмакъда бир сюрюнмей,



Ким сайлагъан ёлланы?



Кёклер булан сыр чечдинг –



Эшитмединг къулланы.




 



Оьлчеп береген йимик



Тыныш алгъан гьавасын,



Xалкъынгдан урлаймединг



Сен кёклени шавласын?




 



Сен жанынг аврутмадынг,



Жандан айрылды кёплер…



Аврумайгъан жанынгны



Къабул этдими кёклер?!




 



Гюч булан алгъан ёкъдур



Кёкден гелген абурну?!



Гьар ташында – минг къаргъыш



Яшайдыр шу къабурну.




 



Женнетни къапучусу



Сорав алагъан сагьат



Сен азап берген халкъынг



Болдуму сагъа шагьат?




 



Адам унутса бир гюн



«Инсанлыкъ» деген борчун,



Дюнья дав башланмакъ бар



Алтын табутунг учун.




 



Тек гюнеш гьар адамгъа



Нюрюн бир йимик себе…



Савлагъа ойму — тойму



Сенден къалгъан таш тёбе?




 



Бальзам чюпюреклеге



Чырмалгъан алты санынг.



Чархынг – алтын табутда,



Женнет тапгъанмы жанынг?!




 



Рамзесни товбасы




 



Увучуна Оьзенинден3 сув алып,



Пашман къарап къайырчакълы тавлагъа,



Гёзьяш тёкмей, бир йылап, бир къуванып,



Айтды Рамзес, тюшегендей товбагъа:




 



– Магъа, шаир, сен береген антынг ёкъ.



Сёзюнг – сёздюр: мысгъылынг ёкъ, кантынг ёкъ.



Юрюсе де табутумну сюйретип,



Савлар мени бажармады сёйлетип.




 



Къабурумну къапусу кёп къагъылгъан,



Алтын излеп мунда кёплер йыгъылгъан.



Сагъа чечме жыйылгъан кёп сырым бар –



Айтма къоймай – авзума хум тыгъылгъан.




 



Алтын сари увуз эмген авзума



Гьар бюртюгю агъу яя шо хумну.



Таш къабурум къургъан къара къулларым



Ташгъа тутуп, бёле алтын юхумну.




 



Зулмум-жазам янчып алып кюрлюгюм,



Сийрек болгъан тишлеримни къысаман.



Савда халкъым оьсдюреген тирлигим



Гюйшей эдим, гьали – алтын къусаман.




 



Алтын басып, гиргенли шу уягъа



Нил оьзенни уьстюндеги йылтынны



Излей жаным… Ит ашасын дюньягъа



Къара питне салгъан къызыл алтынны!




 



Адам юзлю арслан гелип гечелер



Жан ериме баса алтын тырнагъын.



Ер есилер – къаргъалар, асбийчелер



Танымайгъан болгъан алтын къонагъын4.




 



Алтын къозлап ким яшагъан? Ким яшар?



Шогъар жавап излеймен оьз-оьзюмден…



Къул-къараваш тёкген ала гёзьяшлар



Къара гьёкюнч болуп агъа гёзюмден.




 



Къабурумдан сокъмакъ салып жаныма,



Сюйген эдим Етти Кёкню таныма.



Тек дюньяда этген зулмум кёп бугъай –



Малайиклер гелме къоркъа яныма.




 



Къаргъыш алсанг къысматынгны тёрюнден,



Насип умут этме Кёкню нюрюнден.



Адамлыкъдыр насибингни ачгъычы –



Адам оьзю – Етти кёкню батгъычы.




 



Инсан ёлу тюгюл ташдан, алтындан,—



Ягь-намусдан ясалгъан гьар канзиси.



Къарны ярыкъ, къардашы кёп ятындан –



Яратгъаным сыйлап салгъан гьарзиси.




 



Мен мюкюрмен: табиатны янындан



Артыкъ зорлукъ ёкъ адамны жанындан.



Иман салып, ону Аллагь яратгъан,



Гьар тынышын яхшылыкъгъа ёратгъан…




 



Адамланы агьы кёрюм тойдургъан,



Рагьат тюгюл магъа ону айтмагъа.



Ерни Кёкге къошмакъ учун къойдургъан



Сокъмагъым бар, ёл ёкъ Ерге къайтмагъа!




 



Етген буса ярай халкъны къаргъышы,



Кёкде бирев тутмай мени янымны.



Шам элимни къан синген гьар къарышы



Къысмач болуп къыйнай языкъ жанымны.




 



Дуаларым тилевюме гелешип,



Гьайран бир гюч ачса алтын къалкъымны,



Бир алтыным сатып, бир тенг уьлешип,



Гьалаллыгъын алар эдим халкъымны.




 



***




Алтын да – таш, таш да – таш.



Алтын бираз башгъа таш.




 



Алтын уьстден йыртыллай,



Хан сарайда хошланып.



Таш ичинден къартыллай,



Къыр авлакъда ташланып.




 



Кёк бийик, Ер алаша,



Инсан рагьатлыкъ тилей…



Таш тюпде – там-тармаша,



Алтын уьстюнден кюлей.




 



Адам байлыкъгъа тарта,



Оьмюр бар чакъы ишлей.



Таш къолларын къабарта,



Алтын гьилласын тишей.




 



Артыкъ мал – увлу йылан.



Малгъа сатып гёзлерин,



Адам алтын сув булан



Жува ташны тизлерин.




 



Таш – арслан, алтын – тюлкю,



Оьмюр сюре аралаш…



Алтынны сёзю – кюлкю,



Ташныки – тузлу гёзьяш.




 



Дюнья алтынгъа тынглай…



Элге пелекет салып,



Алтын кюлей, таш йылай,



Инсан юрюй къыйналып.




 



Алтын хазна урлана,



Алтын къапу хорлана.



Минг йыллыкъ таш къапулар



Буссагьат да йырлана.




 



Минг йыл алдагъыланы



Ягьындан, къылыгъындан



Хабар алма боласан



Ташны яхшылыгъындан.




 



Бир къарышгъа уруна



Пача болсун, сюйсе – къул.



Ахырда къабуруна



Ташдан сала къаравул.





 Бадрутдин
больницада ятагъан заманы. Жумагюн сёйлеп бу хабарны билдирдим. Бек сююндю.
«Итнигюн мени чыгъара, гелемен, бирче къысгъартарбыз», – деди ол. Оьзю айтагъан
итнигюн эртен сагьат тогъузда къайгъылы хабар гелип къалды. Ону ярыкъ
келпетин эсге ала туруп, гьали поэмадан бир гесекни охувчуланы тергевюне
беребиз.

Адабият бёлюк.





7.09.2017.



 



[1]. Рамзес II — Сирияны пачасы (16 век до н.э..)



[2]. Пиравунлар – гьалиги   пачалыкъ гьакимлер деген маънада.



[3]. Нил оьзен деп — деген маънада.



[4]. Рамзес мунда алтын табутдагьы оьзюню



гьакъында сёйлей.



Авторизация
*
*
Регистрация
*
*
*
Согласны с условиями сайта?
Генерация пароля